Lọc nâng cao 
Tiếng Việt
KỸ THUẬT CAN THIỆP PHCN BẰNG NẸP CỔ BÀN TAY WHO (CÓ KHỚP VÀ KHÔNG KHỚP) (số 102)
I. NẸP KHÔNG KHỚP
-
ĐẠI CƯƠNG
Nẹp dưới khuỷu tay (WHO- Wrist Hand Orthosis) không khớp là một loại dụng cụ phục hồi chức năng dùng trong điều trị, can thiệp phục hồi chức năng bằng việc kiểm soát bên ngoài từ cẳng tay, cổ tay, bàn tay và các ngón tay.
Nẹp dưới khuỷu tay không khớp làm chủ yếu từ nhựa, da, vải, carbon.
2. CHỈ ĐỊNH
Nẹp dưới khuỷu tay không khớp dùng điều trị, can thiệp phục hồi chức năng cho các trường hợp sau:
– Bại não.
– Liệt đám rối thần kinh cánh tay.
– Các dị tật cổ bàn tay, ngón tay do bẩm sinh hoặc mắc phải
– Bất động khớp cổ bàn tay.
– Trường hợp co cứng cơ vùng cổ bàn tay, co rút ở tư thế gấp.
– Trường hợp duy trì tư thế chức năng khớp cổ tay sau khi tập kéo giãn ở những người bệnh bị co cứng ở tư thế gấp cổ bàn tay.
3. CHỐNG CHỈ ĐỊNH
– Dị ứng với nguyên vật liệu.
– Trường hợp có tổn thương viêm cấp gây phù nề, sưng, nóng, đỏ, đau.
– Người bệnh không hợp tác dẫn đến nguy hiểm khi sử dụng.
– Viêm tắc tĩnh mạch giai đoạn cấp.
4. THẬN TRỌNG:
– Không có
5. CHUẨN BỊ
5.1. Người thực hiện
a) Nhân lực trực tiếp
– 01 Bác sĩ phục hồi chức năng
– 01 Kỹ thuật viên Phục hồi chức năng
– 02 Kỹ thuật viên chỉnh hình
b) Nhân lực hỗ trợ: không có
5.2. Thuốc: không có
5.3. Vật tư:
– Nhựa tấm, da, vải, carbon, dây đai, đinh tán, nhám dính, băng bột thạch cao, bột thạch cao và những phụ gia, vật tư tiêu hao khác.
– Găng tay
– Mũ giấy
– Khẩu trang y tế
– Cồn sát khuẩn hoặc dung dịch khử khuẩn tay chứa cồn
– Khăn lau tay
5.4. Trang thiết bị
Máy móc và dụng cụ chuyên dụng như:
+ Máy mài, máy khoan
+ Hệ thống máy hút chân không, hệ thống máy hút bụi
+ Lò nung nhựa
+ Máy khác như máy may
Dụng cụ cầm tay chuyên dụng:
+ Máy khoan cầm tay, máy cưa lọng, máy khò
+ Dụng cụ cầm tay khác như máy thổi hơi nóng cầm tay, dũa, kìm…
5.5. Người bệnh
– Hướng dẫn và tư vấn chân giả phù hợp cho từng người bệnh như: điều kiện sống, môi trường, công việc hàng ngày, đi lại trong ngày vv…
5.6. Hồ sơ bệnh án
Hồ sơ bệnh án theo quy định hoặc phiếu điều trị chuyên khoa.
5.7. Thời gian thực hiện kỹ thuật: 8-10 giờ
5.8. Địa điểm thực hiện: Đơn vị xưởng chỉnh hình phục hồi chức năng
5.9. Kiểm tra hồ sơ
– Kiểm tra người bệnh: Đánh giá tính chính xác của người bệnh: đúng người bệnh, đúng chẩn đoán, đúng vị trí cần thực hiện kỹ thuật…
6. TIẾN HÀNH QUY TRÌNH KỸ THUẬT
6.1. Làm nẹp dưới khuỷu tay (WHO) không khớp
Bước 1: Thăm khám, lượng giá và tư vấn cho người bệnh
Lượng giá các yếu tố như: bậc cơ, tầm vận động khớp chi trên, khám thần kinh, môi trường sống và làm việc.
Lượng giá chức năng chi trên
Xác định mục đích, tiêu chí trợ giúp của nẹp cổ bàn tay.
Chỉ định nẹp khuỷu tay phù hợp với mục đích và yêu cầu sử dụng cho từng trường hợp cụ thể.
Bước 2: Bó bột tạo khuôn
Đánh dấu các điểm mốc xương giải phẫu, ghi lại kích thước và số đo trên người bệnh trước khi bó.
Bó bột trên người bệnh để lấy khuôn mẫu phần chi thể cần hỗ trợ của nẹp
Bước 3: Đổ bột vào cốt âm – Tạo cốt dương
Đánh dấu lại các điểm mốc, hàn kín cốt và gia cố bằng băng bột trước khi đổ bột. Cách ly cốt bột bằng nước xà phòng
Pha bột và đổ bột.
Bước 4: Sửa chỉnh cốt dương
Gỡ bỏ băng bột khỏi cốt dương, đánh dấu lại các điểm mốc.
Sửa chỉnh cốt dương: chỉnh sửa cốt theo người bệnh (phụ thuộc vào từng người bệnh trên từng trường hợp cụ thể).
Bước 5: Hút nhựa
Cắt nhựa, cho nhựa vào lò.
Trong quá trình đợi nhựa – chuẩn bị cốt bột.
Hút nhựa.
Bước 6: Cắt nhựa khỏi cốt bột
Vẽ và xác định đường cắt.
Cắt nhựa khỏi cốt dương bằng cưa rung.
Bước 7: Chuẩn bị cho thử nẹp trên người bệnh
Xác định đường cắt nẹp.
Mài và làm nhẵn trước khi thử. Thử nẹp trên người bệnh.
Sửa chỉnh nếu cần thiết trước khi hoàn thiện nẹp (kiểm tra đường cắt, điểm tỳ đè…).
Bước 8: Hoàn thiện nẹp
Cắt, mài, đánh bóng và loe đường viền nẹp.
May dây khóa, tán dây khóa, dán đệm xốp cho khóa, khoan lỗ thoáng
Thử nẹp lần hai (lần cuối), đánh giá hiệu quả và chức năng của nẹp, hướng dẫn người bệnh cách sử dụng và bảo quản nẹp.
6.2. Hướng dẫn sử dụng nẹp dưới khuỷu tay (WHO) không khớp
Người bệnh ở tư thế ngồi thỏa mái để thuận tiện cho việc mang nẹp WHO
Bước 1: Gấp cổ tay mặt mu tối đa, nâng cổ tay lên luồn ngón cái qua lỗ ngón cái của nẹp, đặt cổ tay và bàn tay vào trong nẹp.
Bước 2: Khi bàn tay được đặt đúng trong nẹp, thít chặt dây cố định vùng cổ tay.
Bước 3: Hướng dẫn người bệnh đeo nẹp liên tục để giữ bàn tay ở tư thế chức năng.
7. THEO DÕI VÀ XỬ TRÍ TAI BIẾN
* Theo dõi người bệnh trong quá trình làm nẹp.
* Tái khám định kỳ 3-6 tháng/lần
– Đánh giá kết quả sử dụng của nẹp bàn chân với tiêu chí và yêu cầu đặt ra ban đầu cho người bệnh.
– Đánh giá mức độ hài lòng của người bệnh với nẹp bàn chân được cung cấp.
– Đánh giá độ vừa vặn của nẹp.
– Kiểm tra tình trạng nẹp nếu dây đai, khóa, đệm lót, khớp hỏng do quá trình sử dụng: thay dây đai, khóa, đệm lót, khớp, sửa chỉnh cho vừa vặn, phù hợp.
* Chỉ định làm mới trong các trường hợp sau:
+ Hết thời gian sử dụng của nguyên vật liệu
+ Thay đổi thiết kế để phù hợp với tiến trình điều trị, phục hồi chức năng của người bệnh.
+ Thay đổi thiết kế để phù hợp với thay đổi về thể chất của người bệnh.
– Tổn thương da bệnh nhân trong quá trình bó bột và tháo khuôn bột: xử trí tùy theo mức độ tổn thương của người bệnh.
– Đau hoặc trầy da, da đổi màu, chai do tỳ đè quá mức tại các điểm cần nắn chỉnh và điểm chịu lực do quá trình sử dụng nẹp: điều chỉnh, thay thế, thay đổi hoặc làm mới nhằm đảm bảo duy trì tốt chức năng hỗ trợ của nẹp.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
- Chapter 1 – Atlas of Limb Prosthetics: Surgical, Prosthetic, and Rehabilitation Principles
- Atlas of Amputations and Limb Deficiencies, Fourth Edition
- Sirindhorn School of Prosthetics & Orthotics Faculty of Medicine Siriraj Hospital, Mahidol University – Manual 2010.
- WHO standards for prosthetics and orthotics, 2017 (ISBN 978-92-4-151248-0).
II. NẸP CÓ KHỚP
-
ĐẠI CƯƠNG
Nẹp dưới khuỷu tay (WHO-Wrist Hand Orthosis) có khớp (nẹp khớp cổ, bàn tay động) là một loại dụng cụ phục hồi chức năng dùng trong điều trị, can thiệp phục hồi chức năng có tác dụng kiểm soát bên ngoài từ cẳng tay, cổ bàn tay và các ngón tay, cho phép mở rộng tầm vận động khớp.
Nẹp dưới khuỷu tay có khớp làm chủ yếu từ nhựa, vải, carbon hoặc các vật liệu khác.
2. CHỈ ĐỊNH
Nẹp dưới khuỷu tay có khớp dùng điều trị, can thiệp phục hồi chức năng cho các trường hợp sau:
– Trường hợp bàn tay rủ, tầm vận động các ngón vẫn còn hoạt động
– Bại não
– Liệt đám rối thần kinh cánh tay
– Các dị tật bẩm sinh hoặc mắc phải
3. CHỐNG CHỈ ĐỊNH
– Dị ứng với nguyên vật liệu.
– Trường hợp có tổn thương viêm, cấp gây phù nề, sưng, nóng, đỏ, đau.
– Người bệnh không hợp tác dẫn đến nguy hiểm khi sử dụng
– Viêm tắc tĩnh mạch giai đoạn cấp
-
THẬN TRỌNG :
Không có
5. CHUẨN BỊ
5.1. Người thực hiện
a) Nhân lực trực tiếp
– 01 Bác sĩ phục hồi chức năng
– 01 Kỹ thuật viên Phục hồi chức năng
– 02 Kỹ thuật viên chỉnh hình
b) Nhân lực hỗ trợ: không có
5.2. Thuốc: không có
5.3. Vật tư
– Nhựa tấm, da, vải, carbon, khớp cơ học cổ tay, dây đai, đinh tán, nhám dính, băng bột thạch cao, bột thạch cao, những phụ gia và vật tư tiêu hao khác.
– Găng tay
– Mũ giấy
– Khẩu trang y tế
– Cồn sát khuẩn hoặc dung dịch khử khuẩn tay chứa cồn
– Khăn lau tay
5.4. Trang thiết bị
– Máy móc và dụng cụ chuyên dụng như:
+ Máy mài, máy khoan
+ Hệ thống máy hút chân không, hệ thống máy hút bụi
+ Lò nung nhựa
+ Máy khác như máy may
– Dụng cụ cầm tay chuyên dụng:
+ Máy khoan cầm tay, máy cưa lọng, máy khò
+ Dụng cụ cầm tay khác như máy thổi hơi nóng cầm tay, dũa, kìm…
5.5. Người bệnh
– Hướng dẫn và tư vấn chân giả phù hợp cho từng người bệnh như: điều kiện sống, môi trường, công việc hàng ngày, đi lại trong ngày vv…
5.6. Hồ sơ bệnh án
Hồ sơ bệnh án theo quy định hoặc phiếu điều trị chuyên khoa.
5.7. Thời gian thực hiện kỹ thuật: 8-10 giờ
5.8. Địa điểm thực hiện: Đơn vị xưởng chỉnh hình phục hồi chức năng
5.9. Kiểm tra hồ sơ
– Kiểm tra người bệnh: Đánh giá tính chính xác của người bệnh: đúng người bệnh, đúng chẩn đoán, đúng vị trí cần thực hiện kỹ thuật…
6. TIẾN HÀNH QUY TRÌNH KỸ THUẬT
6.1. LÀM NẸP DƯỚI KHUỶU TAY (WHO) CÓ KHỚP
Bước 1: Thăm khám, lượng giá và tư vấn cho người bệnh
– Lượng giá các yếu tố như: bậc cơ, tầm vận động khớp chi trên, khám thần kinh, môi trường sống và làm việc.
– Lượng giá chức năng chi trên
– Xác định mục đích, tiêu chí trợ giúp của nẹp cổ bàn tay.
– Chỉ định nẹp khuỷu tay phù hợp với mục đích và yêu cầu sử dụng cho từng trường hợp cụ thể.
Bước 2: Bó bột tạo khuôn
– Đánh dấu các điểm mốc xương giải phẫu, ghi lại kích thước và số đo trên người bệnh trước khi bó.
– Bó bột trên người bệnh để lấy khuôn mẫu phần chi thể cần hỗ trợ của nẹp
Bước 3: Đổ bột vào cốt âm – Tạo cốt dương
– Đánh dấu lại các điểm mốc, hàn kín cốt và gia cố bằng băng bột trước khi đổ bột. Cách ly cốt bột bằng nước xà phòng
– Pha bột và đổ bột theo tỉ.
Bước 4: Sửa chỉnh cốt dương xác định tâm khớp cổ tay
– Gỡ bỏ băng bột khỏi cốt dương, đánh dấu lại các điểm mốc, xác định tâm khớp cơ học cổ tay.
– Sửa chỉnh cốt dương: chỉnh sửa cốt theo người bệnh (phụ thuộc vào từng người bệnh trên từng trường hợp cụ thể)
Bước 5: Hút nhựa
– Cắt nhựa, cho nhựa vào lò.
– Trong quá trình đợi nhựa – chuẩn bị cốt bột.
– Hút nhựa.
Bước 6: Cắt nhựa khỏi cốt bột
– Vẽ và xác định đường cắt.
– Cắt nhựa khỏi cốt dương bằng cưa rung.
Bước 7: Chuẩn bị cho thử nẹp trên người bệnh
– Xác định đường cắt nẹp.
– Mài và làm nhẵn trước khi thử.
– Thử nẹp trên người bệnh.
– Sửa chỉnh nếu cần thiết trước khi hoàn thiện nẹp (kiểm tra đường cắt, điểm tỳ đè…).
Bước 8: Hoàn thiện nẹp
– Cắt, mài, đánh bóng và loe đường viền nẹp.
– May dây khóa, tán dây khóa, dán đệm xốp cho khóa, khoan lỗ thoáng
– Thử nẹp lần hai (lần cuối), đánh giá hiệu quả và chức năng của nẹp, hướng dẫn người bệnh cách sử dụng và bảo quản nẹp.
6.2. HƯỚNG DẪN SỬ DỤNG NẸP DƯỚI KHUỶU TAY (WHO) CÓ KHỚP
Người bệnh ở tư thế ngồi thỏa mái để thuận tiện cho việc mang nẹp WHO
Bước 1: Gấp cổ tay mặt mu tối đa, nâng cổ tay lên luồn ngón cái qua lỗ ngón cái của nẹp, đặt cổ tay và bàn tay vào trong nẹp.
Bước 2: Khi bàn tay được đặt đúng trong nẹp, thít chặt dây cố định vùng cổ tay.
Bước 3: Hướng dẫn người bệnh đeo nẹp liên tục để giữ bàn tay ở tư thế chức năng.
7. THEO DÕI VÀ XỬ TRÍ TAI BIẾN
* Theo dõi người bệnh trong quá trình làm nẹp.
* Tái khám
– Định kỳ 3-6 tháng/lần
– Đánh giá kết quả sử dụng của nẹp bàn chân với tiêu chí và yêu cầu đặt ra ban đầu cho người bệnh.
– Đánh giá mức độ hài lòng của người bệnh với nẹp bàn chân được cung cấp.
– Độ vừa vặn của nẹp.
– Kiểm tra tình trạng nẹp nếu dây đai, khóa, đệm lót, khớp hỏng do quá trình sử dụng: thay dây đai, khóa, đệm lót, khớp, sửa chỉnh cho vừa vặn, phù hợp.
* Chỉ định làm mới trong các trường hợp sau:
– Hết thời gian sử dụng của nguyên vật liệu
– Thay đổi thiết kế để phù hợp với tiến trình điều trị, phục hồi chức năng của người bệnh.
– Thay đổi thiết kế để phù hợp với thay đổi về thể chất của người bệnh.
* Tai biến và xử trí
– Tổn thương da bệnh nhân trong quá trình bó bột và tháo khuôn bột: xử trí tùy theo mức độ tổn thương của người bệnh.
– Đau hoặc trầy da, da đổi màu, chai do tỳ đè quá mức tại các điểm cần nắn chỉnh và điểm chịu lực do quá trình sử dụng nẹp: điều chỉnh, thay thế, thay đổi hoặc làm mới nhằm đảm bảo duy trì tốt chức năng hỗ trợ của nẹp.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
- Chapter 1 – Atlas of Limb Prosthetics: Surgical, Prosthetic, and Rehabilitation Principles.
- Atlas of Amputations and Limb Deficiencies, Fourth Edition.
- Sirindhorn School of Prosthetics & Orthotics Faculty of Medicine Siriraj Hospital, Mahidol University – Manual 2010.
- WHO standards for prosthetics and orthotics, 2017 (ISBN 978-92-4- 151248-0).
