Lọc nâng cao 
Tiếng Việt
Bài tập Cawthorne -Cooksey / BÀI TẬP BÙ TRỪ TIỀN ĐÌNH
Bài tập theo tài liệu tại khoa PHCN- Bệnh viện 108
Bài sưu tầm
từ https://eyewiki.aao.org/Vestibular_Rehabilitation
Tổng quan
Cawthorne và Cooksey đã tạo ra một loạt bài tập để kiểm soát bệnh nhân chóng mặt vào những năm 1940.[1] Những bài tập này, được gọi là vật lý trị liệu tiền đình hoặc phục hồi chức năng, đã được chứng minh trong các thử nghiệm tiến cứu nhằm cải thiện kết quả và giảm triệu chứng chóng mặt ở bệnh nhân suy giảm chức năng tiền đình.[1] Vào năm 2015, một tổng quan của Cochrane đã kết luận rằng vật lý trị liệu tiền đình là an toàn và hiệu quả trong việc kiểm soát rối loạn chức năng tiền đình ngoại biên.[2] Phục hồi chức năng tiền đình được sử dụng để tăng cường sự tương tác của các hệ cảm giác còn lại với hệ thần kinh trung ương nhằm bù đắp các triệu chứng của tổn thương tiền đình.[1],[3] Những bài tập này có thể cải thiện khả năng kiểm soát tư thế và vị trí đầu, ổn định chuyển động của đầu và thân, giảm chóng mặt và cải thiện khả năng ổn định ánh nhìn.[1],[3]
Rối loạn chức năng tiền đình xảy ra ở 35% số người trên 40 tuổi.[4] Rối loạn chức năng tiền đình tăng theo tuổi tác với gần 85% số người trên 80 tuổi bị rối loạn chức năng hệ thống tiền đình.[5] Những người có dấu hiệu chóng mặt hoặc suy giảm chức năng tiền đình có thể được hưởng lợi từ việc phục hồi chức năng tiền đình.[1] Bảng sau liệt kê một số tình trạng có thể được điều trị bằng phục hồi chức năng tiền đình.
| Ngoại vi |
| Bệnh chóng mặt tư thế kịch phát lành tính [1]
Mất tiền đình hai bên[1],[5] Viêm mê cung[1] Bệnh Meniere[1],[5],[6] chứng đau nửa đầu [6] Chuyển động hoặc chóng mặt do kích thích thị giác[1] Chóng mặt đa giác quan[6] Suy giảm chức năng tiền đình[5],[6] Viêm dây thần kinh tiền đình[1],[5] U bao sợi thần kinh tiền đình[1],[5] Phẫu thuật tiền đình[5],[6] |
| Trung tâm |
| Chấn thương sọ não[1]
Thoái hóa/rối loạn tiểu não[1] Chấn động [1] Bệnh đa xơ cứng[1] Bệnh Parkinson[1] Lão thị[1] Đột quỵ[1] Chứng đau nửa đầu tiền đình[1] |
Chẩn đoán
Khám thực thể và các dấu hiệu
Việc đánh giá hệ thống thị giác, khả năng cảm nhận bản thân, sức mạnh thể chất, khả năng vận động và chức năng tiểu não nên được thực hiện.[7] Những thăm khám này sẽ hỗ trợ xác định xem liệu việc phục hồi chức năng tiền đình có phù hợp với bệnh nhân hay không. Việc kiểm tra sau đây phải được thực hiện như một phần của việc đánh giá.
- Trắc nghiệm hoạt động
- Trắc nghiệm phối hợp
- Trắc nghiệm tích hợp cảm giác
- Kiểm tra phản xạ tiền đình-mắt
- Xét nghiệm phản xạ tiền đình (VSR)
Sinh lý bệnh của bù tiền đình
Sau tổn thương tiền đình cấp tính, tính khả biến của đường dẫn tiền đình tiểu não diễn ra bằng cách điều biến/ modulation tiểu não, ức chế đường dẫn tiền đình, để giảm thiểu các triệu chứng cấp tính của rối loạn chức năng tiền đình.[3] Sau đó, các hệ thống cảm giác còn lại sẽ trải qua quá trình điều biến để thay thế chức năng đã mất của hệ thống tiền đình trong một quá trình được gọi là tái cân bằng cảm giác.[3] Việc hiệu chỉnh thêm cảm giác của hệ thống tiền đình xảy ra thông qua việc tiếp tục tiếp xúc với chuyển động trong các hoạt động hàng ngày và rèn luyện tư thế.[3] Phục hồi chức năng tiền đình tăng cường những thay đổi về tính khả biến để phục hồi tối đa chức năng của hệ thống tiền đình.[1],[3]
Quản lý
Điều trị tổng quát: Phục hồi chức năng tiền đình
Bài tập phục hồi chức năng tiền đình được chia thành ba loại: thích ứng, tập thói quen và thay thế.[1],[3],[7] Để tối đa hóa hiệu quả của các bài tập này, huấn luyện vận động thị giác và tư thế thường được thực hiện đồng thời trong suốt quá trình điều trị.[1 ]
Bài tập
Thích ứng:
Mục tiêu của việc thích ứng là giảm sự mất ổn định của ánh nhìn do giảm phản ứng tiền đình với chuyển động của đầu. [1], [5] Trong hệ thống tiền đình đang hoạt động, hình ảnh chiếu lên võng mạc trong quá trình chuyển động của đầu sẽ kích thích phản ứng tiền đình để điều chỉnh “trượt võng mạc”, chuyển động của hình ảnh trên võng mạc.[1] Điều này cho phép ổn định ánh nhìn và theo dõi vật thể.[1] Các bài tập thích ứng thúc đẩy hệ thống tiền đình còn lại thích ứng với tình trạng “trượt võng mạc”.[1] Các bài tập liên quan đến việc tạo ra hiện tượng “trượt võng mạc”, bằng cách di chuyển đầu với biên độ tăng dần trong khi tập trung vào một vật đứng yên để huấn luyện hệ thống tiền đình còn lại phản ứng nhằm ổn định ánh nhìn.[1],[5] Lợi ích của các bài tập này có thể được tăng lên bằng cách tăng cường khoảng thời gian “trượt võng mạc” bằng cách quay đầu theo hướng ngược lại với mục tiêu đang di chuyển.[1] Để phục hồi tối đa, nên sử dụng tất cả tần số và hướng của “trượt võng mạc” trong quá trình phục hồi.[1],[5]
Thói quen:
Thói quen tìm cách giảm các triệu chứng do chuyển động gây ra thông qua việc tiếp xúc nhiều lần với các kích thích thúc đẩy các triệu chứng chóng mặt.[1],[5] Bệnh nhân phải xác định các chuyển động tạo ra các triệu chứng. Sau đó, các bài tập được phát triển bắt chước các chuyển động đó để tái tạo các triệu chứng.[1],[5] Theo thời gian, việc tiếp xúc nhiều lần với các bài tập gây ra triệu chứng sẽ làm giảm mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng.[1],[5] Để có phản ứng tối đa, bài tập phải tăng tốc độ và diễn ra trong những tình huống khó khăn hơn.[1],[5]
Thay thế:
Sự thay thế cảm giác giúp tăng cường các hệ thống cảm giác khác để cải thiện sự cân bằng và kiểm soát tư thế.[1] Với rối loạn chức năng tiền đình, sự xuất hiện của các vật thể chuyển động có thể được coi là tự chuyển động, dẫn đến việc điều chỉnh thăng bằng không phù hợp và dẫn đến mất ổn định.[1] Các bài tập thăng bằng liên quan đến việc rèn luyện cơ thể để duy trì sự cân bằng từ nhiều hình ảnh đầu vào và điều chỉnh tư thế.[5] Các bài tập có thể được cải thiện bằng cách sử dụng hình ảnh chuyển động kết hợp với chuyển động của đầu.[1]
Đào tạo quang động học:
Huấn luyện thị giác sử dụng thông tin thị giác tần số thấp (<0,3 Hz) để tạo ra độ nhạy chuyển động thị giác hoặc say tàu xe, thông qua kích thích phản xạ tiền đình-mắt.[1],[5] Điều này dẫn đến sự thích ứng của hệ thống tiền đình để giảm thiểu các triệu chứng từ việc nhìn các vật thể chuyển động.[5]
Luyện tập tư thế:
Các bài tập tư thế nên đi kèm với phục hồi chức năng tiền đình khi bệnh nhân có nguy cơ té ngã, mất vững, tốc độ dáng đi < 0,8 m/s.[1] Các bài tập bao gồm đứng và đi trên nhiều bề mặt khác nhau, chuyển động đầu và mắt, thay đổi ánh sáng, hình nền kích thích và chuyển động cũng như các nhiệm vụ phối hợp tay-mắt.[1],[6]
Thời gian và thời gian điều trị
Phục hồi tiền đình hoạt động tốt nhất khi bệnh nhân thực hiện các bài tập tại nhà với chương trình tập tùy chỉnh phù hợp với các triệu chứng và tình trạng suy giảm của bệnh nhân.[1],[3] Chương trình tập phải được thiết kế để khôi phục lại sự cân bằng, sức mạnh và hoạt động chức năng đồng thời ngăn ngừa chấn thương khi thực hiện của các bài tập.[1] Các bài tập tại nhà được quy định 2-3 lần mỗi ngày với thời gian tập tối đa 10-15 phút mỗi ngày đối với các triệu chứng tiền đình cấp tính và tối thiểu 20 phút mỗi ngày đối với rối loạn chức năng tiền đình mãn tính.[1],[5],[8 ] Thời gian điều trị tối ưu vẫn chưa được biết, nhưng nhìn chung việc điều trị chứng suy giảm chức năng tiền đình một bên nên tiếp tục trong 4-6 tuần, với nhiều thời gian hơn cho rối loạn chức năng tiền đình hai bên hoặc hoàn toàn.[1],[5],[8] Việc điều trị nên bắt đầu càng sớm càng tốt sau khi các triệu chứng xuất hiện, tận dụng tính linh hoạt của hệ thống cảm giác và giảm thiểu nguy cơ té ngã do các triệu chứng chóng mặt.[5],[8]
Những ý kiến khác
Thuốc để kiểm soát triệu chứng nên được giới hạn trong thời gian ít hơn 3-5 ngày vì nó có thể làm chậm quá trình hồi phục bằng cách tập phục hồi chức năng tiền đình.[1],[5],[6]
Bệnh nhân lo âu, hoảng loạn hoặc trầm cảm liên quan đến rối loạn tiền đình nên được điều trị đồng thời với bác sĩ tâm thần hoặc nhà tâm lý lâm sàng.[1]
Tiên lượng
Phục hồi chức năng tiền đình làm giảm nguy cơ té ngã và các triệu chứng chóng mặt.[5],[8] Sự cân bằng, dáng đi và chất lượng cuộc sống cũng thường được cải thiện.[5],[8] Đối với rối loạn chức năng tiền đình, phục hồi chức năng tiền đình kết hợp với việc kiểm soát các triệu chứng dùng thuốc sẽ có hiệu quả phục hồi lâu dài hơn là chỉ dùng thuốc.[1]
Mặc dù phục hồi chức năng tiền đình thường có lợi nhưng cần cân nhắc các yếu tố tiên lượng tiêu cực của bệnh nhân (xem bảng) trước khi chỉ định phục hồi chức năng.
Các yếu tố tiên lượng tiêu cực đối với lợi ích của việc phục hồi chức năng tiền đình
| Bệnh lý[1],[3],[5],[8] |
| Rối loạn chức năng nhận thức
Bệnh kèm theo hạn chế vận động Tổn thương não vi mạch Đau nửa đầu Bệnh lý thần kinh ngoại biên và các khiếm khuyết cảm giác khác đã có từ trước Rối loạn mắt có sẵn làm hạn chế thị lực |
| Rối loạn tâm thần và hành vi[1],[5],[8] |
| Lo âu
Sợ ngã Sợ di chuyển Cảm giác “mờ mịt” Cảm thấy rằng sự cải thiện là không thể Rối loạn ám ảnh nghi thức Tính cách cầu toàn |
Tham khảo
- S. L. Whitney, A. A. Alghwiri, and A. Alghadir, “An overview of vestibular rehabilitation,” in Handbook of clinical neurology, vol. 137, 2016, pp. 187–205.
- M. N. McDonnell and S. L. Hillier, “Vestibular rehabilitation for unilateral peripheral vestibular dysfunction,” Cochrane Database Syst. Rev., Jan. 2015.
- F. Tjernström, O. Zur, and K. Jahn, “Current concepts and future approaches to vestibular rehabilitation,” J. Neurol., vol. 263, no. S1, pp. 65–70, Apr. 2016.
- Y. Agrawal, J. P. Carey, C. C. Della Santina, M. C. Schubert, and L. B. Minor, “Disorders of balance and vestibular function in US adults: data from the National Health and Nutrition Examination Survey, 2001-2004.,” Arch. Intern. Med., vol. 169, no. 10, pp. 938–44, May 2009.
- C. D. Hall et al., “Vestibular Rehabilitation for Peripheral Vestibular Hypofunction,” J. Neurol. Phys. Ther., vol. 40, no. 2, pp. 124–155, Apr. 2016.
- A. Sealy, “Vestibular assessment: a practical approach,” Occup. Med. (Chic. Ill)., vol. 64, no. 2, pp. 78–86, Mar. 2014.
- A. Deveze, L. Bernard-Demanze, F. Xavier, J.-P. Lavieille, and M. Elziere, “Vestibular compensation and vestibular rehabilitation. Current concepts and new trends,” Neurophysiol. Clin. Neurophysiol., vol. 44, no. 1, pp. 49–57, Jan. 2014.
- S. L. Whitney, A. H. Alghadir, and S. Anwer, “Recent Evidence About the Effectiveness of Vestibular Rehabilitation,” Curr. Treat. Options Neurol., vol. 18, no. 3, p. 13, Mar. 2016.
- Bs Đỗ Thị Thúy Anh sưu tầm và dịch