ĐẾN VỚI TIẾN SĨ FAUST…

J.W. Goethe (1749-1832) được vinh danh là người Đức vĩ đại nhất. Ông là nhà thơ xuất chúng, nhà nghiên cứu lý luận văn học nghệ thuật, triết học và nhiều ngành khoa học tự nhiên, nổi tiếng, của công quốc Weimar trong thế kỷ XIX, và là người đại diện tiêu biểu nhất của nền văn học cổ điển và văn học quốc gia Đức. Hơn nữa, với tư cách là một quan thượng thư của triều đình Weimar, ông cũng đã có những đóng góp quý báu cho sự phát triển của vương quốc, nhất là trong lĩnh vực văn hóa, nghệ thuật, tài chính, giao thông, khai thác mỏ…

Ở tuổi 25, với tiểu thuyết đầu tay Nỗi đau của chàng Werther, Goethe sớm trở thành ngôi sao sáng trên vòm trời văn chương châu Âu, tạo nên những dư chấn sâu ở nhiều nước, ngoài biên giới Đức, khiến trong nhiều thập kỷ, bạn đọc trẻ tuổi đua nhau ăn mặc theo mốt thời trang của hai nhân vật chính là Werther và Lotte, cũng như hành hương đến mộ chí của Jerusalem, là hình mẫu của tác phẩm.

Ở tuổi 83, trước khi khép lại một cuộc đời đầy sáng tạo và cống hiến, Goethe để lại cho dân tộc Đức một tác phẩm vô cùng sâu sắc và uyên bác, một công trình văn chương đậm chủ nghĩa nhân văn và nhân học, triết học, mà ngày nay được suy tôn là tượng đài uy nghi và đặc sắc của nền văn học cổ điển Đức: tác phẩm Faust, một vở kịch thơ với 12.111 câu thơ hết sức phong phú và đa dạng về thể loại, và về mặt nội dung… được giới nghiên cứu nhiều quốc gia nhìn nhận như một bách khoa thư, hàm chứa trong nó toàn bộ tri thức của thời đại tác giả đã sống cũng như những dự báo về xu thế phát triển của xã hội trong tương lai.

Hơn hai thế kỷ đã trôi qua, từ khi Faust – Bi kịch, phần thứ nhất được xuất bản (1808). Hàng vạn công trình nghiên cứu văn hóa ở Đức, các hiệp hội Goethe trong nước và quốc tế vẫn tiếp tục tìm hiểu và khám phá những điều mà vĩ nhân Goethe đã đề cập đến trong tác phẩm của ông. Thực tế là, việc lý giải, cắt nghĩa, bình luận về Faust không dễ, bởi vì Goethe không viết vở kịch trong một khoảng thời gian nhất định, mà ông sáng tác gần như theo suốt cuộc đời mình: 60 năm! Bản thảo đầu tiên được viết cùng thời gian với tiểu thuyết Nỗi đau của chàng Werther, theo tinh thần của trào lưu văn học Bão táp và xung kích. Đó là bản thảo Faust khởi nguyên (Urfaust), viết năm 1773. Nhựng Goethe không hài lòng với bản thảo này, và ông đã vứt bỏ. Mãi đến khi có quan hệ mật thiết với Schiller, Goethe mới quyết tâm viết Faust và kịp kết thúc công trình đồ sộ này trước khi qua đời vào năm 1832.

Sáu mươi năm là một khoảng thời gian dài với biết bao biến động lịch sử lớn song hành cùng quá trình hình thành nền dân chủ tư sản và thế giới bước vào thời đại công nghiệp. Tất cả những biến động lịch sử ở Đức và châu Âu đã được Goethe cố gắng đưa vào hệ thống đề tài đa dạng đa tầng của tác phẩm, khiến cho vở kịch Faust có tính chất tổng hợp, và khái quát lịch sử rất lớn. Tuy nhiên, xử lý các dữ kiện lịch sử trong quãng thời gian trải dài nhiều thế kỷ là việc khó. Chúng ta thấy Faust trong màn độc thoại mở đầu tác phẩm hiện thân là một học giả thời Trung cổ, nhưng đến cuối tác phẩm đã trở thành ông chủ của thời kỳ tiền tư bản, có các thương thuyền và những lao công đắp đê chắn biển. Suốt con đường đời của Faust luôn ẩn hiện nhiều sự kiện lịch sử, qua nhiều thời đại khác nhau, chẳng hạn như nghệ thuật hùng biện vốn được coi như lý tưởng giáo dục của thời kỳ Baroque cuối thế kỷ 17, khát vọng bay vào vũ trụ bằng khinh khí cầu của anh em nhà Montgolfier (1763), cách mạng tư sản Pháp, sự kiện phát minh ra tiền giấy hoặc sự lớn mạnh về kinh tế của giai cấp tư sản châu Âu…

….. Để có thế chuyển tải lịch sử cũng như nhiều tri thức uyên thâm của mình về triết học, xã hội, văn chương, khoa học tự nhiên… vào tác phẩm, Goethe sử dụng vô số hình ảnh, biểu tượng, sự tích thần thoại, các phép ẩn dụ, phúng dụ hoặc tục ngữ, cách ngôn, xuất xứ từ văn hóa nghệ thuật thời cổ đại, từ Kinh Thánh, từ truyền thống văn hóa xã hội châu Âu, các nghi lễ tôn giáo, tín ngưỡng dân gian, văn học dân gian… Điều này cũng lý giải vì sao ngày nay, tác phẩm tâm huyết của Goethe, nhất là phần thứ hai của bi kịch, không dễ đọc, dễ hiểu đối với bạn đọc Đức trẻ tuổi. Hay nói một cách khác, tác phẩm uyên bác của thiên tài văn chương Đức rất kén chọn độc giả, đòi hỏi người đọc phải có một tầm cao văn hóa, phải đọc nhiều biết rộng, thì mới đạt sự tiếp cận sâu và thấu đáo với Faust.

Ngoài nội dung phê phán sâu sắc; hóm hỉnh và đôi khi mang màu  sắc châm biếm hài hước của tác giả đối với xã hội đương thời, chế độ phong kiến bất nhân và các đại diện tham lam, lạm quyền của Thiên Chúa giáo, tác phẩm có đề tài xuyên suốt là con người, mà Faust chính là đại diện. Thông qua nhân vật này, Goethe đã kết hợp thể hiện tư tưởng của F. Schiller, người bạn văn chương của ông, về đặc tính nhị nguyên của bản chất con người và sự cố gắng đầy bi kịch để hòa hợp cái thần thánh và cái thân xác trần tục trong con người. Hơn nữa, Faust còn thể hiện quan điểm và tư tưởng của Goethe. Theo ông, sự đối lập biện chứng trong bản chất “có hai linh hồn cùng túc trực” của con người cũng hàm chứa sức mạnh sáng tạo, hướng đến một cấp độ phát triển cao hơn, nếu khát vọng sinh tồn bảo toàn được tiềm năng không ngừng vươn lên, và nếu con người không tự mãn buông mình vào sự tĩnh lặng không cơ hội tiến hóa và phát triển… Faust của Goethe trong tác phẩm không được anh hùng hóa hay lý tưởng hóa, mà thực sự là một con người đại diện của nhân loại, một bản thể không ngừng vươn lên và không ngừng phạm sai lầm, đường đời (của Faust) gắn liền với tội lỗi. Faust là một kẻ lầm lạc, nhưng chính nhờ bản chất không ngừng vươn lên mà cuối cùng đã đạt đến chân lý, tìm được mục đích cuộc sống có ý nghĩa trong hành động vì cộng đồng, trong khát vọng “muốn được cùng nhân dân tự do đứng vững trên mảnh đất tự do”. Nói theo ngôn ngữ của Chúa Trời trong màn “Khúc dạo đầu trên thiên đường” thì Faust, hình ảnh đại diện cho nhân loại, chính là:

Một người tốt, trong khát vọng tối tăm

Vẫn ý thức được con đường chính nghĩa

Và Faust của Goethe là hiện thân cho chân lý

CON NGƯỜI TRƯỞNG THÀNH TRONG BI KỊCH!

Hà Nội, 31 tháng Bảy năm 2015

QUANG CHIẾN

 

ĐỀ TẶNG

Các ngươi lại đến, kìa những bóng hình lãng đãng (*)

Mà thuở xưa, trước mắt ta từng hiện ra ảm đạm.

Còn giờ đây, nên chăng ta tìm cách lưu giữ các ngươi?

Mộng tưởng ngày xa, nào biết trái tìm còn mê đắm?

Các ngươi đến dập dồn! Được, hãy cứ ngự trị quanh ta

Như lúc hiện lên từ khói sương bảng lảng;

Quanh bước các ngươi đi, tỏa rạng khí thiêng

Bồi hỏi lòng ta nỗi xúc động thanh xuân.

*

Các ngươi mang trở lại đây ảnh hình những ngày vui tháng cũ,

Bao hình bóng thân thương lại hiện về;

Tình ban sơ và bạn bầu xưa cũ (*)

Sống lại giữa lòng ta, như điệu đàn đở dang trong truyện cổ;

Ta đau lại nỗi niềm xưa, khúc oán ca ngày cũ,

Lưu lạc trầm luân giữa mê lộ cuộc đời,

Bị hạnh phúc dối lừa, bao con người nhân hậu

Đã vắng bóng trên đời, đã xa khuất non khơi.

*

Bao tâm hồn, ta đã hiến dâng những khúc hát đầu tiên,

Họ không nghe được nữa – những lời ca tiếp nối;

Bao tình thân từng sát cánh kề vai, nay tan tác muôn người muôn ngả, [9|

Tiếng vang vọng buổi đầu, ôi! tắt lặng, còn đâu,

Khúc hát ta giờ cất lên cho đám người xa lạ,

Họ vỗ tay reo mừng nhưng lòng ta lo âu,

Những ai đã mừng vui vì thơ ta ngày ấy,

Nay có còn chăng, cũng phiêu bạt, cơ cầu.

*

25 Và một nỗi u hoài – tưởng quên lãng đã lâu –

Cuốn ta vào cõi thần linh trang nghiêm, lặng lẽ,

Như tiếng phong thụ cầm, tiếng thơ ta cũng thế(*)

Thầm thì, chơi vơi trong âm sắc mơ hồ,

Nước mắt ta tuôn, lòng xúc động vô bờ,

30 Con tim ta uy nghiêm bỗng dịu hiền êm ái;

Những gì ta có đây, giờ lùi xa, xa mãi(*)

Những gì ta mất đi, nay sống lại trong lòng.

 

MÀN GIÁO ĐẦU Ở NHÀ HÁT

Giám đốc nhà hát, nhà thơ kịch tác gia, diễn viên sắm vai hề.

 

GIÁM ĐỐC:

Ô, hai ông bạn hiền

Vẫn sát cánh bên tôi trong nguy khó, ưu phiền,

35 Xin hãy nói đi, các vị hy vọng gì

Về nghề nghiệp của chúng ta trên nước Đức?

Tôi rất muốn chiều lòng cái đám người đông đúc

Bởi họ sống cùng ta và nuôi sống chúng ta.

Thấy rạp được dựng lên(*)

40 Ai cũng mong một buổi hội diễn ra.

Kìa, họ đã ngồi kia đến thản nhiên, nhướng mắt nhìn nhao nhác

Và chỉ mong được trầm trồ, kinh ngạc.

Tôi biết cách nuông chiều thị hiếu của chúng dân

Nhưng chưa bao giờ như hôm nay, tôi bối rối bội phần:

45 Thực ra, họ đâu có sành những áng văn tuyệt cú

Nhưng mà khốn thay, họ lại đọc quá nhiều sách vở.

Ta phải làm gì đây

Để diễn trò vừa tươi mới, vừa hay,

Vừa ý nghĩa, lại vừa lòng khán giả?

Lẽ dĩ nhiên, tôi rất khoái được nhìn thấy họ

50 Lũ lượt kéo nhau đến rạp của chúng ta

Chịu đau đớn trăm chiều, vẫn cứ cố lách qua .

Khuôn cửa hẹp dẫn vào nơi thụ phước; (*)

Trời còn sớm, chưa bốn giờ, mà người người chen chúc

Kín cả quầy bán vé, xô đẩy, đấm huých nhau

55 Giành tấm vé vào xem, suýt gãy cổ, bươu đầu,

Như giành chiếc bánh mì thời xảy ra nạn đói.

Với đám người hỗn tạp này, điều diệu kỳ chỉ nhà thơ làm nổi;

Nào, ông bạn của tôi: ông hãy trổ tài đi!

NHÀ THƠ:

Ô, cái đám người tạp nham kia, ông nói đến làm gì!

60 Chỉ thấy bóng họ thôi là hồn xiêu phách lạc.

Hãy che khuất mắt tôi lớp sóng người chen chúc,

Họ kéo chúng ta vào dòng xoáy, trái ngược cả ý mình.

Ô, không đâu! Xin hãy đưa tôi tới góc trời riêng tĩnh lặng, yên bình,

Nơi với thi nhân, đời chỉ trổ bông một niềm vui thuần khiết;

65 Nơi phước lành của con tim là tình bạn và tình yêu tha thiết

Được bàn tay các thánh thần vun xới, sáng tạo ra.

Ôi, những gì được khơi nguồn trong sâu thẳm hồn ta

Mấp máy trên làn môi điệu ngập ngừng, e ấp,

Có thể giờ đây được tác thành, hoặc là tan biến mất,

70 Chỉ một thoáng phũ phàng là tất cả tiêu tan.

Tác phẩm sẽ hiện lên với dáng vóc vẹn toàn

Chỉ khi đã kinh qua bao tháng năm thử thách

Vẻ hào nhoáng ánh lên chỉ dành cho khoảnh khắc

Còn Cái Đẹp chân thuần nguyên vẹn đến mai sau.

DIỄN VIÊN HỀ:

75 Thôi thôi, chuyện đời sau, tôi chẳng muốn nghe nói đến nó nữa đâu.

Bởi nếu chính tôi cũng lo về hậu thế

Thì còn ai cho khán giả đương thời những lớp trò giải trí?

Họ muốn có trò vui và cần được mua vui.

Có được một gã trai sốt sắng, giỏi gây cười

80 Như thế, theo tôi, cũng đủ là quý giá.

Ai biết cách phô diễn mình thực tự nhiên, rôm rả

Thì công chúng cũng chẳng để anh ta phải ngậm đắng nuốt cay;

Anh ta sẽ ước mong phòng khán giả chật đầy,

Để càng thêm vững lòng làm người xem xúc động.

85 Vậy nên, xin thi nhân hãy can trường và trổ tài cao rộng,

Hãy để Trí tưởng tượng vang lên mọi cung bổng, cung trầm

Với Lý trí, với Thông minh, với Xúc cảm lẫn Mê cuồng,

Nhưng cũng xin nhớ cho, đừng có quên sự Khôi hài, Rồ dại!

GIÁM ĐỐC:

Và nhất là, trò diễn nên thừa thãi!

90 Người ta đến để xem, và thích nhất được nhìn.

Cứ diễn thực nhiều trò trước con mắt người xem

Khiến đám đông há hốc mồm, kinh ngạc,

Thế là ông đã là người thắng cuộc,

Ông thành một người được lắm kẻ mến yêu.

95 Muốn chinh phục Số nhiều phải dùng đến Số nhiều,

Để mỗi người có thể chọn cho mình cái mà mình ưng ý.

Ai có nhiều đem cho, sẽ cho được mỗi người một tí,

Để đến lúc ra về, ai cũng thấy hân hoan.

Một vở diễn đưa ra nên nhiều cảnh, nhiều màn!

100 Cái món hổ lốn này chắc là ông làm được,

Vừa dễ cho diễn trò, vừa nhẹ nhàng sáng tác

Diễn một vở vẹn toàn, đâu có ích cho đời?

Công chúng cũng xé tan thành muôn mảnh tả tơi.

NHÀ THƠ

Ông không thấy hay sao, làm như thế quả là trò nhơ nhuốc

105 Nó đâu xứng với nghệ nhân chân thực

Hóa ra, cách làm ăn tắc trách của những kẻ đãi bôi

Đã trở thành phương châm hành động của ông rồi.

GIÁM ĐỐC:

Ông có chê trách tôi, tôi cũng chẳng phiền lòng:

Người nào muốn hành nghề cho đắc sách

110 Thì phải biết dùng đồ nghề tốt nhất.

Xin ông nhớ cho: ông phải chẻ gỗ mềm,

Ông viết cho ai nào? Kia, ông hãy nhìn xem.

Kẻ đến rạp vì nhàn cư, buồn chán,

Người thì đến để tiêu cơm sau bữa ăn thịnh soạn,

115 Và, tồi tệ nhất lại là có những kẻ đến đây

Sau khi đọc no nê các báo chí hàng ngày.

Như đi hội hóa trang, họ dửng dưng đến rạp,

Chỉ vì tính tò mò họ mới đi xem hát.

Các quý bà thì khoe mình, ăn diện thật thời trang, [13]

120 Họ diễn kịch cùng chúng ta, nhưng không lấy tiền công.

Vậy thì nơi đài cao, hỡi thi nhân, ông còn mơ chi nữa?

Một nhà hát chật người, hỏi còn gì mới làm ông thích thú?

Ông ngắm kỹ họ xem, đấy, đấy, rất gần

Toàn là người bảo trợ với ân nhân.

Một nửa thì lạnh lùng, một nửa thì thô lỗ.

125 Kẻ thì mong, sau buổi diễn, lao vào trò đen đỏ,

Kẻ nghĩ đến một đêm thác loạn bên ngực ả giang hồ.

Để đạt mục đích này, hỡi các bạn điên rồ,

Làm gì phải đọa đày Nàng Thơ nhiều đến thế? (*)

Tôi bảo này, cứ cho họ xem nhiều vào, nhiều hơn, nhiều vô kể,

130 Thế là ông không trật đích bao giờ,

Cứ làm cho người xem thấy rối tít, rối mù,

Còn thỏa mãn họ tư? Chà! Rất khó-

Ông làm sao thế kia? Đau lòng hay thích thú?

NHÀ THƠ:

Ông đi đi! Đi mà tìm cho mình một tay hầu bút khác,

135 Chẳng lẽ lại vì ông nhà thơ sinh đốn mạt,

Để mất đi cái quyền cao quý nhất trần gian,

Là quyền làm con người mà Tạo hóa đã ban?

Nhờ đâu mà nhà thơ làm xúc động mọi con tim, khối óc?

Nhờ đâu mà mọi vật bị anh ta thu phục?

Chẳng phải vậy sao? Sự hòa điệu từ lồng ngực phát sinh

Đã thâu tóm cả thế gian về với trái tim mình!

Và nếu như Thiên nhiên vô tình quay, quay mãi

Bắt tơ trời vô tận cuộn tròn vào ống sợi,

Nếu như âm thanh của tạo vật muôn loài

145 Hỗn độn vang lên nhức nhối bên tai

Hỏi ai đã tách dòng thanh âm vốn đều đều vang vọng

Thành tiết tấu nhịp nhàng, ngân rung đầy sức sống?

Ai đã gọi cái Riêng hòa nhập với cái Chung

Để trong khúc hòa âm tuyệt diệu nó cất tiếng hào hùng?

150 Ai đã biến phong ba thành si mê cuồng nộ?

Nơi tâm trí não nùng, ai đã khiến hoàng hôn rừng rực lửa?

Và trên nẻo đường người yêu vẫn bước chân,

Ai rắc lên muôn vạn cánh hoa xuân?

[14] Từ những chiếc lá xanh bình thường và vô nghĩa,

Ai đã đan mừng công biết bao vòng nguyệt quế?

Ai gìn giữ đỉnh Olymp? Ai tụ hội các thánh thần? (*)

Chính là sức mạnh của loài người thể hiện ở thi nhân!

DIỄN VIÊN HỀ:

Vậy xin ông hãy sử dụng sức mạnh tài hoa ấy,

Ông hãy tiến hành đi, việc của thi nhân đấy,

160 Như thể dấn thân vào tình ái phiêu lưu:

Tình cờ gặp gỡ nhau, lòng cảm thấy yêu yêu, .

Rồi cứ thế lần hồi bị cuốn vào mê mải;

Hạnh phúc lớn mãi lên, rồi tình đầy ngang trái,

Người ta sướng ngất ngây, tiếp đến chuyện đau lòng,

165 Ông chưa kịp hoàn hồn thì… tác phẩm đã xong.

Hãy cho chúng tôi được diễn trình một vở trò như vậy!

Ông cứ xọc mạnh tay vào kiếp người mà vùng vẫy!

Đời ai cũng sống qua, nhưng mấy kẻ đã biết đời,

Ông tóm bắt vào đâu là chỗ ấy thành lý thú ngay thôi!

170 Hình ảnh nhiều sắc màu; một đôi phần sáng tỏ,

Chân lý một tí ti, nhưng nhiều pha lầm lỡ,

Đó là cách chế ra thứ nước uống tuyệt vời,

Giải khát cả nhân gian, làm tươi tỉnh mọi người.

Rồi gái sắc, trai tài sẽ đua nhau hăm hở

175 Đến xem kịch của ông, nghe điều ông tâm sự,

Mỗi tâm hồn đa cảm sẽ cố uống vào lòng

Chất dinh dưỡng ưu sầu từ tác phẩm của ông,

Rồi người ta xúc động xem màn này, cảnh nọ,

Ai cũng thấy cái mình xem, trong tim mình sẵn có.

180 Giờ thì đám thanh niên còn dễ khóc, dễ cười,

Còn quý sự bốc đồng, còn thích vẻ bên ngoài, ,

Nhưng chẳng có gì làm vừa lòng kẻ lõi đời, từng trải,

Trừ kẻ đang trưởng thành là biết ơn ông mãi.

NHÀ THƠ

Nếu vậy, hãy trả lại cho tôi những năm tháng xuân xanh,(*)

185 Khi chính tôi đang ở tuổi trưởng thành,

Khi nguồn suối thi ca,

Luôn tuôn trào, giục giã.

Khi thế giới quanh tôi còn mơ màng sương phủ

Và mỗi chồi non còn hứa hẹn sự thần kỳ,

190 Khi các lòng thung rực rỡ bởi hoa kia

Tôi đã hái biết bao là hoa thơm, cỏ lạ     [15]

Khi tôi chẳng có gì mà đủ đầy tất cả

Khát khao tìm chân lý, thích thú cõi huyền mơ,

Hãy trả lại tôi những động lực ngày xưa,

195 Niềm hạnh phúc thẳm sâu nhưng cũng đầy đau khổ

Sức mạnh của căm thù, uy lực của tình yêu đôi lứa,

Hãy trả lại cho tôi cả tuổi trẻ của tôi!

DIỄN VIÊN HỀ:

Ô, ông bạn hiền ơi, ông chỉ cần tuổi trẻ,

Khi ông bị quân thù uy hiếp ngoài chiến địa.

200 Khi có các cô nàng đáng yêu nhất trần gian

Ôm ghì lấy cổ ông thực mãnh liệt, nồng nàn.

Khi có vòng nguyệt quế từ phía xa vẫy gọi.

Mà cái đích cuộc đua ông khó lòng vươn tới,

Hay sau khi ông khiêu vũ cuồng điên

205 Còn tiếp tục tiệc tùng, uống cho cạn trời đêm,

Nhưng mà chơi bản đàn vốn quen tai thiên hạ.

Vẫn với vẻ can trường, phong nhã,

Vẫn với cả điệu đàn lạc phách thực hào hoa,

Mà đến được mục tiêu chính mảnh đã vạch ra,

210 Thì đó là phận sự của các ông, thưa quý ngài già cả!

Vì lẽ đó, chúng tôi sẽ kính trọng các ngài chẳng kém phần danh giá,

Tuổi già – như thường nói, không làm ta thành con trẻ ngây ngô,

Mà ở tuổi già ta mới thực trẻ thơ.

GIÁM ĐỐC:

Thôi, lời qua tiếng lại, thế đã là quá đủ,

215 Hãy để cho tôi thấy các ông hành sự!

Trong lúc các ông mải tán tụng lẫn nhau

Lẽ ra có thể làm việc hữu ích từ lâu.

Nào có ích chi đâu, khi nói mãi về chuyện tìm thi tứ?

Nó đâu có viếng thăm một con người do dự.

220 Ông đã nhận mình là thi sĩ kia mà,

Xin hãy chỉ huy truyền lệnh gọi thơ ra,

Hẳn ông rõ điều chúng tôi cầu cạnh;

Chúng tôi muốn uống rượu ngon cực mạnh;

Xin hãy bắt tay ngay, nấu rượu đó cho nhanh

225 Việc không làm hôm nay, ngày mai cũng chẳng thành,

[16] Chớ có để một ngày nào uổng phí

Hãy đem Quyết Tâm ra và mau lẹ,

Nắm bắt lấy Khả Năng, tóm chặt lấy tóc tai,

Không để nó qua đi, vuột mất khỏi bàn tay,

230 Và tiếp tục vận hành, vì phải làm bằng được.

*

Ông biết đấy, trên các sân khấu Đức

Ai thích gì cứ thể nghiệm tha hồ,

Vậy từ nay xin ông chớ đắn đo,

Cứ sử dụng phông màn cùng máy móc!

235  Cả ánh sáng mặt trăng, mặt trời dùng thỏa sức,

Cứ việc vung tay phung phí các vì sao;

Rồi vách đá, sườn non, lửa cháy, nước trào,

Không được thiếu cả chim trời, thú dữ,

Sàn diễn chật trong một khung nhà gỗ

240 Ông mặc sức trưng ra cả vũ trụ, nhân quần,

Và bước đi thận trọng, nhanh chân

Từ thiên đường qua trần gian vào địa ngục!(*)

 

KHÚC DẠO ĐẦU TRÊN THIÊN ĐƯỜNG

Chúa Trời, các thiên thần, rồi đến Mephisto.

Ba thánh tiến lên phía trước.

 

THÁNH RAPHAEL:

Vầng thái dương, theo điệu đàn vạn cổ

Cất tiếng đua ca cùng anh em tinh tú,(*)

245 Vẫn hành trình theo đường Chúa phán truyền,

Hoàn tất chuyến đi bằng sấm rền, chớp giật.

Quang cảnh ấy cho quần tiên sức lực.

Dù không ai đủ trí tài để hiểu,

Bao công trình cao cả, bí huyền

250 Vẫn tuyệt vời như trong buổi đầu tiên.

THÁNH GABRIEL:

Và Trái Đất nguy nga rực rỡ

Vẫn quay nhanh, nhanh quá, khôn lường;(*)

Vừa chói chang ánh sáng thiên đường

Đã chuyển sang đêm dày, khủng khiếp;

265 Và biển cả sôi trào gào thét

Nơi cửa sông, bên ghềnh đá cheo leo,

Ghềnh đá, biển khơi cùng bị cuốn theo

Vào vòng quay vĩnh hằng Trái Đất.

THÁNH MICHAEL:

Và bão tố đua nhau gầm thét

260 Từ biển khơi vào bờ, từ bờ tới biển khơi,

Cuồng nộ tạo ra liên tiếp khắp nơi

Những tác động hủy tàn, sâu xa nhất.

[18] Cảnh tàn phá sáng lên trong ánh chớp

Đến soi đường cho sét nổ, sấm vang;

265 Nhưng tôi tớ của Người, hỡi Chúa vinh quang

Vẫn tôn kính bước nhịp nhàng trong mỗi ngày của Chúa,

CẢ BA THÁNH:

Hình ảnh Chúa cho quần tiên sức lực,

Cho dù họ chẳng tài nào hiểu được

Bao công trình của Chúa thực cao cả, bí huyền

270 Vẫn tuyệt vời như trong buổi đầu tiên.

MEPHISTO:

Lạy Chúa, bởi lẽ Người đã có lòng hạ cố

Và hỏi thăm cơ sự chốn trần gian,

Với riêng tôi, thường tình ra Chúa vẫn ưa nhìn,

Nên Chúa cũng thấy tôi đứng trong hàng tôi tớ.

275 Xin lỗi, tôi không biết nói những lời cao nhã,

Dù mọi người thường hay chế nhạo tôi,

Tôi mà nói văn hoa chắc Chúa cũng phì cười,

Nếu Người chưa bỏ được thói quen cười thích thú.

Tôi chẳng biết nói gì về Thái dương hay vũ trụ

280 Mà chỉ thấy con người đang khốn khổ ra sao.

Cái ông Thánh con của trần gian chẳng thay đổi chút nào,

Vẫn như buổi đầu tiên thực lạ lùng, kỳ dị;

Lẽ ra hắn có thể sống khá hơn như thế,

Nếu Chúa không ban cho hắn thứ ánh sáng thiên linh;

285 Mà hắn gọi đó là Lý trí và sử dụng riêng mình

Để rồi còn súc sinh hơn mọi loài súc vật.

Tôi thấy hắn, vâng xin Người thể tất,

Chẳng khác một loại ve ngoằng ngoẵng bộ chân dài,

Vừa bay vừa nhảy lại vừa nhảy vừa bay

290 Rồi rúc xuống cỏ hôi ca bài ca cổ lỗ,

Chà, giá như hắn biết thân cứ nằm yên trong cỏ!

Đằng này, không, mọi chốn bùn nhơ hắn đều cắm mũi vào.

CHÚA:

Ngươi không còn gì khác để nói nữa hay sao?

Sao lần nào đến đây cũng không ngơi khiếu nại?

295 Phải chăng đối với ngươi; chốn trần gian luôn là điều ngang trái?

MEPHISTO:

Thưa Chúa, vâng! Tôi thấy trần gian vẫn tồi tệ khôn lường

Và ái ngại cho con người trải thê lương ngày tháng,

Nên cũng thật mủi lòng, không nỡ nào đày đọa.

CHÚA:

Thế còn Faust, ngươi biết chứ?

MEPHISTO:

Tay tiến sĩ ấy à?

CHÚA:

Là bề tôi của ta

MEPHISTO:

300  A, phải rồi! Hắn thờ Chúa theo cách riêng kỳ cục!

Uống cũng như ăn, gã điên ấy chẳng như người phàm tục.

Lòng bốc men say, hắn khát khao toàn những chuyện xa vời,

Mà hắn cũng phần nào nhận biết hắn điên rồi;

Hắn đòi lấy của Trời những vì sao đẹp nhất,

305 Đòi hưởng mọi sướng vui tột cùng trên trái đất.

Nhưng mọi cái ở gần hay ở chốn xa xôi

Cũng không sao thỏa mãn một trái tìm đầy khát vọng trong đời.

CHÚA:

Cho dù hôm nay hắn chỉ phụng sự ta trong mê dại,

Nhưng ta sẽ sớm dẫn hắn đi tới quang minh, chính đại,

310 Người làm vườn thấy mầm cây non xanh

Đã biết chắc mai sau hoa trái sẽ đầy cành!

MEPHISTO:

Chúa đánh cược gì nào? Người mất hắn, đó là cái chắc!

Nếu như tôi được phép,

Tôi sẽ dẫn hắn đi vào con đường của tôi!

CHÚA:

315 Một khi hắn còn sống ở trên đời

Ta không cấm đoán ngươi, cứ việc làm thỏa sức.

[20] Chừng nào còn vươn lên, con người còn lầm lạc.

MEPHISTO:

Xin đội ơn Người! Vì quả thật

Tôi chẳng bao giờ thích cái xác con người,

320 Tôi yêu nhất má hồng còn đầy đặn, xinh tươi.

Còn cái xác khô rồi, tôi chẳng mong đón tiếp.

Tôi cũng giống chú mèo không ưa vờn chuột chết.

CHÚA:

Thôi, được rồi! Ta để cho ngươi thỏa sức tung hoành

Lôi kéo linh hồn kia rời khỏi cội nguồn mình,

325 Nếu ngươi có khả năng dụ hắn ta quy phục,

Thì cứ dẫn hắn đi theo ngươi vào địa ngục,

Rồi ngươi sẽ hổ thẹn khi phải thú nhận rằng:

Một người tốt, trong khát vọng tối tăm

Vẫn ý thức được con đường chính nghĩa.

MEPHISTO:

330 Vâng, để coi! Không lâu đâu, thưa Chúa:

Trong cuộc thách đố này, tôi chẳng sợ cho tôi,

Nhưng nếu tôi đạt cái đích kia rồi,

Chúa hãy cho phép tôi hả hê mừng thắng lợi.

Hắn sẽ phải vui mừng ăn cát bụi.

335 Như dì tôi, một con rắn lừng danh.

CHÚA:

Còn ngươi, vẫn được phép lên đây theo ý mình,

Với những kẻ như ngươi, ta chẳng bao giờ giận,

Trong cả đám quỷ ma chuyên phủ nhận

Thì Quỷ Khôi hài ít phiền nhiễu ta hơn.

340 Hoạt động của con người hay uể oải là thường,

Hắn chỉ thích sớm an nhàn, tĩnh tại;

Bởi vậy, ta cho hắn một bạn đường ngang trái

Là quỷ sứ tác thành, kích thích hắn không ngừng.

Còn các ngươi, hỡi bầy con chân chính của thánh thần,(*)

345 Hãy vui mừng vì Cái Đẹp sinh sôi và thiên hình vạn trạng!

Và cái Sinh thành, cái Sáng tạo vĩnh hằng, sống động

Vây bọc các con trong âu yếm, yêu thương,

Còn những gì là hình ảnh chập chờn,

Các con hãy mãi mãi khắc sâu vào tâm tưởng.

(Cửa thiên đường khép lại. Các thiên thần tản đi)

MEPHISTO (một mình):

350 Thỉnh thoảng được thấy mặt cụ già, cũng thú,

Mình cố giữ không tuyệt giao với cụ.

Kể cũng hay hay: có một Đấng Tối cao

Nói chuyện với quỷ ma mà nhân ái biết bao!

 

FAUST

– BI KỊCH

PHẦN THỨ NHẤT

(tranh)

Học giả trong phòng làm việc

Tranh của Rembrandt van Rijn (1606-1669)

 

ĐÊM

Trong một gian phòng chật hẹp kiểu gô tích, vòm trần cao, Faust ngồi trên ghế, cạnh bàn viết, vẻ bồn chồn không yên.

FAUST:

Ôi chao! Ta đã nhiệt tâm nghiên cứu cả rồi;(*)

355 Nào khoa triết,

Khoa y, khoa luật

Và tiếc thay có cả khoa thần học!

Giờ thì ta đứng đây, một gã điên đáng thương!

So với trước kia ta cũng chẳng khôn hơn.

360  Ta là thạc sĩ đây, thậm chí, ta còn là tiến sĩ,

Dễ có đến mười năm trời không nghỉ

Ta đắt mũi đám học trò

Đi xuống, đi lên, ngang dọc, quanh co,

Và nhận ra là chúng ta chẳng hiểu gì hết thảy!

365 Ôi, điều đó khiến tim ta bỏng cháy!

Thực ra, ta còn giỏi giang hơn bọn múa mép, huênh hoang,

Đám tiến sĩ, cử nhân, tu sĩ, nhà văn;

Ta không bị giày vò bởi hoang mang, nghi hoặc,

Ta không sợ quỷ ma, ta không ghê địa ngục

370 Nhưng ta đã mất đi mọi lạc thú, niềm vui,

Ta đâu dám cho mình biết lẽ phải trên đời,

Ta cũng chẳng có gì dạy truyền cho thiên hạ,

Khiến người đời tốt hơn hay hồi tâm cải hóa…

Vả chăng, ta không có tiền bạc cũng chẳng có gia tài,

375 Không có cả vinh quang lẫn danh dự trên đời;

Sống mãi như thế này, đến con chó cũng không mong sống nữa!

Bởi vậy, môn Ma thuật kia, ta hiến thân cho nó,

Để xem, nhờ sức mạnh và ngôn ngữ của thần linh [25|

Ta có thể biết được chăng điều bí ẩn, u minh;

Để không còn toát mồ hôi chua loét

Nói mãi về những điều mà chính ta chẳng biết;

Để có thể nhận ra từ sâu thắm bên trong

Cái gì đã kết liên gắn bó cả thế gian,

Để nhìn thấu mọi sức mạnh tác thành và mầm sinh vạn thuở,

Khỏi phải nhọc công bới tìm trong câu chữ.

*

Ôi, trăng ngà, ánh trăng viên mãn quá!

Bạn tới đây vào buổi cuối cùng,

Soi thấu lòng ta bao đau đớn, lao lung,

Bên chiếc bàn này, biết bao lần, ta thức đến đêm khuya chờ đợi,

390 Rồi – vượt qua đống sách vở, giấy tờ, ánh vàng kia rọi tới,

Bạn hiền sầu muộn ơi, bạn đã đến cùng ta!

Ôi, ta ước được bước chân lên những đỉnh non xa

Trong ánh trăng thân thương,

Cùng thần linh tiêu dao miền sơn động,

395 Phiêu diêu trên đồng cỏ lung linh trắng tỏa bóng

Trút bỏ những tri thúc ùn lên như sương khói mịt mờ,

Để tắm mình thanh khiết trong trăng sáng, sương khuyal

*

Trời ơi! Vậy mà ta vẫn còn tự giam mình trong ngục thất?

Một hang ổ đáng rủa nguyền, tối tăm và ẩm mốc,

400 Qua tấm kính tô màu

Đến cả nắng trời cũng mờ đục rọi tới đây!

Lại còn bị che đi bởi cả đống sách dày

Nơi sâu mọt đang nhấm mòn và phủ đầy cát bụi;

Sách chất lên cao tận vòm nhà, như núi,

405 Lớp giấy phủ che đã ám khói, úa vàng,

Rồi lọ, rồi bình,

Bao dụng cụ ngổn ngang,

Lại còn chồng chất cả đồ nghề do tổ tiên để lại

Trần gian của mi đây! Thế cũng gọi là trần gian kia đấy!

*

Vậy mà mi còn hỏi

Vì sao trong lồng ngực, trái tim mi khác khoải, âu lo?

Vì sao một nỗi đau mơ hồ

Lại kiềm chế trong mi mọi âm vang cuộc sống?

Lẽ ra phải đắm mình vào thiên nhiên sống động,

415 Bởi Chúa tạo ra con người để hòa hợp với thiên nhiên,

Thì mi lại hãm mình trong rêu mốc, khói đen

Và những bộ xương người, xương thú vật.

*

Hãy trốn đi! Vùng dậy mau! Hãy ra với nơi mênh mang trời đất!

Và đây, một cuốn sách chứa đầy bí mật

420 Do chính tay Nostradamus viết thuở nào(*)

Lại không đủ dẫn đường, chỉ lối cho mi sao?

Mi sẽ hiểu sự vận hành của các vì tinh tú,

Và nếu được thiên nhiên bảo ban, phù trợ

Thì sức mạnh linh hồn mi sẽ bừng dậy quang minh,

425 Sẽ như một thần linh nói với một thần linh

Còn suy tưởng khô khan mong tìm lời giải thích

Những dấu hiệu linh thiêng, đó là điều vô ích.(*)

Hỡi các thần linh đang bay lượn quanh tôi,

Nếu nghe tiếng tôi, xin hãy trả lời.

(Faust mở sách, nhìn thấy các hình vẽ, ký hiệu về vũ trụ)

430 Chao ôi! Sao mới thoáng nhìn qua

Mà mọi giác quan tràn trề niềm hân hoan đến thế!

Ta cảm thấy niềm hạnh phúc thiêng liêng và tươi trẻ

Mới bùng lên, rần rật trong mạch máu, trong thần kinh.

Những ký hiệu này, có phải chính Người, hỡi Đấng Tối linh

Đã viết ra để xoa dịu lòng ta đang nổi sóng

Để rót đầy niềm vui vào trái tim khát vọng,

Và bằng cả động năng thôi thúc bí huyền

Hé mở quanh ta sức mạnh của thiên nhiên?

Có phải ta cũng là một vị thần? Ta thấy mình biết bao thông tuệ!

440  Nhìn đường nét thanh tao Người đã vẽ,

Ta thấy trước hồn mình

Cả thiên nhiên vận động, sinh thành,

Giờ thì ta hiểu ra lời của nhà thông thái;

“Thế giới các thần linh không bao giờ khép lại;

Chỉ có trí tuệ mi khép cửa, trái tim mi héo úa mà thôi!

445 Hỡi đệ tử, hãy vùng lên, chớ do dự trong đời .

Hãy tắm tấm thân trần tục kia trong bình minh xán lạn!

(Faust nhìn các hình vẽ)

Kìa xem, vạn vật kết giao thành một khối nguyên lành,

Cái nọ trong cái kia cùng tồn tại, tác thành!

Những sức mạnh thiên linh khi thăng, khi giáng

450 Chuyển tay nhau các âu vàng ánh sáng!(*)

Và nhịp nhàng truyền ân đức ngát hương

Từ trời cao xuống đến cõi trần gian,

Cả vũ trụ ngân vang khúc hài hòa tuyệt mỹ!

*

Cảnh trí tuyệt vời thay! Nhưng than ôi! Cũng chỉ là cảnh vẽ!

455 Hỡi thiên nhiên khôn cùng, ta biết bám vào đâu?

Nguồn sống mọi sinh linh tìm thấy nơi nào,

Bầu vú của người đâu, nơi cả Đất lẫn Trời đều hấp thụ?

Lồng ngực ta héo khô thôi thúc về nơi đó –

Ngươi tưới mát, ngươi tuôn trào, ngươi để ta khô khát mãi hay sao?

(Bực dọc, lật giở các trang sách, bằng nhìn thấy hình vẽ thần Đất)

460  Ô,hình vẽ này tác động đến ta thật khác thường!

Hỡi thần Đất, chắc chắn Người gần gũi với ta hơn.

Ta cám thấy sức mạnh trong ta tăng gấp bội,

Hừng hực lửa trong lòng, như uống vào rượu mới,

Ta cảm thấy can trường, dám dấn thân vào thế giới, hăng say,

465 Để gánh mọi khổ đau, hạnh phúc của cả trái đất này,

Ta sẵn sàng vẫy vùng, vật lộn cùng bão tố,

Không ngại ngùng dù thuyền tan, tàu vỡ.

Kìa mây phủ trên đầu ta

Trăng khuất bóng

470  Đèn vụt tắt!

Mù mịt khói xông!

Quanh đầu ta

Rần rật lóe lên những tia chớp rực hồng

Từ vòm nhà nỗi kinh hoàng tràn xuống ,

[28] Bám riết lấy ta!

Ta cảm nhận ra

Người lượn quanh ta, hỡi vị thần ta vừa khấn nguyện,

Hay xuất đầu lộ diện!

A ha! Trong tim ta đang vò xé nát tan!

Đang sục sôi, đảo lộn mọi giác quan!

Để vươn đến cảm xúc đầy mới lạ

480 Hỡi thần linh, ta cảm thấy tim ta muốn dâng Người tất cả.

Hãy hiện ra! Hãy hiện ra! Ta chết cũng cam lòng!

(Faust cầm lấy cuốn sách, miệng niệm thần chú đầy vẻ bí ẩn.

Một ngọn lửa đỏ bùng lên. Thần Đất hiện ra trong vầng lửa)

THẦN:

Ai gọi ta?

FAUST (ngoảnh mặt đi):

Ôi, bộ mặt khủng khiếp!

THẦN:

Mi đã lôi cuốn ta mãnh liệt

Và xứ sở của ta, mi níu kéo về mình,

485 Còn bây giờ.

FAUST:

Ôi, khiếp kinh,

Ta không sao chịu nổi!

THẦN:

Mi hổn hển van nài ta tới,

Mong được nghe ta nói, thấy dung mạo của ta;

Ta xiêu lòng, vì hồn mi đã cầu khẩn thiết tha,

Ta đây! Ô, xem kìa, cả một nỗi kinh hoàng khủng khiếp

490 Đã xâm chiếm con người mi, kẻ gọi là siêu việt!

Và đâu rồi, tiếng gọi của hồn thiêng?

Đâu rồi một trái tim biết tạo cõi trời riêng

Và mang nó với niềm vui đầy xúc động,

Muốn nâng mình lên ngang tầm thần thánh?

Faust đâu rồi,

495 Kẻ đã gọi ta, vươn tới ta với tất cả sức mình?

Mi đó ư?

Kẻ bị hơi thở ta bủa vây đến run rẩy thất kinh,

Một con giun co rúm đầy khiếp sợ? [23]

FAUST:

Ta tránh né Người ư,

Hỡi vị thần tạo lửa?

500 Không, Faust đây, kẻ đứng ngang tầm với Người đây!

THẦN:

Trong biển cả cuộc đời, trong bão dông hành động,

Ta thăng giáng liên hồi,

Ta đan dệt ngược xuôi!

Từ cái Sinh, cái Tử,

505 Đến một đại dương đời đời sóng vỗ,

Một cuộc đời rực lửa nồng say,

Hay một sự tác thành liên tục đổi thay,

Ta đều tạo ra

Bên khung cửi của Thời gian ầm ầm chuyển động,

Ta dệt cho hóa công tấm áo đẩy sự sống

FAUST:

Hỡi vị thần hăng say công việc,

Bay lượn đó đây khắp bốn phương trời,

Ta cảm thấy ta rất gần gũi với Người,

THẦN:

Mi chỉ ngang tầm vị thần nào mà chính mi hiểu được,

Chứ không thể là ta. (biến mất)

FAUST (ngã gục xuống):

Không phải Người!

515 Vậy thì ai?

Ta hiện thân cho bóng hình của Chúa

Mà cả Người, ta cũng không giống nữa

(Có tiếng gõ cửa)

Trời ơi! Biết ngay mà

Lại cái anh chàng làm trợ giáo của ta,

Niềm hạnh phúc tuyệt trần thế là thành mây khói!

520 Một môn đệ khô khan đã lẻn vào phá rối

Bao ảnh hình huyền ảo bỗng tiêu ma!

(Wagner bước vào, choàng áo ngủ, đội mũ ngủ, đèn trong tay.

Faust khó chịu quay người lại)

WAGNER:

[30] Xin lỗi! Tôi nghe tiếng thầy sang sảng ngâm nga,

Chắc đang đọc bi kịch thơ Hy Lạp?

Môn nghệ thuật này tôi ước mong được học

525 Vì nó đang gây tác động sâu xa.

Tôi thường nghe thấy thiên hạ ngợi ca:

Một anh kép diễn trò vẫn có thể dạy khôn cho cha cố.

FAUST:

Phải, nếu cha cố cũng giống anh hề đó,

Như đôi khi vẫn thấy ở đời này!

WAGNER:

Ôi! Nếu cứ giam thân trong thư phòng với bốn bức tường vây,

Hầu như chỉ nhìn đời qua một ngày lễ hội,

Qua một chiếc ống nhòm, lại từ xa hướng tới,

Làm sao thuyết phục được người đời mà dẫn dắt họ đây?

FAUST:

Nếu lòng anh vô cảm, anh chẳng đạt mảy may,(*)

535 Nếu lời không thoát ra từ tâm hồn tốt đẹp,

Chỉ chinh phục được trái tìm

Bằng chân thành thắm thiết.

Còn không, anh cứ việc mà ngôi nhặt nhạnh chắp vá đi!

Cứ nấu món ragu từ những suất ăn thừa,

540 Từ nhúm tro đời anh,

Hãy thổi lên lửa mong manh, thám hại!

Nếu khẩu vị đời anh theo hướng ấy

Anh sẽ được lũ nhóc con và lũ khỉ trầm trồ,

Còn đến với trái tim, điều đó chẳng bao giờ,

545 Không xuất phát từ trái tim, anh đến với trái tim sao được!

WAGNER:

Nhưng với diễn giả, thì chính bài diễn văn làm anh ta hạnh phúc;

Tôi biết vậy, nhưng thấy mình còn kém cỏi vô cùng.

FAUST:

Chớ có như anh hề ầm ĩ tiếng chuông rung!

Anh hãy tìm sự thành công chính đáng!

550 Lý trí và lẽ phải đã tự mình tỏa sáng

Nó chỉ cần chút ít nghệ thuật thôi.

Anh có điều nghiêm túc nói với đời

Cần chi phải săn tìm lời văn hoa mỹ tự?

Diễn văn của các anh, dù lung linh câu chữ

585 Hiến cho đời bao sáo ngữ hay ho,

Nó cũng ngán như mùa thu cảnh gió lạnh sương mù

Xạc xào thổi qua cành khô, lá úa!

WAGNER:

Ôi, Chúa ơi! Nghệ thuật thì dài,(*)

Mà đời người lại ngắn!

560 Khi nỗ lực vươn lên theo tinh thần phê phán,

Trong óc, trong tim tôi vẫn thấy âu lo.

Để đến được cội nguồn của các cổ thư,

Tìm phương tiện, lối đi, thật khó khăn vô hạn,

Và biết đâu mới nửa đời nửa đoạn

565 Thì con ma đói này đã phải chết nhăn răng.

FAUST:

Ồ, cổ thư đâu có phải Giếng thần,

Để ta uống một lần, trọn đời không khát nữa?

Cơn mát lòng, anh không thể có,

Nếu nó không tuôn trào từ chính cõi hồn anh

WAGNER:

570 Xin lỗi thầy! Nhưng đúng là một hứng thú tuyệt trần,

Nếu hòa mình vào tinh thần thời đại;

Hiểu được bậc hiền tài đã nghĩ gì khi ấy,

Rồi đến ta, ta vươn lên tới những đỉnh cao nào!

FAUST:

Phải, phải! Đến tận các vì sao

575 Nhưng, anh bạn ơi, những thời kỳ quá khứ,

Đối với ta, vẫn là sách niêm phong chưa được mở;

Cái anh gọi là tinh thần của thời đại đã qua,

Thực ra chỉ là tinh thần của các tác gia,

Mà thời đại được phản quang trong đó

580 Và nhiều khi, nó làm ta khốn khổ!

Mới thoạt nhìn đã phải chạy trốn rồi,

Một kho đồ vật cũ, một thùng rác mà thôi!

Hay cùng lắm giống tích trò về cung vua, phủ chúa?

Đầy đạo lý với luân thường trong đó

[32]  585 Vẫn do mồm các con rối nói ra,

WAGNER:

Nhưng thế giới! Tinh thần và cả trái tim ta,_

Ai cũng muốn nhận thức ra một đôi điều hư thực!

FAUST:

Phải, cái mà người đời gọi nó là nhận thức!

Ai dám gọi đích danh đứa trẻ ấy ra đâu?

590 Một ít người, hiểu rộng biết sâu

Không giữ kín được trái tim, đem phô ra dại dột

Với đám người ngu dốt

Những suy tư và cảm xúc của mình,

Nên đã bị người ta thiêu sống, bị đóng đinh,

Nhưng, anh bạn ơi, đêm khuya rồi đấy

595 Chuyện đến đây thôi, ta cũng nên dừng lại.

WAGNER:

Thực tình, tôi chỉ mong thức mãi

Để được đàm đạo cùng thầy thật uyên bác, cao minh.

Nhưng thôi, mai đã là ngày đầu lễ Phục sinh,

Tôi lại xin phép thầy hỏi điều kia, lẽ nọ,

600 Bấy lâu, tôi nghiên cứu hăng say và chịu khó,

Tuy hiểu biết nhiều, nhưng lại mong hiểu biết tất cả kia!

(Vào)

FAUST (một mình):

Mọi cuồng vọng trong đầu y đâu có chịu biến đi,

Y bám riết vào những điều vô nghĩa,

Bàn tay tham lam bới đào tìm của quý

605 Nhưng tìm thấy con giun, y đã rất vui mừng!

*

Người như thế có quyền lên tiếng ở đây không,

Nơi thế giới thần linh vây quanh ta ẩn hiện?

Nhưng thôi, lần này cảm ơn mi đã đến,

Hỡi đứa con thảm hại nhất trần gian!

610 Mi kéo ta ra khỏi tuyệt vọng miên man

Đang xui khiến cõi lòng ta tan nát

Ôi, hình bóng Thần hiện ra thật lớn lao, to tát

Khiến ta cảm thấy mình như một tí hon thôi. [33]

Ta, hình bóng của Chúa Trời,

615 Tưởng mình đã cận kể tấm gương soi của đời đời Chân lý,

Tự hoan thưởng trong Anh minh và Hào quang Thượng đế,

Nhưng, đã bị gạt ra ngoài, đứa con của trần gian!

Ta, hơn cả Thiên thần, với sức sống ứ tràn(*)

Đã chảy hòa vào mạch sống của thiên nhiên vô lượng,

620  Sáng tạo như Hóa công, như Hóa công thụ hưởng.

Kẻ tiên cảm ngông cuồng trả giá nặng nề thay!

Lời phán tựa sấm vang, ta bị gạt phăng ngay.

*

Vậy là, với Người, ta không được đặt mình cùng thứ bậc!

Triệu được Người về ta đây đủ sức,

625 Nhưng lại không đủ lực để giữ Người

Trong khoảnh khắc thoáng qua niềm hạnh phúc tuyệt vời

Ta cảm thấy ta vừa lớn lao, vừa vô cùng nhỏ bé;

Người đã nhẫn tâm đẩy ta về cõi thế

Trở lại với lênh đênh, vô định của kiếp người.

630 Ai chỉ giáo cho ta? Và điều chi ta phải tránh trong đời?

Và niềm Khát vọng kia, ta có nên tiếp tục theo đuổi nữa?

Ôi! Mọi hành động của ta cũng như bao nỗi khổ

Điều cản trở ta đi trên mỗi bước đường đời.

*

Khi Tinh thần tiếp thu cái Cao cả, Tuyệt vời .

635 Vật chất lại chen vào biến nó thành xa lạ;

Khi đạt tới cái Tốt lành trong thiên hạ.

Thì cái Tốt đẹp hơn lại bị coi là điên dại, dối lừa.

Những cảm xúc diệu kỳ mang sự sống cho ta.

Nơi trần thế hỗn mang liền trở thành khô cứng.

*

640 Trí Tưởng tượng thường khi cất cánh bay hùng dũng

Và hy vọng chứa chan vươn tới cõi Vĩnh hằng,

[34] Vậy mà, một căn phòng nhỏ hẹp đủ cho nó vẫy vùng,

Nếu hạnh phúc trong bão lốc thời gian, cứ theo nhau đổ vỡ.

Nơi sâu thẳm con tim quỷ Lo Âu xây tổ,

645 Nó gây ra bao đau khổ âm thầm,

Chẳng chịu yên, nó quấy phá nguồn vui cùng với sự tĩnh tâm;

Và náu mình dưới biết bao mặt nạ,

Khi hiện thân thành vợ con, nhà cửa,

Lúc là dao găm, thuốc độc, lửa cháy, nước tràn;

650 Những điều không xảy ra, ta vẫn thấy kinh hoàng,

Những gì không hề mất, ta khóc than không dứt,

*

Phải, ta cảm nhận sâu xa, với thánh thần ta không cùng thứ bậc!

Ta chỉ giống con giun đào cát bụi, thế thôi!

655 Chết dưới chân khách qua đường, lại vùi trong cát bụi.

Chẳng phải cát bụi sao – bức tường cao như núi

Với hàng trăm ngăn sách bó chặt lấy cuộc đời?

Hàng ngàn thứ linh tinh, toàn những của chợ Trời,

Dồn ép ta trong không gian sâu mọt?

660  Chả lẽ cái ta cần, ở đây ta tìm được?

Hay phải đọc hàng ngàn bộ sách thì ta mới tường minh.

Rằng khắp nơi con người đều hành hạ chính mình,

Họa hoằn lắm mới có người hạnh phúc?

Mi cười gằn đó ư, chiếc sọ người trống hốc?(*)

665 Phải chăng đầu óc mi từng bối rối như ta,

Ngày lẹ làng, lòng trĩu nặng lúc chiều tà,

Ta say tìm Chân lý và lạc đường thảm hại.

Kìa, các ngươi: cần gạt, con lăn, bánh xe, lược chải

Những dụng cụ đồ nghề, các ngươi chế nhạo ta!

670  Ta đứng trước cổng trời, các ngươi làm chìa khóa mở cửa ra,

Ngoàm khóa cong vênh, nhưng then cửa các ngươi không bật nổi.

Thiên nhiên vẫn bí huyền trong ngày vàng chói lọi,

Không để ai tước bỏ tấm màn che.

Những gì thiên nhiên không muốn tiết lộ ra,

675 Thì ốc vít, đòn xeo cũng không chinh phục nổi.

A, còn mi, chiếc máy cũ ta không hề mó tới,

Bởi cha ta đã dùng nên mi mới đứng đây

Và cả mi – cuộn giấy quá lâu ngày,

Mi sẽ còn ố vàng, chừng nào trên bàn kia ngọn đèn còn le lói

680 Lẽ ra, ta nên phát tán đi chút gia tài ít ỏi,

Hơn là vã mồ hôi vác nặng nó trên mình!

Những gì ta thừa kế của cha anh,

Muốn sở hữu, hãy đem ra sử dụng,

Cái gì ta không dùng sẽ trở thành gánh nặng,

685 Cái gì Thời khắc sáng tạo ra mới hữu ích cho người.

Ô hay, sao ta cứ nhìn về phía đó mãi không ngơi?

Chiếc bình nhỏ nơi kia, phải chăng là nam châm thu hút mắt?

Vì sao trong lòng ta bỗng sáng lên, dịu mát

Như giữa rừng đêm, vây quanh ta, lai láng ánh trăng ngà?

*

690 Ta chào mi, hỡi chiếc bình quý nhất của ta!

Ta thành kính đón mi, ta trân trọng những gì mi chứa chất

Trò ma quái của con người và nghệ thuật,

Mi là sự hiện thân cho thuốc ngủ tuyệt trần đời,

Là tinh hoa mọi sức mạnh giết người,

695 Chủ mi đây, hãy hết lòng phụng sự!

Ta nhìn mi, lòng dịu đi nỗi khổ,

Ta nâng mi trong tay, khát vọng vươn lên đã lắng xuống đôi phần,

Và triều dâng trong hồn ta đang rút nước dần dần.

Ta được đưa về xa với mênh mang biển rộng,

700 Dưới chân ta, nước cuốn đi, rạng ngời muôn lớp sóng,

Một ngày mới vẫy gọi ta tìm đến bến bờ xa.(*)

Trên đôi cánh lẹ làng cỗ xe lửa đang lướt tới đón ta

Ta cảm thấy đã sẵn sàng

Xuyên qua không trung theo con đường tươi đẹp

705 Đến những miền mới mẻ của hành vi thanh khiết

Ôi, niềm hoan lạc thần thiêng, một đời sống thanh cao!

Mới là một con giun, mi đòi hưởng hay sao?

Thôi đi, hãy bền gan quyết chí,

Quay lưng lại với vầng dương cõi thế

710 Hãy can trường mở toang hai cánh cổng kia ra,

Nơi mà bất kỳ ai cũng cố lánh cho xa!

Đây là lúc chứng minh bằng hành động,

Rằng: phẩm giá con người không thua gì thần thánh,

Nó cũng chẳng sợ run trước một cõi u minh,

715 Được tưởng tượng ra để đày ải chính mình,(*)

Nào, dấn lên, lối vào chốn đó,

Quanh miệng nó, địa ngục bừng ánh lửa;

Hãy quyết tâm bước vào và hoan hỉ trong lòng

Dù có nguy cơ tan biến thành Hư không.

*

720 Nào, xuống đây, hỡi chiếc cốc pha lê trong suốt!

Hãy mau rời vỏ hộp,

Ô, đã bao năm ta chẳng đoái hoài

Ngày xưa, trong tiệc rượu của ông cha, mi óng ánh rạng ngời,

Khiến những khách trang nghiêm thành những người vui vẻ,

725 Khi chuyển tay nhau chiếc cốc pha lê quý,

Ai cũng phải có thơ ứng khẩu ngợi ca mi

Với biết bao hình ảnh được chạm khắc diệu kỳ,

Rồi, cạn cốc, một hơi thôi, đó chính là luật lệ.

Ta nhớ lại những đêm xưa xuân trẻ.

730 Nhưng giờ đây, không, ta chẳng trao mi cho bất kỳ ai,

Về nghệ thuật của mi, ta cũng không bình phẩm khôi hài;

Đây là thứ nước khiến con người chóng say sưa giấc ngủ,

Một dòng chảy nâu vàng sẽ rót đầy mi đó.

Thuốc tự ta chế ra, ta lựa chọn đã xong,

735 Với tất cả hồn ta, hỡi ly rượu cuối cùng,

Nào, cạn chén, gửi lời chào tôn nghiêm đến Ngày Mai xán lạn!

(Faust nâng cốc lên môi. Tiếng chuông ngân vang. Đồng ca cất tiếng)

ĐỒNG CA CÁC THIÊN THẦN:

Chúa Giêsu sống lại rồi!(*)

Mang niềm vui cho con người trần tục,

Thoát khỏi vòng trói buộc,

740 Tội lỗi xấu xa

Tiên tổ lưu truyền

FAUST:

Ôi, tiếng ca sao trầm hùng, giọng ca cất lên biết bao trong sáng,

Sức mạnh nào đã giật khỏi môi ta ly rượu cuối cùng?

Có phải những hồi chuông trầm lắng ngân rung .

745 Báo hiệu giờ đầu lễ Phục sinh đã tới?

Có phải dàn đồng ca cất lên lời an ủi,

Hát lại điệu thiên thần từng ngân lên trong bóng tối mồ sâu

Hát về một niềm tin, thời vận mới bắt đầu?

DÀN ĐỒNG CA PHỤ NỮ:

Chúng con xức lên Người

750  Hương thơm và dầu lạ.

Những tôi tớ trung thành

Đã đưa Người xuống mộ.

Chúng con khâm liệm Người

Bằng khăn, bằng dải lụa,

755  Than ôi giờ nơi đây

Chúng con không thấy Chúa!

ĐỒNG CA CÁC THIÊN THẦN:

Chúa Giêsu sống lại rồi!

Phúc cho ai mến yêu Người

Đã vượt qua cơn thử thách

760 Thương đau, khắc nghiệt

Mà hết tội trời.

FAUST:

Hỡi tiếng vọng từ trời cao dịu êm và mãnh liệt,

Tìm gọi ta làm chi chốn cát bụi trần gian?

Hãy đi tìm những con người mềm yếu để cưu mang,

Còn ta, ta nghe thấy truyền tin, nhưng đức tin chẳng có

Đứa con cưng nhất của đức tin; với ta là phép lạ.

Ta không đám vươn lên tới xứ sở các thánh thần.

Nơi vang vọng về đây những tin tức tốt lành.

Vậy mà, lời ca ta đã quen nghe từ thời thơ bé

770 Nay gọi ta trở về với cuộc đời trần thế.

Nhớ xưa, trong giây phút trang nghiêm của ngày lễ Sabbath,(*)

Tình yêu của Trời cao đã hôn mát hồn ta;

[38] Và trong ta, tiếng chuông ngân nga đầy tiên cảm

Lời cầu nguyện là niềm vui thưởng ngoạn;

775 Rồi một khát vọng diệu huyền, không hiểu nổi, vì đâu

Thôi thúc ta lang thang giữa đồng cỏ, rừng sâu,

Và hàng ngàn giọt lệ bỗng tuôn trào, nóng hổi, :

Ta cảm thấy nảy sinh cả một trời đất mới.

Bài hát kia báo hiệu những trò vui hào hứng tuổi thanh tân,

780 Niềm hạnh phúc tự do trong lễ hội mừng xuân.

Ôi, ký ức tuổi thơ với biết bao xúc động

Đã ngăn ta trước bước đi cuối cùng và nghiêm trọng.(*)

Hãy ngân vang nữa đi, hỡi khúc ca dịu ngọt của Cõi Trời!

Giọt lệ đầy vơi, Trái Đất ơi, ta ở lại với đời!

ĐỒNG CA CÁC TÔNG ĐỒ: .

Người được chôn dưới mộ

Đã uy nghi về trời,

Đấng Cao minh

Sống mãi với đời,

Trong an lạc Sinh thành

790 Người đã gần Niềm vui sáng tạo;

Than ôi! Còn chúng tôi

Áp vào ngực trần gian

Để héo hon, sầu não,

Người đã bỏ lại đây;

795 Chúng tôi khóc than

Mừng hạnh phúc của Thầy!

ĐỒNG CA CÁC THIÊN THẦN:

Chúa Giêsu sống lại rồi,

Từ chiếc nôi hủy diệt

Các ngươi hãy mừng vui, quả quyết

800 Rứt tung dây trói cuộc đời!

Hỡi ai đương tụng ca Người

Bằng biết bao công việc,

Đang minh chứng tình yêu thương tha thiết,

Đang tiệc tùng trong nghĩa đệ huynh,

805 Đang truyền đạo trong các cuộc hành trình,

Đang hứa hẹn niềm vui bất tận,

Chúa luôn luôn kề cận,

Chúa luôn đến vì ta

 

TRƯỚC CỔNG THÀNH

Những tốp người đi dạo thuộc mọi tầng lớp kéo nhau ra ngoài thành.

 

MỘT TỐP THỢ THỦ CÔNG:

Sao lại đi hướng đó?

TỐP KHÁC:

Cánh này đến quán Người thợ săn

TỐP TRƯỚC:

810 Bọn mình đến chỗ Cối xay gió.

MỘT NGƯỜI THỢ

Này, tớ khuyên các cậu, sang Đầm nước hay hơn.

NGƯỜI THỢ THỨ HAI:

Nhưng đường đất khó đi.

CẢ HAI (hỏi một người):

Thế còn cậu, làm gì?

NGƯỜI THỢ THỨ BA:

Mình đi cùng đám khác

NGƯỜI THỢ THỨ TƯ:

Này, hay đến Burgdorf chơi,

815 Ở đó có bia ngon hảo hạng, có gái đẹp nhất đời,

Chuyện gây gổ cũng đứng đầu thiên hạ.

NGƯỜI THỢ THỨ NĂM:

Chà, cậu đúng là một tay chơi bạt tử,

Lại ngứa chân ngứa tay, muốn choảng nhau lần thứ ba nữa chứ?

Không, tớ rất chờn nơi ấy, tớ chẳng chơi.

ĐẦY TỚ GÁI:

Thôi, mặc tao, tao về phố cho rồi!

MỘT CÔ KHÁC:

Thì cứ đi, chỗ những cây phong kia, thể nào ta cũng gặp.

CÔ ĐẦU TIÊN:

Nhưng với tao, gặp hắn đâu phải là hạnh phúc;

Hắn sẽ cặp với mày,

Hai đứa sẽ nhảy nhót với nhau,

825 Trò vui thú của mày, tao có thiết chi đâu!

CÔ KIA:

Nhưng hôm nay chắc hắn không đi lẻ,

Có cả gã tóc quăn, nghe anh chàng nói thế.

MỘT HỌC TRÒ:

Này, mấy cô ả ra trò đang rảo bước đằng kia

Nhanh chân lên, anh em! Ta hộ tống họ đi!

830 Khẩu vị của tớ đây: một cô nàng diêm dúa,

Một cốc bia ngon, một điếu thuốc hút vào khé cổ,

MỘT CÔ THỊ DÂN:

Ô, trông kìa, mấy anh chàng rõ thực điển trai!

Vậy mà, nhục nhã thay,

Có thể tìm hoa khôi ở những nơi danh giá,

835 Lại chạy bám đuôi đám con sen hèn hạ!

HỌC TRÒ THỨ HAI (nói với trò thứ nhất):

Này, thong thả đã nào, đừng vội vã!

Phía sau chúng mình có hai ả sắp tới đây,

Ăn vận cũng hay hay,

A, phải rồi, một cô là hàng xóm,

Mình vẫn thường săn đón,

[42] 840 Họ bước đi đủng đỉnh, lẹ làng,

Cuối cùng chúng ta vẫn có bạn đồng hành.

HỌC TRÒ THỨ NHẤT:

Không, bạn ơi! Tớ không thích trò phân vân lưỡng lự,

Không khéo lại mất toi chú chim rừng, nào, nhanh chân lên chứ!

Bàn tay ai thứ Bảy biết cầm chổi quét nhà.

845 Thì Chủ nhật rất tuyệt vời khi ve vuốt chúng ta.

MỘT THỊ DÂN:

Không! Tay thị trưởng mới này tôi rất ớn!

Chiếm được ghế rồi, hắn ngày càng táo tợn.

Hắn đã làm gì cho thành phố chúng ta?

Hay chỉ khiến mỗi ngày thêm xấu xa tồi tệ?

850 Chưa có thời nào dân phải nghe theo lệnh nhiều đến thế,

Hơn cả xưa kia, tiền cống nộp cũng nhiều lên vô kể.

MỘT HÀNH KHẤT (hát)

Lạy ông nhân đức, lạy bà hào hoa,

Xúng xính xiêm y, má đào rạng rỡ,

Xin rủ lòng thương, để mắt đoái hoài,

855 Giúp kẻ cơ hàn đỡ phần khốn khó!

Lời tôi kêu cầu xin chớ bỏ qua!

Làm phúc cho người, phúc đến với ta.

Hôm nay mọi người đều vui hưởng lộc,

Xin cho tôi gặt một ngày ấm no.

MỘT THỊ DÂN KHÁC:

860 Những ngày lễ hội tôi chẳng thích gì hơn

Là nói chuyện về chiến tranh và tiếng thét ở chiến trường,

Trong lúc ở nước Thổ tận đâu đâu chẳng biết

Các dân tộc lao vào nhau chém giết!

Còn ta, đứng bên cửa sổ, cạn chén rượu nồng,

865 Đưa mắt nhìn tàu thuyền sặc sỡ lướt trên sông;

Và chiều đến về nhà hân hoan ta cầu phước,

Cảm tạ hòa bình và tháng ngày an lạc

THỊ DÂN THỨ BA:

Phải, ông bạn ơi, tôi cũng chẳng ước gì hơn

Họ muốn chẻ đầu nhau thì mặc họ,

870 Mọi sự trên đời cứ việc rối tung lên, tôi kệ nó

Miễn là ở nhà tôi tất cả vẫn y nguyên!

MỘT MỤ GIÀ (với mấy ả thị dân):

Ôi chà chà, đỏm dáng thay, mấy cô nàng xinh đẹp!

Ai thấy các cô chẳng chết mê chết mệt?

Thôi, thế đủ rồi! Chớ lên mặt ta đây!

875 Các cô muốn gì nào, già sẽ thỏa ước ngay!

MỘT THIẾU NỮ THỊ DÂN:

Đi thôi, Agathe! Ta hãy nên thận trọng

Gặp phù thủy ở những nơi công cộng;

Nhưng, trong đêm thánh Andrea, mụ đã giúp em nhìn(*)

Thấy người yêu tương lai như người thật hiện lên

THIẾU NỮ KHÁC:

880 Còn em, trong chiếc bình pha lê, mụ cho chàng hiển hiện,

Cùng nhiều gã ngang tàng, trông cứ như lính chiến,

Hôm nay em đã để mắt tìm quanh,

Nhưng người ta đâu có muốn gặp mình!

MỘT TOÁN LÍNH:

Những lâu đài, thành quách,

885 Cùng ụ súng tháp canh,

Những cô nàng kiêu hãnh

Hay nhạo báng, hợm mình;

Ta quyết chiếm bằng được!

Can trường và nỗ lực,

890 Phần thưởng thật tuyệt vời!

*

Kèn giục giã liên hồi

Ta xông vào Niềm vui,

Như xông vào Tử địa,

Đây chính là Tấn công

895 Cuộc đời là như thế!

Thành quách và các nàng,

Đều sẽ phải quy hàng

Ta can trường, cố gắng

Phần thưởng thực xứng đáng!

[44]  900 Chiến thắng rồi lính ta

Lại lên đường đi xa.

(Faust và Wagner bước ra)

FAUST:

Băng giá đã tan rồi nơi con suối dòng sông

Bởi ánh mắt mùa xuân dịu huyền, bừng sức sống;

950 Thung lũng đã lên xanh niềm sướng vui hy vọng;

Mùa đông già nua lực kiệt sức tàn,

Đã lui về nơi hiểm trở núi non,

Để từ đó vừa rút đi vừa ném tung trở lại,

Từng vệt hơi tàn tuyết sương thảm hại,

910 Phủ lên đồng quê đã mơn mởn xanh non,

Nhưng mặt trời không dung cho Sắc trắng trường tồn,

Khắp chốn đều cựa mình vươn lên và tạo dựng,

Mặt trời muốn muôn nơi rực sắc mầu sự sống:

Nhưng ở nơi đây hoa còn thiếu cho đời,

915 Người đã thay hoa, ăn vận thật xinh tươi.

Kìa, từ đỉnh cao này, hãy quay nhìn lại

Phía thị thành kia, qua cổng thành tăm tối

Đám du khách đủ sắc màu

Đương chen lấn tươi vui,

920 Ai cũng muốn hôm nay được tắm ánh mặt trời.

Họ ăn mừng sự phục sinh của Chúa,

Bởi chính họ cũng phục sinh rồi đó,

Thoát khỏi những căn nhà thấp bé, những phòng ở tối tăm,

Khỏi những trói buộc của nghiệp đoàn cùng phường hội thủ công,

925 Thoát khỏi những mái trần nặng nề, áp lên đời khốn khổ,

Khỏi những ngõ hẹp của phố phường ép con người ngột thở,

Thoát khỏi nơi đêm tối thâm nghiêm của các giáo đường,

Tất cả được trả về với ánh sáng Thái dương.

Hãy xem kìa! Đoàn người đang rảo bước

930 Tản ra các cánh đồng, các khu vườn xanh tốt,

Và kia: dòng sông dài, rộng, sóng xô

Đẩy những con thuyền vui xa bến, xa bờ.

Ô, chiếc thuyền cuối cùng kia, chở người đi quá tải,

Ngỡ tưởng sắp chìm, cũng đã rời bến bãi

935 Ngay cả nơi xa kia, trên đường nhỏ núi đồi,

Cũng thấp thoáng bóng áo quần với sắc màu đẹp tươi.

Ô, ta đã nghe dưới thôn làng tiếng hò reo náo động, [45]

Đây mới thực là nhân quần đang sống,

Già với trẻ đều thỏa lòng, đều hoan hỉ mừng vui:

940 Đến đây, ta mới được là ta, ta mới thực là người!

WAGNER:

Thưa tiến sĩ, được cùng ngài đi dạo

Thực vinh hạnh cho tôi và có lợi biết bao,

Nhưng giá mình tôi, tôi không đến đây đâu,

Bởi tôi chẳng ưa gì thói cục cằn, thô lỗ,

945 Trò đẩy con lăn, tiếng vĩ cầm, tiếng rú

Là thứ âm thanh tôi ghét đắng, ghét cay,

Họ cuống cả lên như ma xúi, quỷ bày,

Thế cũng gọi là vui là ca hát.

NÔNG DÂN (múa hát dưới cây bồ đề)

Gã chăn cừu sắm sanh đi nhảy múa,

950 Áo màu, vòng hoa cùng dải lụa,

Chà! Anh chàng ăn vận thật bảnh bao!

Quanh gốc bồ đề người quây chật từ lâu,

Tất cả nhảy điên cuồng ngây ngất,

Giô-hê! Giô-hê!

955 Giô-hê-da!(*)

Đàn vĩ cầm réo rắt.

*

Gã chăn cừu chen đám đông, vội vã

Cùi tay hích luôn vào một ả

960 Cô gái non tơ quay phắt lại, cự ngay:

– “Cái anh này, thực quá đáng lắm thay!

Liệu hồn đấy, đừng có mà sàm sỡ!”

Giô-hê! Giô-hê!

Giô-hê-da!

*

965 Nhưng đám người vẫn quay vòng hối hả,

Bên phải, quay này, bên trái quay,

Áo váy tít mù bay,

Người nóng ran, mặt mày ửng đỏ,

[46] Họ ngừng nhảy, khoác tay nhau để thở,

970 Giô-hê! Giô-hê!

Giô-hê-da!

Bàn tay ai áp lấy mông người.

*

Này, đừng có mà suồng sã đối với tôi!

Có vợ chưa cưới rồi

975 Khối kẻ còn dối lừa, phụ bạc!

Nhưng anh chàng cứ vuốt ve, đưa ả đi ngả khác,

Phía cây bồ đề vẫn rộn rã, ngân vang

Giô-hê! Giô-hê!

Giô-hê-da!

980 Tiếng hò reo cùng với tiếng đàn.

MỘT LÃO NÔNG:

Ô, quý hóa quá, thưa ngài tiến sĩ,

Đối với chúng tôi, ngài không khinh rẻ,

Một nhà thông thái như ngài cũng có mặt hôm nay

Hòa với bà con trong cuộc vui vầy.

985 Đây, xin ngài nhận cho, chiếc bình này đẹp nhất,

Chúng tôi đã rót đầy thứ rượu ngon, thơm mát,

Tôi xin dâng ngài và cầu chúc chân thành

Rượu không chỉ giải khát cho ngài,

Mà có bao nhiêu giọt rượu chứa trong bình,

990 Sẽ bằng bấy nhiêu ngày cộng thêm vào tuổi thọ!

FAUST:

Tôi xin nhận thức uống này mát bổ,

Xin cảm ơn, chúc sức khỏe mọi người!

(Đám đông quây lại xung quanh Faust)

LÃO NÔNG:

Quả vậy, đúng ngày vui hôm nay

Ngài lại đến với chúng tôi, thực vô cùng quý hóa;

995 Nhớ xưa kia trong những ngày khốn khó

Ngài đã hết lòng giúp đỡ chúng tôi

Biết bao kẻ hôm nay còn được sống trên đời,

Vào những phút cuối cùng, được cụ nhà cứu chữa

Khỏi cơn sốt như thiêu đang nổi xung thịnh nộ,

1000 Cụ nhà đã đương đầu với trận dịch tràn lan. [47]

Ngày ấy ngài còn rất trẻ trung,

Mà đã đến từng nhà thương, bệnh xá,

Đây đó xác người được khiêng đi hối hả,

Nhưng mà ngài vẫn khỏe mạnh bình an,

1005 Đã vượt qua mọi thử thách gian nan;

Kẻ biết giúp đỡ người lại được Trời phù hộ.

TẤT CẢ:

Chúc quý nhân mạnh lành, trường thọ

Để giúp chúng tôi mãi mãi bền lâu!

FAUST:

Trước Đấng Tối cao xin cúi xuống nguyện cầu

1010 Người dạy ta giúp đời, ta được Người giúp lại.

(Faust cùng Wagner đi tiếp)

WAGNER:

Trước đám đông cung kính như thế này, ôi, con người vĩ đại,

Chắc lòng thầy đầy xúc động khôn nguôi!

Hạnh phúc thay ai đó sống trên đời.

Biết gặt hái bằng tài năng, trí tuệ!

1015 Người cha chỉ vĩ nhân cho con trẻ,

Người nọ kháo người kia xô nhau tới vội vàng,

Kẻ múa nhảy dừng chân và im bặt tiếng đàn,

Họ đứng dàn thành hàng, còn thầy thì đi giữa,

Mũ tung lên cao, và chỉ cần chút nữa

1020 Là họ quỳ lạy thầy,

Như trước kiệu rước mình Chúa đi qua.

FAUST:

Chỉ còn vài bước thôi, lên tới tảng đá kia,

Ta hãy tạm dừng chân để nghỉ ngơi chốc lát.

Chính nơi đây, ta vẫn thường ngồi một mình trầm mặc

1025 Và tự hành mình bằng cầu nguyện, ăn chay.

Ta đã vững lòng tin và hy vọng tràn đầy

Ta chắp tay nguyện cầu, thở than và trào lệ,

Tưởng chấm dứt nổi nạn dịch kia

Nhờ bàn tay Thượng đế.

Giờ đây, nghe dân chúng ngợi ca,

1030 Ta tưởng nghe lời mai mỉa xót xa.

[48] Ôi, giá anh thấu hiểu cõi lòng ta sâu thẳm

Sẽ thấy vinh quang kia

Cha con ta chẳng mảy may xứng đáng!

Cha ta là một học giả âm thầm(*)

1035 Và theo cách của mình, ông rất mực tận tâm,

Với nỗ lực dị thường, ông nghiên cứu thiên nhiên và bao điều huyền bí,

Cùng hội cùng thuyền với Luyện đan thuật sĩ,

Ông tự giam mình trong Nhà bếp tối đen,(*)

Dựa vào vô vàn các đơn thuốc kê lên,

1040 Và pha chế thành thứ hàng khó ngửi.

Nào là Hồng Mãnh Sư, kẻ cầu hôn tài giỏi,(*)

Trong nước tắm vừa tay cùng Bạch Huệ kết duyên

Rồi cả hai hơ trên ngọn lửa đèn,

Chạy quằn quại từ phòng hoa chúc này

1045 Sang phòng hoa chúc khác.

Khi trong bình thủy tinh bỗng lung linh màu sắc

Một nữ hoàng trẻ đẹp hiển hiện lên,

Là thuốc tễ đã xong, người ốm vẫn quy tiên,

Có ai khỏi bệnh không? Chẳng ai thèm hỏi tới.

1050 Vậy là, với thứ ma dược kia,

Chúng ta đến khắp thôn quê, rừng núi

Còn gây tai ương hơn nạn dịch kéo dài,

Thuốc độc được chính ta đưa đến cả ngàn người;

Họ đều chết cả rồi, còn ta đang cảm thụ,

Người ta ngợi ca kẻ giết người man rợ.

WAGNER:

Sao lại phải đau lòng đến như thế, thưa tiên sinh?

Một kẻ thiện tâm cố gắng hết sức mình

Thực hành phương thuật được gia truyền kịp thời và cẩn thận,

Há chẳng phải đã làm tròn bổn phận?

1060 Nếu ngài tôn quý phụ thân trong lúc thiếu thời

Thì đương nhiên, ngài muốn tiếp thu mọi tri thức của Người;

Và lúc thành nhân, nếu ngài lại làm giàu thêm cho khoa học,

Thì con ngài sẽ vươn tới một cái đích cao hơn về tri thức.

FAUST:

”Thật phúc thay cho ai vẫn còn nuôi hy vọng,

Cố nhô lên từ biển cả những lỗi lầm!

Ôi chao, cái ta hiểu biết thì ta lại chẳng cần,

Cái ta cần, ta lại không hiểu biết.

Nhưng thôi, những giờ khắc hôm nay biết bao diễm tuyệt,

Chớ để chúng tiêu tan vì ý nghĩ thê lương!

1070 Xem kìa, những mái lều vây bọc bởi sắc xanh

Đang lấp loáng trong ráng chiều đỏ rực.

Mặt trời xuống, lặn dần, ngày đã tắt,

Nhưng để tạo ra những cuộc đời mới, mặt trời vẫn du hành,

Ôi, ước gì ta có cánh bay nhanh

1075 Để lao theo mặt trời!

Không bao giờ tắt bóng,

Ta sẽ thấy, dưới chân ta, cả thế gian tĩnh lặng,

Những đỉnh núi rực hồng, những thung lũng bình an,

Những suối bạc long lanh chảy đến với sông vàng.

1080 Dù núi non dữ dằn cùng biết bao vực thẳm,

Cũng không sao ngăn cản

Cuộc du hành như thần thánh của ta;

Và kia rồi, biển cả đã hiện ra

Với những vịnh đẹp tươi và ấm nồng ánh nắng

Trước mắt ta ngỡ ngàng và say đắm

Kìa, hình như mặt trời cuối cùng đã lặn rồi,

1085 Nhưng khát vọng mới trong ta đã bừng dậy trào sôi,

Ta lao đi, để lại uống ánh thái dương bất tử,

Trời ta đội trên đầu, dưới chân ta sóng vỗ,

Ngày sáng phía trước ta, còn đêm tối sau lưng

Ôi, lúc tà dương, sao mộng đẹp vô cùng!

1090 Nhưng tiếc thay, cánh bay của tấm thân trần tục

Đâu có thể dễ dàng cùng nhịp đập

Với cánh bay mạnh mẽ của tinh thần.

Tuy thế mỗi người đều có sẵn bản năng

Để cảm xúc, tinh thần, luôn vươn lên cao mãi,

Khi thấy trên đầu ta, tan trong không gian xanh .

1095 Có tiếng sơn ca lảnh lót trong lành;

Khi thấy đại bàng dang đôi cánh rộng

Bay lượn trên hàng thông nơi đỉnh non, vách dựng;

Khi thấy qua sông hồ, qua bát ngát đồng nương

Có con chim hạc bay về cố hương

WAGNER:

[50] Tôi thường có những phút giây thực lạ lùng, kỳ thú,

Nhưng khát vọng như thầy tôi chưa bao giờ có

Con mắt sớm chán chê cảnh đồng ruộng rừng cây,

Nên chẳng bao giờ tôi ước có cánh bay.

Nhưng khoái lạc của tinh thần đã giúp tôi đủ sức

1105 Bay từ sách này sang sách kia, trang này sang trang khác!

Những đêm đông sẽ dễ chịu, diệu kỳ,

Niềm hạnh phúc cuộc đời sưởi ấm cả tứ chi

Nếu như ta mở ra một cổ thư cao quý,

Thì cả thiên đường xuống với ta, nơi trần thế.

FAUST:

1110 Anh mới biết một khát vọng mà thôi,

Chớ có biết thêm khát vọng nào khác nữa!

Ôi! Trong lồng ngực ta đây hai linh hồn cùng trú ngụ,(*)

Mà linh hồn này muốn tách bỏ linh hồn kia;

Một bên, khát tình đời đến bạo liệt, si mê

1115 Bằng mọi giác quan bám riết vào trần thế;

Một bên, quyết dứt khỏi bụi trần, vươn mình lên mạnh mẽ

Đến với tổ tiên cao quý chốn thiên đường.

Ôi! Nếu có các vị thần đang ngự trị không gian,

Đang lên xuống tác thành giữa cõi Thiên, cõi Địa,

1120 Xin hãy rời cõi mây vàng xuống với nơi dương thế

Đưa ta đến một cuộc đời mới mẻ, sắc màu tươi!

Phải, giá có chiếc áo thần để ta khoác lên người

Đưa ta tới những miền xa, xứ lạ!

Thì, ví có những xiêm y dẫu muôn vàn quý giá,

1125 Ta chẳng đổi làm gì, kể cả hoàng bào của đức vua!

WAGNER:

Ô, xin thầy chớ làm kinh động lũ quỷ ma,

Chúng ấn hiện khắp nơi trong mịt mùng sương khói,

Từ mọi phương trời chúng sẵn sàng lao tới

Gây cho con người ngàn vạn tai ương.

1130 Chiếc răng sắc của con quỷ Bắc phương

Sẽ lao tới nhanh như tên bắn.

Quỷ đến từ phương Đông gây bốn bề khô hạn,

Nó ăn ruỗng phổi ta để mà tự nuôi thân;

Từ sa mạc phương Nam lũ quỷ tới hoành hành

1135 Đổ xuống đầu ta nắng thiêu cùng lửa đốt;

Phương Tây tới, quỷ mang nguồn dịu mát

[52] Rồi nhấn chìm con người cùng đồng bãi, ruộng nương.

Chúng luôn luôn nghe ngóng để giội xuống tai ương,

Chúng sốt sắng vâng lời để dễ bề lừa dối.

1140 Chúng tự xưng mình được Trời phái tới,

Và lừa ta bằng cái giọng thiên thần.

Nhưng ta phải về thôi, trời đất đã tối dần!

Trời trở lạnh và sương sa mờ mịt

Càng về tối, nhà ta ở càng trở nên thân thiết

1145 Nhưng kìa,sao thầy đứng sững sờ, mắt nhìn mãi chốn xa?

Có chuyện chi gây xúc động lúc chiều tà?

FAUST:

Anh thấy không, con chó đen kia đang lách qua ruộng rạ?

WAGNER:

Tôi thấy nó lâu rồi, chẳng có gì là lạ.

FAUST:

Anh nhìn kỹ mà xeml Anh thấy nó ra sao?

WAGNER:

1150 Một con mực lông xù bị lạc của nhà nào,

Theo kiểu chó, nó đánh hơi, tìm dấu chân của chủ.

FAUST:

Anh không nhận thấy sao? Con vật đó

Chạy theo một vòng tròn xoáy trôn ốc đến gần ta?

Nếu ta không lầm thì nơi nó chạy qua

1155 Còn kéo theo sau cả một luồng lửa đỏ.

WAGNER:

Tôi chẳng thấy gì hơn ngoài con chó;

Có lẽ thầy hoa mắt mới thế thôi.

FAUST:

Hình như, vì một mối quan hệ nào đó trong tương lai,

Nó quấn quanh chân ta những sợi dây huyền bí.

WAGNER:

1160 Tôi thấy nó hoang mang, hãi hùng mới chạy quanh như thế,

Khi thấy hai người lạ không phải chủ nhân mình. [53]

FAUST:

Kìa, vòng hẹp lại rồi, con vật đã tới gần!

WAGNER:

Đấy, thầy xem! Chó đấy chứ, đâu phải là ma quỷ.

Nằm áp bụng, hồ nghi, nó gầm gừ khe khẽ,

1165 Lại ve vẩy cái đuôi, toàn kiểu chó thôi mà!

FAUST:

Nào, đến đây! Cho nhập bọn cùng ta!

WAGNER:

Chà, một con mực lông xù, ranh ma đấy!

Mình dừng chân, nó ra chiều chờ đợi,

Mình chuyện trò với nó, nó nhảy tới, kiễng chân lên,

1170 Mình đánh mất cái gì, nó tìm lại cho mình,

Thầy ném gậy xuống sông, nó sẽ nhào xuống lấy.

FAUST:

Anh nói đúng, nó chẳng có vẻ gì ma quái,

Tất cả là do được rèn luyện mà thôi.

WAGNER:

Chó mà được tập rèn cho đến chốn đến nơi,

1175 Thì có thể làm hài lòng cả một nhà thông thái.

Vâng, nó xứng đáng được tiên sinh ưu ái,

Đó là một môn đồ giỏi nhất đám môn sinh.

(Họ đi vào trong cổng thành)

 

PHÒNG LÀM VIỆC

Faust bước vào cùng con chó

 

FAUST:

Ta giã từ nội cỏ, ruộng đồng,

Nơi đã phủ lên màn đêm dày sâu thẳm,

1180  Đêm rờn rợn thiêng liêng đầy dự cảm

Đã thức tỉnh trong ta phần hồn tốt đẹp hơn.

Ngủ yên rồi bao dục vọng mê cuồng

Với những hành vi như gió dông bạo liệt;

Giờ xao xuyến lòng ta tình yêu người da diết,

1185 Và trong ta, lòng mến Chúa trào dâng.

-Chó, yên nào! Đừng có chạy tứ tung!

Mi đánh hơi tìm chi bên ngưỡng cửa?

Hãy đến sau lò sưởi kia, nằm xuống đó,

Chiếc gối mềm nhất của ta đây, ta sẽ để cho mi.

1190 Trên nẻo đường đồi núi ở ngoài kia

Mi tiêu khiển cho ta bằng những trò chạy nhảy,

Giờ hãy nhận của ta sự chăm nom, chiều đãi,

Hãy làm một vị khách yên bình được chào đón nơi đây.

 

Ôi, trong phòng nhỏ hẹp này,

1195 Khi ngọn đèn kia lại ân cần tỏa rạng,

Thì trong lòng ta cũng bừng lên ánh sáng,

Và trái tim ta, tự nó hiểu mình thôi.

Hy vọng lại nở hoa

Lý trí lại cất lời,

1200 Những dòng suối của đời lại xui người khát vọng,

Ôi! Ta khát khao thay tìm ngọn nguồn mạch sống.

Đừng có gầm gừ như thế, chó xù kia! [55]

Tiếng kêu của loài vật như mi,

Đâu có hợp với âm điệu thiêng liêng trong hồn ta lai láng.

1205 Ta đã quen rồi, người đời thường nhạo báng

Chính những điều họ chẳng hiểu biết chi,

Cái Đẹp và cái Thiện ở đời, họ chỉ thấy nặng nề

Và họ hay cằn nhằn, khó chịu về điều đó;

Chả lẽ mi, muốn học người, mi gầm gừ hả chó?

 

1210 Nhưng than ôi, ta cảm thấy rồi, dù ý muốn thiết tha,

Vẫn cứ tắt lặng dần sự mãn nguyện trong ta

Vì sao dòng sông kia sớm cạn nguồn nước mát

Để ta lại phơi mình trong khô khát?

Ô, cơ sự như thế này, ta đã trải nhiều phen,

1215 Nhưng hôm nay, sự thiệt thòi kia cũng có cách đáp đền;

Ta sẽ suy tư về Siêu thế,

Với khát khao được mở mang trí tuệ.

Vậy thì không gì hay và đẹp hơn.

Là Tân Ước Thánh Kinh

1220 Ta muốn mở ngay nguyên bản trước mắt mình,

Với xúc cảm nhiệt thành

Ta muốn được một lần dịch Thánh Kinh từ bản gốc,

Sang ngôn ngữ ta yêu là tiếng Đức.

(Faust mở pho sách, bắt đầu làm việc)

Sách có ghi: “Khởi thủy là Lời?”(*)

Ngay ở đây ta đã vướng mắc rồi!

1225  Ai có thể giúp ta tiếp tục?

Ta không thể đề cao Lời quá mức,

Câu này ta phải dịch khác đi,

Nếu được thần linh rọi ánh sáng tư duy.

Sách có ghi: “Khởi thủy là Tư tưởng.”

1230 Dòng đầu này phải nghĩ suy kỹ lưỡng,

Chớ vội vàng hạ bút viết liên tay!

Tư tưởng có tạo ra tất cả thực không đây?

Hay ta nên ghi: “Khởi thủy là Sức mạnh?”

Nhưng khi viết lòng ta còn canh cánh,

1235 Có gì nhắc ta phải tiếp tục nghĩ thêm

Thần linh giúp ta! Ta bỗng có lời khuyên

Và vững tâm ta viết: “Khởi thủy là Hành động!” .

*

Này chó, muốn cùng ta một nhà chung sống,

Mi phải thôi ngay đi

1249 Không sủa nữa, không rú gàol

Một bạn chung phòng phá rối

Ta không chịu nổi đâu.

Nếu không, một trong hai ta

Phải rời đi nơi khác.

1245 Rất tiếc, ta phải thu hồi quyền ưu tiên của khách,

Cánh cửa mở toang, mủ cứ việc ra đi.

Nhưng mà, mắt ta nhìn thấy cái gì kia?

Lẽ nào tự nhiên xảy ra như thế được?

Bóng ma ư? Hay đó là hiện thực?

1250 Kìa, con mực của ta cứ dài rộng mãi ra!

Nó vươn lên hết sức,

Không còn là hình hài của một con chó mực!

Giống ma quái nào đây ta đã dắt về nhà?

Ôi cha,

Giờ nó giống một con hà mã,

1255 Mắt nảy lửa và hàm răng dễ sợ.

Được, ta biết mi rồi! Ta có cách trị mi

Thứ yêu quái nửa mùa từ địa ngục âm ty,

Ấn quyết Salomon, đó chính là diệu kế.

CÁC TIỂU YÊU (ở ngoài hành lang):

Một kẻ bị giam rồi!

1260 Đừng vào, ở ngoài thôi!

Như cáo trong cũi sắt,

Ma già sợ xanh mắt

Coi chừng đó, anh em!

Hãy lượn qua, lượn lại,

1265 Hãy bay xuống, bay lên.

Hắn đã tự giải thoát,

Giờ đến lượt cánh ta

Cùng ra tay trợ giúp,

Hắn giúp ta nhiều rồi,

1270   Ta không được bỏ rơi!

FAUST:

Muốn biết bản tướng quái vật kia,

Trước tiên ta phải niệm chú Bốn Vì:(*)

Hỏa thần, nổi lửa mau!

[58] Thủy thần, sóng thét gào!

Phong thần, mau biến hóa!

Thổ thần, trổ tài cao!

Kẻ nào không tường minh

Uy lực

Và tính chất

1280 Bốn nguyên tố tối linh,

Kẻ đó không phải thầy

Trị ma quỷ, yêu tinh.

Hỡi hỏa thần

Mau biến thành ngọn lửa!

1285 Hới thủy thần,

Mau gầm gào sóng dữ!

Hỡi phong thần,

Mau rực rỡ sắc mây!

Hỡi thổ thần,

Gia sự giúp một tay!

1290  Incubus! Incubus!(*)

Hãy tiến lên, hoàn tất!

Ô, lạ chưa, không có nguyên tố nào

Náu mình trong con vật.

Nó vẫn nằm yên, mặt nhăn nhở cười gằn.

1295 Ta chưa làm nó đau đớn tới thân,

Được, mi sẽ phải nghe ta

Gọi linh thần trừng trị.

Nào, có phải mi là quỷ

Đã sống từ địa ngục lên đây?

1300 Hãy xem bùa dấu này!(*)

Bọn hắc quỷ xưa nay

Đều cúi đầu quy phục!

Kìa, nó đang phình lên, lông khắp mình dựng ngược.

Đồ nghiệt súc xấu xa!

1305 Hẳn mi đã nhận ra?

Đấng không sinh, không diệt,

Không lời nào tả xiết,

Uy linh khắp vòm trời

Gươm giáo đâm khắp người?

1310  Náu mình sau lò sưởi,

Yêu quái phình lên như con voi,

Rồi choán cả không gian

Nó muốn thành sương khói để tiêu tan!

Trần nhà kia, không được lên tới đó.

Mi hãy đến đây, nằm dưới chân ông chủ!

Mi biết đó, ta đâu có dọa mi một cách hão huyền,

Ta sẽ thiêu cháy mi bằng ngọn lửa thiêng!

Đừng có đợi

Ánh sáng kia ba lần rực đỏ!

1320 Chớ có chờ,

Phép thuật tuyệt chiêu ta mang ra thi thố!

(Mephisto từ phía sau lò sưởi bước ra trong làn sương khói đang tan đi, ăn mặc như một chàng sinh viên đi du học)

MEPHISTO:

Làm chi mà ồn ào dữ vậy?

Ngài có điều chi sai bảo, thưa tôn sư?

FAUST:

A, hóa ra đây là chân tướng chú chó xù!

Một sinh viên lãng du? Chuyện tức cười đấy chứ?

MEPHISTO:

1325 Xin kính chào học giải!

Ngài làm tôi vã cả mồ hôi.

FAUST:

Anh tên gì?

Ô, câu hỏi xem chừng thật nhỏ nhoi

Với một người vẫn coi khinh lời nói,

Vẫn lánh xa vẻ bề ngoài giả dối,

1330 Chỉ nhìn nhận việc đời theo bản chất sâu xa!

FAUST:

Nhưng với các anh thì bản chất lộ ra

Ngay từ cái tên mà người ta thường gọi,

Lũ ruồi nhặng, tên phá bĩnh, kẻ lừa đối,

Bản chất hiện ra rõ tựa ban ngày.

1335 Thôi được rồi, vậy thì anh là ai?

MEPHISTO:

Là một phần của uy lực nọ,

[60] Nó luôn mong điều ác, lại luôn tạo điều lành.

FAUST:

Có hàm ý gì đây.

Trong lời đáp như đánh đố của anh?

MEPHISTO:

Tôi là yêu ma luôn luôn phủ định!

Mà điều này phải lắm,

Vì mọi cái sinh ra,

1340  Đều đáng phải tiêu ma.

Cho nên tốt nhất là

Chẳng có cái gì sinh thành hết cả.

Mọi cái mà các ngài gọi nó là tội nợ,

Là phá hủy, diệt vong, tóm lại là cái Ác trên đời,

Đó chính là bản chất của tôi.

FAUST:

Anh tự xưng chỉ là một phần thôi,

1345 Sao đứng trước ta anh lại là Toàn bộ?

MEPHISTO:

Một chân lý khiêm nhường tôi xin thưa ngài rõ:

Trong lúc con người, một cõi nhỏ, cuồng điên.

Vẫn tự cho mình là Toàn thể vẹn nguyên.

Thì tôi là một phần của cái phần xưa là Toàn thể,

1350 Tôi thuộc phần Tối tăm, đó chính là bà Mẹ.

Đã sinh ra Ánh sáng kiêu hùng.

Và giờ đây Ánh sáng ấy tranh công

Với bà Mẹ màn Đêm, đòi không gian thứ bậc,

Nhưng nó vẫn cứ thua dù dốc bao công sức,

Vì luôn phải gắn mình với muôn vật trên đời.

1355 Từ vật thể chiếu ra, Ánh sáng làm cho vật thể rạng ngời,

Nhưng vật thể nào cũng ngăn được bước đường đi của nó.

Tôi hy vọng chẳng còn bao lâu nữa,

Với vạn vật lụi tàn, Ánh sáng cũng tiêu tan.

FAUST:

Giờ thì ta tỏ tường cái nghiệp cả của anh

1360 Không hủy diệt được gì ở tầm cao, cỡ lớn,

Nên thi thố tài hèn trong những gì nhỏ mọn!

MEPHISTO:

Nhưng có làm được gì mấy cho cam,

Đối lập với Hư vô là một cõi trần gian,

Là thế giới này đây nặng nề, thô kệch,

1365 Tôi đã tìm không biết bao nhiêu cách,

Vẫn không làm nó sứt mẻ mảy may.

Dù bằng bão tố, sóng cồn, động đất, hỏa tai,

Biển cả và đất liền vẫn trơ trơ ra đó!

Thật đáng rủa nguyền, vật và người cứ sinh sôi nảy nở,

1370 Cũng chẳng làm được gì ngăn nổi họ sinh sôi.

Tôi đã chôn vùi vô số vật với người

Nhưng dòng máu thắm tươi vẫn tuần hoàn liên tục.

Và tiếp tục sinh sôi, thật phát điên lên được!

Mầm sống cứ thoát ra ,

1375 Từ đất, nước, khí trời,

Từ ẩm ướt, khô hanh, giá lạnh, nắng nôi!

Tôi mà không giữ cho mình con Hỏa

Thì tôi chẳng còn gì là độc chiêu nữa cả.

FAUST:

Thế ra, anh đương đầu với quyền năng vạn thuở,

1380 Với sức mạnh luôn sáng tạo mạnh lành,

Bằng cách giơ ra bàn tay quỷ lạnh tanh

Rồi nắm lại gian hùng một cách vô tích sự!

Hỡi đứa con lạ lùng của hỗn mang vũ trụ .

Hãy kiếm ăn bằng cách khác đi thôi!

MEPHISTO:

Quả tình chúng tôi cũng suy nghĩ tìm tòi,

Nhưng sẽ nói nhiều hơn trong lần sau hội ngộ!

Còn bây giờ, liệu tiên sinh cho phép tôi ra chứ?

FAUST:

Ta không hiểu, sao anh phải hỏi ta điều đó?

Ta với anh đã quen biết nhau rồi

1390 Muốn thăm ta lúc nào là tùy ý anh thôi.

Cửa số đây, còn kia là cửa lớn,

Hay cả ống khói kia, anh tha hồ lựa chọn.

MEPHISTO:

[62] Tôi phải thú thật thôi! Dù có muốn ra ngoài,

Tôi vẫn bị cấm đường bởi vật cản nhỏ nhoi,

1395 Đó là cái đạo bùa yểm ở nơi ngưỡng cửa

FAUST:

A, cái hình năm cánh sao làm cho anh khốn khổ?

Hỡi đứa con địa ngục kia, nào hãy nói ta hay,

Ngôi sao ấy chặn đường, vậy làm sao anh có thể vào đây?

Ma quỷ như anh sao lại còn mắc bẫy?

MEPHISTO:

1400 Hình vẽ chưa xong, ngài nhìn tinh sẽ thấy!

Ở góc hướng ra ngoài của một cánh sao,

Có chỗ hở mở ra, đó là lối đi vào.

FAUST:

Thật tình cờ, không ngờ hay đến thế!

Vậy ra anh là tù binh đấy nhỉ?

1405 Ngẫu nhiên thôi mà ta thắng cuộc chơi!

MEPHISTO:

Con chó nhảy vào nhà không để ý đường lui,

Nhưng sự việc lúc này lại hoàn toàn khác trước:

Muốn thoát ra, quỷ không sao thoát được.

FAUST:

Cửa sổ kia, sao lối ấy không ra?

MEPHISTO:

1410 Đấy là luật lệ riêng của quỷ sứ, yêu ma;

Vào lối nào lại phải ra lối đó.

Vào thì tự do, nhưng khi ra luật lệ cần tuân thủ!

FAUST:

Sao kia, địa ngục mà cũng có luật pháp để tuân theo?

Thật là hay, nghĩa là ta có thể ký giao kèo:

1415 Với ma quỷ các anh và yên tâm đó chứ?

MEPHISTO:

Ngài được hưởng nguyên xi những gì ma quỷ hứa,

Không mảy may bị cắt xén tơ hào.

Nhưng vấn đề không đơn giản thế đâu [63]

Xin để lần sau ta sẽ bàn chi tiết,

1420 Còn bây giờ tôi có lời khẩn thiết,

Xin phép ngài cho tôi được ra về.

FAUST:

Hãy ở chơi thêm chút nữa, vội chi,

Kế cho ta một đôi điều lý thú.

MEPHISTO:

Thôi, hãy để tôi đi! Tôi còn quay lại nữa,

1425 Ngài muốn hỏi gì, lúc ấy, xin tùy lòng.

FAUST:

Đâu có phải ta đưa anh vào tròng,

Mà chính anh tự chui vào bẫy chứ?

Giữ chắc vào, chớ buông tha quỷ sứ

Không dễ gì bắt được nó lần sau.

MEPHISTO:

Ngài muốn vậy, tôi xin theo yêu cầu,

Sẵn sàng ở lại đây cho có bầu có bạn;

Nhưng để giết thời gian cho xứng đáng

Tôi xin hầu ngài ngón nghệ thuật của tôi.

FAUST:

Được, ta muốn coi, nhưng tùy ý anh thôi.

1435 Chỉ có điều: nghệ thuật phải làm ta vừa ý

MEPHISTO:

Vâng, thưa ông bạn quý,

Mọi giác quan của ngài, chỉ trong một giờ thôi,

Thu lợi được nhiều hơn là cả một năm dài.

Những gì đám tiểu yêu dịu hiền hát cho ngài thưởng thức,

1440 Những hình ảnh dâng ngài thực xinh tươi, ngoạn mục,

Không phải trò ảo thuật rẻ tiền đâu

Cả mũi ngài cũng khoan khoái xiết bao,

Rồi cái miệng sẽ khát khao thèm muốn,

Cảm xúc của ngài sẽ ngất ngây sung sướng

1445 Tôi chẳng cần phải chuẩn bị gì đâu,

Đông đủ cả rồi, nào, ta hãy bắt đầu!

CÁC TIỂU YÊU:

Những vòm tối trên kia

Hãy mau mau tan biến!

Cho trời xanh mê ly

1450 Rạng soi

Đầy thân thiện

Đã tan trong thinh không

Đám mây mù ảm đạm!

Cho muôn sao

1455 Tỏa sáng,

Những mặt trời dịu êm.

Với nhan sắc thần tiên

Các con Trời – tiên nữ,

Uốn mình trong lơi lả

1460 Lướt qua nhẹ lâng lâng.

Cho thèm muốn bâng khuâng

Theo gót bầy tiên nữ,

Và xiêm y rực rỡ

Phất phới dải dây lưng:

1465 Che phủ lên ruộng đồng,

Lên vòm cây tươi mát,

Cho tình nhân ngây ngất

Chìm đắm trong tâm tình,

Và vì nhau trọn kiếp:

Trao tặng nhau hết mình.

1470 Những vòm xanh, vòm xanh!

Sum suê vươn cành lá!

Những chùm nho trĩu quả

Xô nhau vào bể chứa

Của người ép nguồn say,

1475 Và rượu vang tràn đầy

Trào lên như suối lũ,

Lách mình qua.

Ghềnh đá,

Và để lại phía sau

1480 Những đồi đất, non cao,

Rồi hóa thành biển cả

Với đồi xanh cây lá

Bao bọc bốn phương trời

Kìa đàn chim bay tới

1465 Uống lấy bao nguồn vui,  [65]

Rồi với niềm hoan lạc

Bay về phía mặt trời,

Bay về miền đảo sáng,

Đang chao đưa trên sóng

1490 Bồng bềnh giữa khơi xa;

Nơi chúng ta được thấy

Rộn ràng khúc ca vui

Những vũ nữ nhảy múa

Trên cánh đồng xanh tươi,

1495 Tự do dưới vòm trời

Họ tản đi các ngả

Kẻ thì đang vất vả

Cố trèo lên đỉnh non,

Kẻ bay lượn, chờn vờn

1500 Kẻ bơi qua biển rộng

Tất cả đều vui sống

Đều nhìn về xa xôi,

Đều hướng về một cõi

Nơi phước lành cứu rỗi,

1505 Nơi sao trời yêu nhau

MEPHISTO:

A, lão ngủ rồi! Hỡi các tiểu yêu dịu dàng như làn gió!

Các em đã hát ru lão già kia ngủ!

Ta mắc nợ các em buổi hòa tấu hôm nay,

Mi chưa phải hạng người giữ nổi quỷ trong tay!

1510 Nào, hãy đem những hình bóng yêu kiều vây kín lão,

Dìm lão xuống biển mênh mang mộng ảo;

Nhưng, để phá được đạo bùa bên ngưỡng cửa chặn lối ra,

Ta rất cần có răng chuột giúp ta

A, chẳng cần niệm chú lâu hơn nữa,.

Có tiếng chuột sột soạt gần ta đó,

1515  Ta chỉ cần sai khiến hắn là xong.

*

Ta, chúa tể của muôn loài chuột cống, chuột đồng,

Của chấy, rận, rệp, ruồi cùng cóc, nhái

Lệnh cho mi hãy mau mau tiến tới.

Hãy gặm ngay ngưỡng cửa

[66] 1520  Nơi lão phết dầu kia!

À, mi bò ra khỏi hang!

Vậy hãy bắt đầu đi!

Cái góc nhọn giam giữ ta ở phía trên bậc cửa,

Hãy gặm đi, nào, và gặm thêm miếng nữa,

Thôi, xong rồi – cho đến khi tái ngộ ở trần gian,

1525 Thế nhé, Faust, ngài cứ việc mơ màng.

FAUST (tỉnh dậy):

Có lẽ ta lại bị đánh lừa chăng?

Đã tan biến cảnh yêu ma rộn rã,

Không chừng trong mơ ta đã nhìn thấy quỷ,

Nhưng con chó xù, nó biến mất rồi sao?

 

PHÒNG LÀM VIỆC

Faust, Mephisto.

 

FAUST:

Ai gõ cửa đó? Cứ vào!

1530 Ai lại muốn làm khổ ta đấy nhỉ?

MEPHISTO:

Tôi đây.

FAUST:

Cứ vào!

MEPHISTO:

Ông cần nói ba lần như thế.

FAUST:

Thì cứ vào!

MEPHISTO:

Thế là ông đã làm đẹp lòng tôi,

Chắc chúng ta sẽ hợp ý nhau thôi;

Để xua đuổi giúp ông mọi ưu tư buồn bực,

1535 Tôi xuất hiện trước ông như một chàng quý tộc.

Với trang phục màu hồng thêu những nét vàng tươi,

Áo choàng ngoài bằng lụa quý hẳn hoi,

Và trên mũ gài chiếc lông gà trống,

Thanh gươm bên mình vừa dài vừa sắc nhọn.

1540 Tóm lại là,

[68] Tôi khuyên ông nên ăn mặc như tôi,

Để nếm trải cuộc đời.

Được tự do thoải mái

FAUST:

Dù mặc trang phục nào ta cũng luôn cảm thấy

1545 Nỗi đọa đày của kiếp sống trần ai,

Ta đâu còn trẻ nữa để ham hố vui chơi,

Ta cũng chưa quá già để không còn dục vọng.

Liệu trần thế còn có gì tặng cho ta vui sống?

An phận vậy thôi! Đành an phận mà thôi!

1550 Cái điệp khúc kia vẫn có tự ngàn đời

Vang bên tai mỗi người.

Và ngân dài trọn kiếp,

Từng phút, từng giờ nó ngân lên thao thiết.

Và ta kinh hoàng tỉnh dậy mỗi sớm mai,

1555 Mắt muốn trào tuôn bao giọt lệ đắng cay,

Khi thấy một ngày theo lộ trình diễn tiến,

Sẽ lại không làm cho ta mãn nguyện

Một ước vọng nào, dù chỉ một mà thôi,

Những phê phán nhỏ nhen, ngang trái của người đời

Làm nguội lạnh niềm vui ngay từ trong cảm nghĩ,

1560  Hàng ngàn điều giả nhân giả nghĩa

Ngăn chặn trong ta trào dâng nguồn sáng tạo.

Ngay cả khi đêm phủ xuống mênh mông,

Ta nằm trên giường mà lòng đầy sợ hãi;

Đêm đâu có cho ta sự yên bình, thư thái,

1565 Ác mộng khiến ta luôn thảng thốt giật mình.

Vị chúa trong ta ngự trị chốn tâm linh

Làm xáo động hồn ta tới tận cùng sâu thẳm,

Chúa trị vì trên mọi nguồn sức mạnh,

Nhưng lại chẳng mảy may tác động đến bên ngoài.

1570 Vậy nên, Hiện hữu đối với ta là gánh nặng trần ai,

Cái Chết ta ước mong, cuộc Đời ta oán ghét.

MEPHISTO:

Nhưng thần Chết chẳng bao giờ được đón mừng nồng nhiệt!

FAUST:

Ôi, thật phúc cho ai đang rạng rỡ chiến công

Được thần Chết đội lên vòng nguyệt quế đẫm máu hồng, [69]

Phúc cho ai, sau cuộc nhảy điên cuồng mê dại,

Được thần Chết tìm ra trong vòng tay cô gái!

Ôi, giá như ta trước uy lực thánh thần

Được siêu thoát linh hồn, ngây ngất, tắt lặng dần!

MEPHISTO:

Vậy mà có người trong cái đêm hôm đó,

1580 Thứ chất lỏng màu nâu không nuốt qua khỏi cố.

FAUST:

A, do thám xem chừng là cái thú của nhà anh.

MEPHISTO:

Tôi không hiểu mọi điều, nhưng biết lắm sự tình,

FAUST:

Cho dù tiếng ca xưa ngọt ngào và thân thuộc

Đã giải thoát hồn ta khỏi hoảng loạn, hãi hùng,

1585 Đã lừa gạt chút tình cảm ấu thơ còn sót lại trong lòng

Bằng dư âm của một thời tươi vui không còn nữa,

Thì giờ đây ta cũng đều nguyền rủa;

Tất cả những gì đã trói buộc hồn ta

Bằng cám dỗ si mê, bằng giả trá ranh ma,

Đã đày ải hồn ta vào tấm thân thế tục(*)

1590 Bằng hình ảnh chói lòa và phỉnh phờ hạnh phúc!

Ta nguyên rủa trước tiên cái ý tưởng lớn lao

Mà tinh thần tự giam hãm mình vào!

Nguyền rủa vẻ hào nhoáng bên ngoài đây khêu gợi,

Hướng vào các giác quan của con người mà lấn tới!

1595 Nguyền rủa sự dối lừa mơn trớn lúc mơ màng,

Nào muôn thuở lưu danh, nào rạng rỡ vinh quang!

Nguyền rủa cái gọi là sở hữu vẫn vuốt ve, cám dỗ,

Nào vợ con, nào ruộng vườn, nào con hầu người ở!

Nguyền rủa thần Mammon đem châu báu bạc vàng(*)

1600 Xúi giục con người làm những chuyện táo gan,

Hay trải sẵn mền loan, nệm thúy

Dụ dỗ ta thích an nhàn, vô vị

Ta nguyền rủa chùm nho có chất rượu say lòng!

Nguyền rủa thú yêu đương với mê đắm tột cùng!

1605 Ta nguyền rủa Niềm tin, nguyền rủa niềm Hy vọng!

Và trên hết,

[70] Ta nguyền rủa tính Kiên trì trong cuộc sống!

ĐỒNG CA CÁC TIỂU YÊU (vô hình):

Than ôi! Than ôi

Cõi thế đẹp tươi,

1610 Nắm tay bạo liệt

Ngươi phá tan rồi!

Cõi thế sụp đổ,

Cõi thế nát tan!

Một á thần đập nó tan hoang!

Chúng ta mang mảnh vỡ

Về Hư vô hoàn vũ.

1615 Chúng ta tiếc khôn nguôi

Cái Đẹp mất đi rồi.

Hỡi ai kiêu dũng,

Con của trần gian,

Hỡi kẻ hiên ngang,

1620  Hãy mau dựng lại,

Ngay trong lòng mình,

Cõi thế hồi sinh!

Nào hãy bắt đầu

Một cuộc đời mới,

Với hồn sáng trong,

1625 Những bài ca mới

Ngân vang trong lòng!

MEPHISTO:

Đấy là lũ Nhóc

Thuộc hạ của tôi.

Hãy nghe, chúng khuyên ông hành động và tìm đến thú vui,

1630 Lời khuyên ấy quả là khôn ngoan quá!

Chúng muốn lôi kéo ông vào cuộc đời rộng mở,

Muốn ông thoát ra khỏi cảnh ngộ cô đơn

Khiến tư duy ngưng trệ,

Khiến nhựa sống cạn nguồn.

1635 Thôi đi, xin ông chớ đùa dai với ưu tư sầu muộn,

Nó như con kền kền ăn đời ông mục ruỗng,(*)

Dù đánh bạn với đám dân tồi tệ nhất trên đời,

Ông vẫn cảm thấy ông được sống giữa con người.

Nói vậy không có ý đẩy ông

1640 Đứng vào hàng vô lại.

Tôi không thuộc vào hàng các vị thần vĩ đại;

Nhưng nếu ông vui lòng cùng liên kết với tôi,

Bước chân đi qua mọi nẻo đường đời,

Thì tôi nguyện vì ông mà gắng sức,

1645 Tôi xin thuộc về ông ngay lập tức.

Tôi sẽ là người bạn đường của ông

Và để ông an lòng,

Tôi xin làm người hầu, tôi xin làm đầy tớ!

FAUST:

Nhưng, để đáp lại, ta phải làm gì?

MEPHISTO:

1650  Ô, để làm việc này, ông còn khối thời gian.

FAUST:

Không! Không đâu! Quỷ vốn là kẻ ích kỷ lừng danh,

Nó đâu dễ đàng làm vì tấm lòng mến Chúa

Để mang lợi cho một ai, ngoài nó!

Thôi thì, cứ nói rõ ràng điều kiện của anh,

1655 Đầy tớ mà như anh chỉ rước họa vào nhà!

MEPHISTO:

Tôi muốn cam kết rằng, ở đây, nơi Cõi thế,

Xin hầu hạ ông hết sức chẳng nghỉ ngơi,

Nhưng sang Cõi bên kia, khi gặp lại nhau rồi,

Tôi hầu ông ra sao, ông đáp đền như vậy.

FAUST:

Cái Cõi bên kia, anh biết đấy,

1660 Đâu có làm ta phải suy nghĩ băn khoăn;

Thế giới này, nếu như anh phá nó tan tành,

Thì sau đó, dù cái khác có hình thành, ta cũng mặc.

Niềm vui sướng đời ta trào dâng từ Trái Đất,

Và chính mặt trời này thấu nỗi khổ lòng ta.

1665 Khi cả đất trời ta vĩnh viễn lìa xa,

Thì cái gì muốn xảy ra, cứ xảy ra, ta đây, không cần biết.

Liệu con người mai sau còn yêu nhau hay thù ghét,

Hay ở những tinh cầu xa

Có đẳng cấp hay không,

1670 Ta đâu có muốn nghe chuyện đó để bận lòng. [72]

MEPHISTO:

Nghĩa là, theo ý ông, ông dám làm chuyện đó?

Vậy ông cam kết đi, rồi tha hồ vui thú(*)

Xem tài nghệ của tôi đem thi thố nay mai,

Tôi hiến ông những gì chưa ai biết trên đời,

FAUST:

1675 Một con quỷ tội nghiệp như anh có gì đem hiến chủ?

Chả lẽ các ngươi là yêu ma quỷ sứ

Lại hiểu được hồn người khi nó muốn vươn lên?

Chắc anh có món ăn, ăn mãi, vẫn thấy thèm,

Hay là có một thứ vàng màu đỏ :

1680  Như thủy ngân, trên tay ta nó không ngừng tan rữa

Hay anh có trò chơi để người ta không thắng được bao giờ,

Hoặc một ả, áp đầu vào ngực ta, nhưng con mắt lẳng lơ

Dan díu với ông bạn láng giềng đầy tình tứ,

Hay cho ta thú vui thần tiên của Vinh quang, Danh dự

1685 Những thứ như sao băng vụt biến giữa bầu trời?

Thôi thì, anh cứ chỉ cho ta trái cây nào chưa chín đã thối rồi,

Và những cây nào từng ngày xanh trở lại!

MEPHISTO:

Công việc ông giao chẳng làm tôi sợ hãi,

Những thứ quý như thế này, tôi có thể chiều ông

1690 Nhưng, ông bạn ơi, sẽ đến một thời ta khao khát ước mong

Muốn được thảnh thơi trong thú vui hưởng lạc.

FAUST:

Nếu có khi nào ta yên lòng trên giường nằm lười nhác,

Đấy là khi ta đánh mất ta rồi!

Nếu anh phỉnh phờ lừa ta thấy bùi tai,

1695 Khiến với bản thân ta, ta hài lòng, tự đắc,

Nếu anh lừa được ta bằng thú vui hưởng lạc

Thì ngày ấy với ta là ngày cuối cuộc đời!

Ta đánh cược với anh!

MEPHISTO:

Vâng, tôi xin nhận lời!  [72]

FAUST:

Nào, đập tay giao ước!(*)

Nếu có khi nào ta nói cùng Thời khắc;

1770 Xin hãy dừng chân! Ôi, ngươi đẹp quá chừng!

Thì anh cứ việc khóa ta vào xiềng xích cùm gông,

Ta xin sẵn lòng bước chân vào Hủy diệt

Chuông cầu hồn sẽ ngân lên thao thiết,

Còn phần anh, anh sẽ được tự do,

1705 Sẽ vĩnh viễn đứng im kim phút, kim giờ,

Và với ta, thời gian sống trên đời không còn nữa!

MEPHISTO:

Xin ông nhớ cho: chúng ta sẽ không quên chuyện đó!

FAUST:

Đúng, anh sẽ có toàn quyền khi điều ấy xảy ra;

Ta đâu có cam kết với anh một cách hàm hồ,

1710 Hễ ta ngừng vươn lên, ta sẽ là nô lệ,

Dù là của anh hay của ai cũng thế,

MEPHISTO:

Vậy thì ngay hôm nay, trong bữa tiệc của tiên sinh

Tôi, một kẻ hầu, xin làm trọn phận mình.

Duy có một điều, tôi mong ông hạ cố,

1715 Sống chết gì cũng xin ông vài chữ!

FAUST:

A, kẻ nhỏ nhen đòi ta viết văn bằng?

Quân tử và quân tử nhất ngôn, anh chưa biết đến chăng?

Một lời ta nói ra, nó can hệ đến cả đời ta chứ,

Chả lẽ đối với anh thế vẫn còn chưa đủ?

1720 Thế giới chẳng đứng yên giữa bão giật sóng trào

Thì một lời hứa hẹn trói buộc nổi ta sao?

Vậy mà trong tim, sự điên rồ kia cứ ăn sâu, bám chặt.

Nào đã mấy ai biết tìm đường giải thoát.

Sung sướng thay ai đó giữ trọn vẹn thủy chung,

1725 Dù mấy hy sinh cũng không chút sờn lòng!

Nhưng mảnh da lừa viết lên rồi đem niêm phong lại,

Lại là bóng ma để bao người sợ hãi.

[74] Ngọn bút viết xong thì Lời đã chết rồi,

(Tranh)Faust lấy máu ký hợp đồng với quỷ

Tranh của Roser Viollet, dựa theo tranh của Eugéne Delacroix (1798-1863)

Còn xi gắn và miếng da sẽ thống trị trên đời.

1730 Nào, đồ quỷ ác nhà anh, anh muốn gì kia đấy?

Muốn đá, muốn da, tấm sắt hay tấm giấy?

Muốn ta viết bằng bút, bằng đục hay bằng dao khắc đây?

Anh tha hồ lựa chọn những thứ này

MEPHISTO:

Ô, sao ông vội nổi xung

1735 Và quá lời như thế?

Bất luận là thứ nào đối với tôi cũng quý,

Miễn là ông ký tên bằng một giọt máu đào.

FAUST:

Nếu anh thấy thế là đủ rồi, thôi được, cũng chẳng sao,

Ta bằng lòng với trò chơi quái dị.

MEPHISTO:

1740 Nhưng thưa ông, máu người rất quý! [75]

FAUST:

Anh khỏi lo ta hủy hợp đồng này!

Toàn bộ sức vươn lên trong nghị lực ta đây,

Chính là điều mà ta vừa mới hứa.

Phải, ta đã gồng mình lên như thế đó,

1745 Thực ra ta chỉ ngang tầm với lũ các anh thôi.

Vị thần vĩ đại kia đã khinh miệt ta rồi,

Thiên nhiên trước mắt ta vẫn cài then, sập cửa

Mạch tư duy chẳng còn liên tục nữa,

Mọi tri thức trần gian ta chán ghét lâu rồi.

1750 Nào, nơi đáy thẳm vực sâu của lạc thú trên đời,

Hãy để những đam mê nhiệt cuồng làm hồn ta lắng dịu!

Hãy bày sẵn ra từng ngón trò ảo điệu

Sau bức màn ma thuật khó ai lường!

Ta sẽ lao mình vào dòng thác thời gian,

1755 Lao mình vào sự xoay vần thế sự!

Mặc cho đau thương và hưởng thụ,

Mặc cho thất bại và thành công

Cứ luân phiên nhau và thay đổi khôn cùng.

Con người chỉ khẳng định mình khi không ngừng hoạt động.

MEPHISTO:

1760 Không mức độ, không mục tiêu, cứ tha hồ vui sống,

Cứ nếm trải mùi đời ở khắp chốn khắp nơi,

Vừa trốn chạy vừa khoắng lấy niềm vui,

Ông tha hồ, khoái cái gì, được nấy

Cứ chộp bắt mạnh tay, chớ ngô nghê khờ dại!

FAUST:

1765  Ô hay, anh nghe đấy, ta đâu có nói gì đến Niềm vui,

Ta chỉ muốn dâng mình cho ngây ngất trên đời,

Cho tột cùng khổ đau trong Khoái lạc,

Cho mê đắm Hận thù và Nỗi buồn làm dịu khát.

Trong ta, lòng khát khao tri thức chẳng còn đâu,

Giờ lồng ngực mở toang tiếp nhận moi khổ đau,

1770 Và tất cả những gì được dành cho nhân loại.

Ta muốn thu về ta để tận hưởng trong cõi riêng ta ấy,

Và bằng trí tuệ mình, ta muốn hiểu cái Tuyệt đối cao siêu, cái Sâu thẳm tột cùng,

Muốn lồng ngực ta chứa đựng mọi niềm vui, mọi đau khổ của nhân quần, [76]

Để cái riêng ta mở rộng ra thành cái chung nhân loại,

Và cuối cùng, như loài người, ta cũng thành cát bụi.

MEPHISTO:

Ô, xin ông hãy tin tôi, kẻ có hàng ngàn tuổi

Đã phải nhai mãi thứ thức ăn khô cứng khó nhai này,

Từ lúc nằm trong nôi đến lúc xuống quan tài,

Không một ai tiêu nổi thứ bột chua đã cũ càng như thế!

1780 Hãy tin lũ chúng tôi, cái gọi là Toàn thể,

Chỉ được dành riêng cho một Chúa mà thôi

Ngài ngự trong một Cõi Sáng ngàn đời,

Và sắp xếp chúng tôi vào Cõi Tối,

Giữa ngày đêm hai cõi,

Đó chính là nơi chốn của các ông.

FAUST

Nhưng ta muốn điều đó!

MEPHISTO:

1785 Đành thôi, vâng, nghe rõ!

Nhưng mà tôi còn e ngại điều này:

Nghệ thuật thì dài mà đời lại ngắn thay

Hay là ông chịu nghe tôi góp ý:

Ông hãy kết thân với một tay thi sĩ

1790 Cứ để hắn phiêu diêu trong ý nghĩ lông bông,

Hắn sẽ chụp hết lên cái đầu được tôn quý của ông

Mọi đức tính vô cùng cao quý:

Bầu nhiệt huyết sục sôi của anh chàng người Ý,

Đức tính kiên trì, bền bỉ của người xứ Bắc phương,

1795 Sự nhanh nhẹn của một chú hươu rừng,

Lòng can đảm của một con sư tử.

Cứ để hắn tìm cho ông điều bí huyễn kỳ lạ

Có thể gắn thói gian manh với tấm lòng hào hiệp, bao dung,

Để ông yêu nồng nàn với khát vọng trẻ trung,

1800 Mà vẫn theo một phác đồ đã được mưu tính kỹ.

Tôi cũng muốn làm quen với một tay như thế

Và sẽ tôn hắn là ngài “Vũ trụ vi mô”.

FAUST:

Vậy ta là cái gì, nếu như mọi ước mơ [77]

Muốn vươn đến đỉnh cao nhân loại

1805 Mà vương miện của loài người không thể nào với tới?

MEPHISTO:

Thì cuối cùng ông vẫn cứ là ông.

Dù chụp lên đầu bộ tóc giả uốn bồng,

Dù có xỏ chân trong đôi giày cao gót,

Ông vẫn cứ là ông như thuở trước.

FAUST:

Ta cảm thấy ta đã phí sức, uống công

1810 Thu lượm cho mình bao kho báu tinh thần,

Để cuối cùng, ngồi tĩnh tâm nhìn lại,

Chẳng thấy nguồn sức mạnh mới nào ở trong ta bừng dậy;

Ta cũng chẳng cao hơn được một tấc, một phân,

1815 Cõi vô cùng kia cũng chẳng đến được gần.

MEPHISTO:

Ông đã nhìn sự vật

Như người ta vẫn nhìn, không hề khác,

Phải khôn ngoan hơn mới được, ông chủ của tôi ơi,

Kẻo sẽ tiêu ma mọi vui thú cuộc đời.

1820 Thật quái quỷ! Hiển nhiên rồi, vẫn của ông cả đấy,

Của ông: chân tay; của ông: cái đầu và cái… ấy;

Nhưng tất cả những gì ông hưởng thụ ngon tươi

Chả lẽ lại kém phần, không thể gọi: của tôi?

Nếu ta có tiền bỏ ra mua sáu ngựa,

Thì sức chúng là sức ta đấy chứ?

Ta đóng ngựa vào xe, ta là một quý nhân,

Chẳng khác gì ta có hai mươi bốn cái chân,

Vậy, hãy tươi tỉnh lên đi! Vứt bỏ mọi trầm tư mặc tưởng,

Hãy lao thẳng vào trần gian mà tận hưởng!

1830 Tôi nói thật anh chàng nào cứ toan tính, đợi thời cơ

Cũng chẳng khác gì con vật sống giữa bãi cỏ khô,

Cứ chạy quanh vòng tròn bởi quỷ ma dẫn lối,

Trong lúc bốn xung quanh cỏ xanh rờn đồng nội.

FAUST:

Ta phải bắt đầu ra sao đây?

MEPHISTO:

[78] Đi khỏi chỗ này ngay!

Sao lại có một nơi đọa đày ông đến thế?

Sống như vậy còn gì là nghĩa lý?

Ông chỉ làm tội mình và bọn trẻ mà thôi.

Cứ mặc gã láng giềng bụng phệ sống yên vui!

Sao ông lại hành mình, đập rơm tìm thóc lép?

1840 Tốt nhất là những điều ông hiểu biết

Ông không nên nói ra cho bọn trẻ đó nghe.

Có tiếng người đi lại ở ngoài kia!

FAUST:

Ta không thể tiếp ai bây giờ nữa!

MEPHISTO:

Nhưng hắn đợi lâu rồi, gã sinh viên khốn khổ,

1845 Không thể để hắn về mà chẳng thỏa ước mong.

Nào, hãy đưa tôi mượn mũ áo của ông;

Trò giả trang thế này tôi vô cùng thích thú.

(Hắn thay áo quần)

Giờ thì để mặc tôi chơi trò hài hước đó!

Tôi chỉ cần mươi lăm phút mà thôi,

1850 Còn ông, hãy chuẩn bị xong xuôi để du hý vào đời!

(Faust vào)

MEPHISTO (xúng xính trong bộ áo khoác dài của Faust):

Cứ để hắn coi khinh khoa học và lý trí

Là sức mạnh tối cao của con người trần thế,

Cứ để quỷ Dối Lừa làm hắn thêm vững tin

Vào vẻ hào nhoáng bên ngoài, vào ma thuật bí huyền,

1855 Và thế là, ta đã tóm được hắn một cách vô điểu kiện

Số phận ban cho hắn một tinh thần cầu tiến,

Nó luôn luôn bất kham, vươn lên mãi không ngừng.

Nhưng khi hắn vươn lên chân bước gấp vội vàng

Thì hắn cũng bỏ qua bao thú vui trần thế,

1860  Nay ta dẫn hắn đi qua cuộc đời dâu bể,

Qua những cảnh chán chường, vô vị ở trần gian

Cứ cho hắn dính đòn, giãy giụa, mắt trân trân;

Và trị thói tham lam không bao giờ mãn nguyện,

Ta cho những đồ ăn, thức uống treo lửng lơ trước miệng,

1865 Hắn thèm khát, van lơn, cũng vô ích uổng công,

Thế thì, dù không chịu kết giao với quỷ, bán linh hồn,

Hắn vẫn phải bước chân vào Hủy diệt!

(Một sinh viên bước vào) [79]

SINH VIÊN:

Tôi mới đến đây thôi

Và với lòng ngưỡng mộ,

1870 Tôi xin được yết kiến một người mà nhắc đến cao danh

Thiên hạ ai ai cũng cung kính chí thành.

MEPHISTO:

Ta rất vui thấy nhà anh lễ phép!

Người ấy đây, anh thấy chưa, cũng giống bao người khác,

Vậy nhà anh đã tầm sư học đạo ở đâu chưa?

SINHVIÊN:

1875 Dạ, tôi đánh bạo tìm đến cửa tôn sư,

Với ít bạc giắt lưng, với sức xuân trong máu,

Xin tôn sư thương tình nhận tôi, cho thụ giáo!

Mẹ tôi thương tôi không muốn phải chia tay,

Nhưng tôi quyết vào đời để học lấy điều hay.

MEPHISTO:

1880 Thế thì anh đã vào đúng chỗ.

SINH VIÊN:

Nói thực tình, tôi muốn bỏ đi ngay rồi đó.

Trong những gian phòng như thế này, giữa bốn bức tường vây,

Chẳng làm tôi có hứng thú mảy may,

Một khoảnh không gian vô cùng chật hẹp,

1885 Chẳng thấy một bóng cây, không một màu lục diệp,

Ngồi giữa các gian phòng, trên những ghế dài kia

Sẽ hết thấy, hết nghe, hết luôn cả tư duy,

MEPHISTO:

Đấy chẳng qua vì chưa quen mới thế.

Một đứa bé mới sinh

1890 Đâu đã muốn rúc ngay vào vú mẹ,

Nhưng rồi chẳng bao lâu nó thích bú tối ngày,

Anh cũng vậy thôi, được ngậm vào bầu tri thức căng đầy

Sẽ càng ngày càng đắm say thèm khát,

SINH VIÊN:

[80] Tôi rất muốn hân hoan ôm siết bầu tri thức

Nhưng xin thầy nói cho, bằng cách nào có thể đạt ước mơ?

MEPHISTO:

Trước khi bàn xa hơn, anh hãy nói cho ta

Anh định chọn khoa nào làm sự nghiệp?

SINH VIÊN:

Tôi muốn thành người uyên thâm, minh triết,

Tôi muốn hiểu được mọi điều

1900 Nơi cõi Địa, cõi Thiên

Hiểu khoa học và cả giới tự nhiên.

MEPHISTO:

Vậy là anh chọn đúng đường rồi đó;

Nhưng mà anh phải nhớ

Chớ để mình bị phân tán viển vông.

SINH VIÊN:

Bằng cả phần xác lẫn phần hồn tôi xin nguyện dốc lòng;

1905 Nhưng, thưa thầy, quả tình tôi cũng rất mong thoải mái,

Có được chút tự do và thời gian nhàn rỗi

Trong những buổi đẹp trời có lễ hội mùa hè.

MEPHISTO:

Hãy tận dụng thời gian đang vùn vụt qua đi,

Muốn giành được thời gian phải sống cho ngắn nắp,

1910 Anh bạn quý mến ơi, tôi khuyên anh rất thật

Anh nên bắt đầu môn logic trước tiên.

Tinh thần của anh sẽ được nó luyện rèn

Như đóng khuôn trong giày Tây Ban Nha nẹp sắt,

Đến nỗi tinh thần luôn đắn đo cân nhắc

1915 Khi lê bước đi trên quỹ đạo tư duy.

Không như ma trơi.

Cứ chấp chới đi về.

Rồi có ngày, anh sẽ được người ta lên lớp

Rằng: bất kể việc gì, dù một lần hoàn tất,

1920 Như việc ăn, việc uống của chúng ta,

Cũng phải qua ba bước một! hai! ba!

Rõ ràng là cái công trình trí tuệ

Nó cũng giống chiếc máy dệt của một tay tài nghệ,

Một cái giậm chân, ngàn đường sợi chuyển mình, [81]

Sợi chảy trôi trong loang loáng vô hình,

Thoi đó, thoi đây, vút qua nhanh chóng,

Hàng ngàn mối kết liên, chỉ một lần hành động.

Và triết gia bèn bước đến chứng minh

Rằng sự thể phải thế thôi, đó là lẽ thường tình:

1930 Cái thứ nhất như thế này, cái thứ hai như thế nọ,

Suy ra: cái thứ ba và cái thứ tư như thế đó;

Ngược lại, nếu không có cái thứ nhất và cái thứ hai,

Thì cái thứ ba, cái thứ tư không tồn tại mảy may.

Sinh viên khắp nơi tụng ca thầy dạy triết,

1935 Cũng chẳng thấy ai trở thành anh thợ dệt.

Còn ai muốn tìm hiểu một vật thể hữu sinh

Trước hết, phải đuổi được cái hồn ra khỏi cái thân hình,

Và sẽ có trong tay các cấu thành chi tiết,

Nhưng lại thiếu, hỡi ôi! Sợi-dây-hồn liên kết!

1940 Hóa học gọi đó là “Thiên nhiên học vận hành “(*)

Hóa học đâu có hay nó phỉ báng chính mình.

SINH VIÊN:

Trời, tôi không sao hiểu hết lời thầy dạy.

MEPHISTO:

Cái tiếp sau sẽ dễ dàng hơn đấy,

Nếu anh biết cách khử ôxy

1945 Biết sắp xếp đàng hoàng, biết phân loại, phân kỳ.

SINH VIÊN:

Nghe mọi điều, tôi thấy mình ngốc ơi là ngốc,

Như có bánh cối xay quay cuồng trong đầu óc.

MEPHISTO:

Sau đó, trước khi lao vào những thứ khác linh tinh,

Anh phải dấn thân vào môn học siêu hình!

1950  Anh phải cố dùng tâm linh lĩnh hội,

Những gì mà óc người không tài nào hiểu nổi;

Phải có sẵn trong tay những từ ngữ hào hoa

Để nói về cái gì thì vào được, cái gì phải bật ra.

Nhưng trước hết nửa năm đầu ăn học

1955 Anh phải biết ghép mình vào khuôn vàng thước ngọc;

Anh phải lên lớp đúng năm tiếng mỗi ngày

Hễ dứt tiếng chuông là có mặt tại đây!

[82] Trước khi dự giờ phải dày công chuẩn bị

Từng mục, từng chương, anh phải nghiên cứu kỹ,(*)

1960 Để sau đó dễ dàng trong việc nhận thức ra

Rằng thầy giảng y sì như trong sách giáo khoa;

Mặc dù vậy anh phải chăm ghi chép,

Như thể có Chúa thiêng đang đọc cho anh viết!

SINH VIÊN:

Việc đó thầy khỏi phải dặn tới hai lần!

1965 Tôi biết rõ rồi, nó ích lợi thiết thân.

Vì những gì ta có được bằng mực đen trên giấy trắng

Ta có thể mang về nhà, mà không cần lo lắng.

MEPHISTO.

Nhưng anh hãy chọn một khoa đi!

SNHVIÊN :

Cái khoa pháp lý kia tôi chẳng thích thú gì.

MEPHISTO:

1970 Ta không trách anh về điều đó

Môn học này ta đâu có lạ

Luật lệ và pháp quyền

Như chứng bệnh kinh niên(*)

Từ thế hệ này sang thế hệ khác, căn bệnh cứ lưu truyền,

1975 Nó lây lan từ xứ này sang xứ nọ,

Lý trí thành gàn dở, điều tốt thành tội nợ;

Khốn nạn cho ta, lớp con cháu sinh sau!

Cái quyền tự nhiên ta có được từ tiếng khóc ban đầu,

Đáng tiếc chẳng còn ai nói tới!

SINH VIÊN:

1980 Nhờ thầy, nỗi kinh tởm của tôi càng tăng lên gấp bội.

Thật phúc cho ai được thầy đã đắt dìu!

Lòng tôi dường như thấy xiêu xiêu

Muốn để tâm nghiên cứu khoa thần học.

MEPHISTO:

Tôi không muốn dẫn anh vào lầm lạc,

Nhưng cái điều liên quan đến khoa này

1985 Lại chính là: ta muốn tránh lầm đường, thực cũng khó lắm thay. [83]

Bởi lẽ, thuốc giết người được giấu ngầm trong đó

Lẫn với thuốc cứu người, khó lòng phân biệt rõ.

Tốt nhất là ở đây anh chỉ học một người,

Nhất nhất theo thầy từng chữ, từng lời.

1990 Tóm lại là,anh cứ dùng Lời mà tiến thủ

Rồi anh sẽ đi qua nơi cổng vào kiên cố

Bước tới đền Xác thực mà thôi.

SINH VIÊN:

Nhưng ý niệm phải có ở trong Lời.

MEPHISTO:

Đúng rồi! Nhưng tội chi hành hạ mình khốn khổ;

1995   Vì, cứ ở đâu thiếu ý niệm,

Thì ở đó đã có Lời chiếm chỗ

Dùng Lời để cãi nhau mới thỏa chí đã đời,

Một hệ thống được dựng lên nhanh chóng, cũng bằng Lời,

Và bằng Lời, ta rất dễ xui người đời tin cậy,

Một Lời được nói ra, anh sẽ thấy

2000 Chẳng ai dám cướp đi một chút xíu mà lo.

SINH VIÊN:

Tôi hỏi quá nhiều, xin thầy thứ lỗi cho

Nhưng vẫn muốn phiên thầy thêm chút nữa.

Thầy có thể ban cho tôi một đôi lời dạy dỗ

Cả về môn y học hay không?

2005 Ba năm trời, thời gian ngắn quá chừng,

Mà, Chúa ơi! Cánh đồng thuốc lại mênh mông quá đỗi.

Giá được thầy chỉ đường, mách lối

Thì cuộc hành trình cảm thấy đỡ gian nan.

MEPHISTO (nói riêng):

Ta đã chán ngấy rồi giọng học giả khô khan,

2010 Thôi, giờ ta lại quay về đóng vai anh quỷ sứ.

(Nói to)

Nội dung môn y học muốn hiểu ra, cũng dễ,

Thế giới nhỏ, thế giới to, khi anh học qua rồi,

Thì quên phéng nó đi,

Phó mặc nó cho Trời.

2015 Làm khoa học mà lượn quanh chỉ uổng công phí sức,

[84] Mỗi người chỉ nên học cái gì mình học được;

Nhưng người nào biết nắm lấy thời cơ,

Người đó mới là kẻ tài ba.

Anh là một chàng trai, trông cũng ra dáng lắm,

2020 Và chắc anh không thiếu lòng dũng cảm,

Nếu anh tin vào chính bản thân mình

Thì người đời rồi cũng sẽ tin anh.

Và nhất là, anh phải học cách nuông chiều phụ nữ;

Họ đau trăm ngàn thứ,

2025 Luôn thở ngắn than dài,

Điều trị ở một nơi là họ sẽ khỏi ngay.

Và nếu anh phần nào tỏ ra mình quân tử

Thì tất cả đàn bà sẽ nghe anh chui vào trong chiếc mũ.

Anh phải chưng ra học vị để trước hết họ tin rằng:

2030 Anh hơn hẳn nhiều người bởi tài nghệ tuyệt trần.

Rồi, để chào mừng họ nhiệt thành, anh sờ lần đủ thứ,

Nơi kẻ khác bao năm chỉ mon men do dự;

Phải biết cách bắt mạch sao cho thật dịu dàng,

Ánh mắt đón đưa thật tình tứ nồng nàn,

2035  Rồi đưa tay ôm eo lưng thon thá,

Như thể muốn thử xem cô ả

Thắt đáy lưng ong, dây buộc chặt hay chưa.

SINH VIÊN:

Môn này hay hơn cả, thưa tôn sư!

Ta còn thấy được cái Ở đâu và Vì sao, không chán ngán.

MEPHISTO:

Anh bạn quý mến ơi,

Mọi lý thuyết đều là màu xám

Chỉ có cây vàng Cuộc Đời là mãi mãi tươi xanh.✍

SINH VIÊN:

Thú thật với thầy,

2040  Tôi như người vừa qua giấc mộng lành,

Thầy có cho phép tôi được có lần trở lại .

Để thụ giáo đến tận cùng sự uyên thâm, thông thái?

MEPHISTO:

Sức ta tới đâu, ta rất sẵn lòng.

SINH VIÊN:

Nhưng thưa thầy, tôi chẳng thể về không, [85]

Sổ lưu niệm của tôi xin trình thầy hạ cố,

Mong thầy gia ơn ghi cho tôi vài chữ!

MEPHISTO:

Sẵn lòng!

(Viết rồi trả lại cuốn sổ)

SINH VIÊN (đọc):

Ngươi sẽ được như Chúa

Biết được điều Hay và điều Dở.(*)

(Kính cẩn gấp sách lại và cáo lui)

MEPHISTO:

Hãy theo lời khuyên cao quý tự ngàn xưa

Lời của Rắn là bà cô ta đó.

Hỡi kẻ sinh ra giống ảnh hình của Chúa

2050 Sẽ có ngày ngươi khốn khổ, lo âu!

(Faust bước ra)

FAUST:

Bây giờ ta đi đâu?

MEPHISTO:

Xin tùy ông lựa chọn.

Trước thăm Thế giới con, sau thăm Thế giới lớn.

Ông theo học trường đời bằng cái thú tiêu dao,

Thật ích lợi biết bao và vui thú biết bao!

FAUST:

2055 Nhưng mà, cùng với bộ râu dài theo năm tháng,

Ta đâu có quen một lối sống nhàn cư, phóng đãng.

Cuộc thử nghiệm này chắc sẽ thất bại thôi;

Ta chưa quen cách ứng xử với đời,

Trước mắt mọi người, ta cảm thấy sao mình còn bé bỏng,

2060 Chắc rồi đây ta sẽ luôn lúng túng.

MEPHISTO:

Ông bạn ơi, mọi việc sẽ êm xuôi;

Chừng nào ông tự tin ông sẽ biết mùi đời.

FAUST:

[86] Nhưng ta ra khỏi nhà bằng cách nào kia chứ?

Anh để đâu ngựa, xe cùng tôi tớ?

MEPHISTO:

2065 Ta chỉ cần trải chiếc áo này ra

Nó sẽ đưa ta qua trời rộng bao la;

Nhưng trong cuộc viễn du quá táo gan như thế,

Ông không nên đem theo nhiều hành lý.

Một ít không khí nóng tôi chuẩn bị sẵn sàng(*)

2070 Sẽ nâng ta lên khỏi mặt đất lẹ làng.

Càng nhẹ người, càng lên nhanh, chóng tới,

Xin chúc mừng ông đã bước vào đời mới! [87]

 

QUÁN AUERBACH Ở LEIPZlG

Một bữa nhậu của những chàng vui tính.

FROSCH:

Không ai thèm uống ư? Không đứa nào cười à?

Được, tao sẽ cho tụi bay mặt cứ chảy mãi ra!

2075 Mọi khi thì bừng bừng lửa đuốc,

Mà hôm nay ỉu xìu như rơm ướt.

BRANDER:

Tại mày thôi, chẳng đưa ra được thứ quỷ quái gì!

Không có trò tục tĩu, chẳng có chuyện ngu si!

FROSCH (trút một cốc rượu lên đầu bạn):

Thì đây, cả hai mày có cả!

BRANDER:

Đồ chó má!

FROSCH:;

2080 Mày muốn gì được nấy, rõ sướng ghê!

SIEBEL:

Đứa nào cãi nhau hãy xéo ra cửa kia!

Nào, anh em ơi, uống cho say, hát cho vang lồng ngực

Hô la, hô la, hố!

ALTMAYER:

Trời ơi, tao chết mất!

[88] Cho tao tí bông! Nó hét thủng màng tai!

(Tranh) Quán Auerbach ở Leipzig, khắc gỗ theo tranh của Andreas Lindenschmidt

SIEBEL:

2085 Trần nhà có rung thì thiên hạ mới hay

Cái giọng trầm chứa chan bao sức mạnh.

FROSCH:

Phải rồi, ai khó chịu thì xéo luôn cho rảnh!

AI! tara, lara, la!

ALTMAYER:

AI tara, lara, la!

FROSCH:

A! Các cổ họng đã bắt đúng giọng rồi!

(Hát)

2090 Hỡi đế quốc Roma thần thánh mến yêu ơi,

Sao đến tận ngày nay mi vẫn còn đứng đó?

BRANDER:

Xì! Lại ca khúc chính trị rồi! Bài hát này quá dở!

Một khúc ca khốn khổ!

Ôi, ơn Chúa, cứ sáng ra, [89]

Ta chẳng phải lo cho đế quốc Roma!

Ít ra, ta có thể xem đấy là phước lớn

2095 Vì ta không phải làm vua, chẳng phải làm thủ tướng.

Nhưng ở đây bọn ta lại cần có thủ lĩnh cuộc chơi;

Chúng ta phải bầu một vị giáo hoàng thôi(*)

Tất cả bọn ta ngồi đây đều biết rõ

2100 Bản lĩnh nào làm nên người quân tử.

FROSCH (hát):

Nàng họa mi ơi, hãy cất cánh bay cao!(*)

Đem đến người ta yêu ngàn vạn lời chào.

SIEBEL:

Đừng có hỏi với chào!

Tao không nghe chuyện đó.

FROSCH:

Tớ chào người tớ yêu, lại còn hôn nữa chứ!

Cậu không sao ngăn cản nổi tớ đâu!

(Hát):

2105 Mở cửa ra, đêm về yên tĩnh quá!

Mở cửa ra, người yêu đợi lâu rồi!

Đóng cửa vào, cho đến sáng, em ơi!

SIEBEL:

Phải, cứ hát đi, cứ việc ngợi ca, tâng bốc nó!

Rồi sẽ đến lúc ta không nhịn được cười,

2110 Nó đã xỏ mũi tao, nó sẽ gạt mày thôi.

Làm người yêu nhất của nó ư? Ma nào mà chẳng được!

Nơi ngõ tắt đường ngang, ve nó là xong tuốt!

Con dê già từ núi Bock trở về(*)

Cũng chúc nó ngủ ngon với cái giọng be be!

2115 Huống chi, một gã trai ra tuồng, thịt xương đều tốt cả,

Thì quả là quá xôm với một người ả.

Cho nên, ngữ ấy tao chẳng thèm chào hỏi chỉ phí lời,

Tao chỉ muốn ném tan cửa kính của nó thôi!

BRANDER (đấm tay lên bàn):

Chú ý! Chú ý này! Tất cả nghe tớ nói!

2120 Ai cũng biết tớ là tay lọc lõi;

[90] Ở chỗ bọn ta có lắm kẻ si tình,

Đúng phép ra, ta phải hết sức mình

Để tặng họ một đêm lành, ngây ngất,

Chú ý nào!

Đây là một bài ca mới nhất!

2125 Tất cả hãy hát vang điệp khúc thực hùng hồn!

(Anh ta hát)

Trong nhà hầm có chàng chuột cống,

Mỡ béo, bơ ngon tha hồ vui sống,

Cái bụng ngày ngày vỗ béo to phè,

Chẳng kém gì ngài tiến sĩ Luther.

2130 Chuột ăn phải bả cô nhà bếp,

Cảm thấy trần gian biết bao chật hẹp,

Khi bụng căng phồng một khối tương tư.

ĐỒNG CA (hát to):

Khi bụng căng phồng một khối tương tư.

BRANDER:

Chuột lao tứ tung, lao lên lao xuống,

2135 Thấy vũng nước nào cũng nhao vào uống,

Cào cắn khắp nhà, sôi máu, nổi xung,

Cũng chẳng ích gì, phí sức, uổng công;

Khiếp đảm, hãi hùng, nhảy lên chới với

Con vật khốn cùng không sao chịu nổi,

2140 Khi bụng căng phồng một khối tương tư.

ĐỒNG CA:

Khi bụng căng phồng một khối tương tư.

BRANDER:

Sợ quá, ban ngày, chạy ngay vào bếp,

Rơi vào bếp lò, giãy giua rồi chết,

Chuột thở hắt ra, thảm thiết lìa đời.

2145 Cô đánh bả kia thấy thế còn cười:

A ha, a ha, mi còn huýt gió

Cái lỗ cuối cùng dành cho mi đó,

Khi bụng căng phồng một khối tương tư.

ĐỒNG CA:

Khi bụng căng phồng một khối tương tư.

SIEBEL:

Phường nhạt nhẽo, thế cũng vui thích được!

Đánh bả giết lũ chuột đáng thương

Mà cứ xem như điệu nghệ phi thường!

BRANDER:

Dễ với cậu, chuột hưởng nhiều ân huệ?

ALTMAYER:

Đúng rồi! Gã hói đầu, bụng phệ!

2155 Bất hạnh vì tình khiến gã dễ cảm thương;

Nhìn con chuột chết trương

Gã thấy hình ảnh kia sao giống mình y hệt!

(Faust và Mephisto cùng xuất hiện)

MEPHIST0:

Theo tôi, điều trước hết,

Tôi tìm nơi vui thú dẫn ông vào,

2160 Để ông thấy đời thật dễ sống biết bao.

Với dân chúng ở đây

Thì ngày nào mà chẳng là ngày hội.

Một chút ít khôi hài và tấm lòng xởi lới

Đủ để mỗi người cứ xoay tít vòng quanh,

Như những chú mèo con đùa giỡn với đuôi mình.

2165 Nếu họ không phải đau đầu khổ sở,

Và chủ quán tiếp tục cho chịu nợ,

Thế là họ khoái đời, phởn chí, chẳng lo âu.

BRANDE:

Đám người này mới đến từ xa,

Xem cung cách lạ lùng của họ,

Là tớ đây đủ rõ.

2170 Họ đến đây mới ngót một giờ thôi.

FROSCH:

Cậu có lý đấy!

Ôi, tôi ngợi ca thành Leipzig của tôi!

SIEBEL:

[92] Nhưng theo cậu, cánh lạ mặt kia thuộc hạng nào đã chứ?

FROSCH:

Thôi, chuyện này để tớ!

Chỉ cần một cốc rượu đầy là mọi chuyện xong xuôi,

2175 Tớ sẽ moi ruột, moi gan họ, dễ thôi,

Như trò nhổ răng cho lũ Nhóc.

Họ có vẻ là đám người quý tộc,

Trông ra bộ bất bình và khinh khỉnh, vênh vang.

BRANDER:

Tớ cược đây!

Họ là bọn buôn hàng,

Vẫn hò hét bán rao ngoài bãi chợ!

ALTMAYER:

Có thể như vậy đó.

FROSCH:

2180 Nào, để tớ trêu cho bọn họ một phen!

MEPHISTO (nói riêng tới Faust):

Ô, cái đám dân hèn,

Chẳng bao giờ đánh hơi ra quỷ sứ,

Ngay cả khi bị quỷ ma tóm cổ.

FAUST:

Xin kính chào các vị!

SIEBEL:

Không dám! Xin chào lại quý nhân!

(Liếc nhìn Mephisto và nói nhỏ)

Ô, thằng cha kía sao thọt một chân?

MEPHISTO:

2185 Chắc cho phép chúng tôi được ngồi cùng các vị?

Ở đây không thể có nổi một bầu rượu quý;

Thôi thì có bạn hiền, cũng khuây khỏa ít nhiều.

ALTMAYER:

Xem ra ông là người được nuông chiều.  [93]

FROSCH:

Hẳn các vị rời Rippach quá khuya, giờ mới tới?

2190 Chắc trước khi đi còn cùng ông Hans ăn bữa tối?(*)

MEPHISTO:

Không, hôm nay chúng tôi chỉ qua cửa, không vào!.

Bữa trước chúng tôi đã có dịp tâm giao.

Ông Hans kể nhiều về anh em môn phái,

Nhờ chuyển đến mỗi ông nhiều lời chào thân ái.

(Y cúi chào trước Frosch)

ALTMAYER (nói nhỏ):

2195 Trò của cậu! Hắn biết tỏng ra rồi!

SIEBEL:

Một thằng cha ma mãnh!

FROSCH:

Hãy đợi đấy, tớ sẽ còn tóm hắn!

MEPHISTO:

Nếu tôi không lầm, khi chúng tôi mới đến

Đã được nghe giọng đồng ca điêu luyện.

Nhất định rồi, hát dưới mái vòm kia,

2200 Tiếng hát ngân lên, dội lại, thật diệu kỳ.

FROSCH:

Không chừng ông cũng là một danh ca có hạng?

MEPHISTO:

Ô không! Hứng thú thì nhiều, nhưng tài có hạn.

ALTMAYER:

Xin ông cho nghe thử một bài!

MEPHISTO:

Muốn bao nhiêu cũng chiều ý các ngài.

SIEBEL:

Nhưng phải mới toanh, chưa bóc vỏ!

MEPHISTO:

2205 Chúng tôi từ Tây Ban Nha vừa trở về xứ sở,

Đó là một đất nước tuyệt vời của rượu, của hát ca.

(Hát)

Ngày xưa có một ông vua,(*)

Nuôi con bọ chó rõ to

FROSCH:

Bọ chó! Bọ chó! Các cậu nghe thấy chứ?

2210 Vị khách bọ này mới sạch sẽ, thơm tho,

MEPHISTO (hát):

Ngày xưa có một ông vua

Nuôi con bọ chó rõ to,

Vua mến, vua thương con bọ

Như quý, như yêu hoàng tử.

2215 Vua liền cho gọi thợ may,

Thợ đến, vua truyền: – bớ thợ!

Mau cắt áo cho ông Bọ!

Cắt quần cho ông Bọ ngay!

BRANDER:

Nhưng chớ quên căn dặn lão thợ may,

2220 Phải đo chính xác, may đúng cỡ,

Nếu lão muốn đầu không lìa khỏi cổ

Thì cái quần không có được nếp nhăn!

MEPHISTO (hát):

Áo quần toàn lụa toàn nhung

Bọ ta đàng hoàng thắng bộ,

2225 Áo đeo dải băng xanh đỏ,

Lại mang thánh giá trên mình,

Được ban Bắc đấu bội tinh,

Được phong luôn làm thừa tướng.

Anh em nhà bọ rõ sướng

2230 Đều thành quan lớn hoàng gia.

 

Nhưng đám đức ông, đức bà

Hoàng hậu cùng là cung nữ,

Sống trong cung đình khốn khổ,

Suốt ngày Bọ đốt, Bọ châm,

2235 Đốt đau, miệng vẫn phải câm, [95]

Ngứa mấy cũng không dám gãi.

Còn lũ chúng ta, trái lại:

Bọ chó mà đốt ta đây,

Ta đập cho nó tan thây.

ĐỒNG CA (hát vang):

Bọ chó mà đốt ta đây,

Ta đập cho nó tan thây!

FROSCH:

Hoan hô! Hoan hô! Bài ca rất tuyệt!

SIEBEL:

Con bọ chó nào cũng đều đáng chết!

BRANDER:

Hãy nhón ngón tay, tóm cổ chúng, băm vằm!

ALTMAYER:

Tự do muôn năm! Rượu nho muôn năm!

MEPHISTO:

2245 Để suy tôn tự do, tôi sẵn sàng cạn cốc,

Giá như rượu của các ngài ngon miệng hơn một chút.

SIEBEL:

Tôi không muốn nghe câu nói ấy nữa đâu!

MEPHISTO:

Tôi chỉ e ông chủ quán càu nhàu,

Nếu không, tôi xin thết các ngài thứ rượu ngon đặc biệt,

2250 Rượu từ nhà hầm của chúng tôi rất tuyệt.

SIEBEL:

Cứ đưa ra, tội vạ có tôi đây,

FROSCH:

Ông đưa đến được một ly rượu đầy,

Chúng tôi sẽ khen ông tài giỏi.

Nhưng có điều, rượu nếm thử chớ nên ít ỏi,

[96] Vì muốn phán xét xem có phải rượu thơm ngon,

Phải cho tôi được uống đầy mồm.

ALTMAYER (nói nhỏ):

Họ người vùng sông Rhein, mình nghĩ vậy.

MEPHISTO:

Kiếm cho một cái khoan!

BRANDER:

Làm gì bằng thứ ấy?

Dễ ông có thùng rượu đặt trước cửa ra vào?

ALTMAYER:

A, chủ quán có một hòm dụng cụ ở phía sau!

MEPHISTO (cầm lấy chiếc khoan, hỏi Frosch):

2260 Nào, ông muốn thứ rượu nào, ông bạn?

FROSCH:

Ông bảo sao? Chả lẽ rượu gì ông cũng sẵn?

MEPHISTO:

Xin cứ tự do, tùy sở thích mỗi người.

ALTMAYER (với Frosch):

A ha! Chưa chi cậu đã liếm môi rồi.

FROSCH:

Được, nếu được chọn, tôi thích rượu vùng sông Rhein thơm mát,

2265 TỔ quốc ban cho xứ sở này những gì ngon lành nhất.

MEPHISTO (khoan một lỗ vào mép bàn, nơi Frosch ngồi):

Cho xin tí sáp ong để làm cái nút chai!

ALTMAYERL:

A, toàn mánh khóe bịp đời.

MEPHISTO (với Brander):

Thế còn ông? [97]

(tranh) Quán Auerbach ở Leipzig, tranh của Peter von Cornelius (1784-1867)

Bảo tàng nghệ thuật thành phố Düsseldorf

BRANDER:

Tôi khoái rượu sâm banh,

Nhưng phải thứ rượu lên hơi thực mướt!

(Mephisto khoan vào mép bàn, một người lấy sáp làm nút bịt vào các lỗ khoan)

BRANDER:

2270 lôi không sao bài trừ được thứ hàng ngoại quốc,

Đối với chúng tôi, vật lạ của ngon thường ở tít mù khơi.

Bọn Pháp thì dân Đức chúng ta chẳng ưa rồi,

Nhưng vang Pháp, dân Đức thường thích uống.

SIEBEL (khi thấy Mephisto đến gần chỗ mình):

Phải thú thực, tôi không ưa thứ rượu chua như giấm,

2275 Hãy mang cho tôi thứ dịu ngọt, êm say.

MEPHISTO (khoan):

Vậy ông tức khắc được uống rượu Tokay.(*)

ALTMAYER:

[98] Không, hãy nhìn thẳng mặt tôi!

Chớ đùa đai như thế.

MEPHISTO:

Đâu dám! Đâu dám! Với những người cao quý

Làm thế e quá liều lĩnh, thưa Ông.

Nào, xin các vị hãy cứ nói thắng thừng!

Các vị uống rượu gì để tôi còn thết đãi?

ALTMAYER:

Rượu gì mà chẳng được! Đừng lắm lời hỏi mãi!

(Sau khi đã khoan xong cái lỗ và bịt nút sáp)

MEPHISTO (với những điệu bộ kỳ cục):

Giàn nho mang quả!

2285  Dê đực mang sừng;

Rượu nho béo bổ.

Thân nho là gỗ,

Gỗ nho là bàn,

Bàn có rượu vang,

Hãy nhìn hãy tin

Thiên nhiên thế đấy!

Ở đây được thấy

Một chuyện thần kỳ!

Nào, các vị mở nút ra

2290 Và hãy thưởng thức đi!

TẤT CÀ (mở mút, mỗi người thấy thứ rượu mình mong ước chảy vào cốc của mình):

A! Cái giếng tuyệt vời, rượu tuôn như suối chảy!

MEPHISTO:

Các ngài hãy coi chừng,

Chớ có để giọt rượu nào rơi vãi!

TẤT CẢ (uống liên tục, hết cốc này đến cốc khác; hát)

Lũ chúng ta khoái ơi là khoái,

Như năm trăm lợn nái! Sướng như điên.

MEPHISTO:

Dân chúng được tự do, kìa ông hãy nhìn xem,

2295 Họ mới hả hê, thoải mái làm sao chứ! [99]

FAUST:

Nhưng ta có hứng thú

Rời ngay khỏi nơi này!

MEPHISTO:

Ấy chết, đừng!

Xin ông chú ý cho, giờ mới đến trò hay:

Thú tính của con người sẽ lộ ra kỳ thú.

SIEBEL (uống, vô ý để rượu chảy xuống đất, lửa bùng lên):

Ôi! Cứu tôi với! Địa ngục cháy rồi! Lửa! Lửa!

MEPHISTO (khấn lửa):

2300 Hỡi nguyên tố thân tình, nào, xin hãy bình yên!

(Với cả bọn)

Lần này, lửa thanh trừng mới nhỏ giọt đầu tiên.

SIEBEL:

Thế là nghĩa lý gì? Đợi đấy! Các người rồi trả giá!

Chắc chưa biết bọn ta nên giở trò đó hả?

FROSCH:

Xó chúng ta lần nữa thì cứ việc liệu hồn!

ALTMAYER:

2305 Tớ nghĩ, ta cứ để yên mặc cho bọn họ chuồn.

SIEBEL:

Thế nào, ông? Sao lại dám to gan lớn mật,

Định tới đây để giở trò ma thuật?

MEPHISTO:

Im đi, hỡi cái thùng chứa rượu chẳng ra hồn

SIEBEL:

A, còn ngươi, đồ rế rách chổi cùn!

Lại còn dám cộc cằn sinh sự?

BRANDER:

[100] 2310 Đợi đấy! Hãy nện cho tên này nhừ tử

ALTMAYER (rút một nút sáp ra khỏi bàn, lửa phun ngay vào người):

Cháy! Tôi bị cháy, các cậu ơi!

SIEBEL:

Lại trò ma thuật rồi!

Thằng cha này sống ngoài vòng luật pháp

Đâm cho hắn chết không kịp ngáp.

(Tất cả rút dao ra, xông đến Mephisto)

MEPHISTO (với điệu bộ trang nghiêm):

Ảo huyền ảnh, ảo huyện lời,

Biến tâm tính, biến chốn nơi!

2315 Ai ở đâu, ở đó thôi!

(Mọi người sững sờ dừng cả lại, nhìn nhau)

ALTMAYER:

Tôi ở đâu đây? Xứ sở nào kia mà đẹp vậy.

FROSCH:

Ô, những đồi nho! Tôi thấy thật hay mơ.

SIEBEI:

Ngay trong tầm tay ta có những chùm nho!

BRANDER:

Còn đây, dưới giàn nho xanh ngát,

Cây nho đẹp biết bao! Ô, trái nho này chín mập!

(Anh ta tóm lấy mũi Siebel; những người khác cũng luân phiên tóm mũi nhau và giơ dao lên)

MEPHISTO (điệu bộ như trên):

2320 Nhầm to rồi! Thôi, hãy cất dải băng che mất họ!

Và các ngươi hãy nhớ

Quỷ trêu người ra sao!

(Y cùng Faust biến mất. Đám trai rời nhau ra)

SIEBEL:

Có chuyện gì thế nhỉ?

ALTMAYER:

Sao kia? [101]

FROSCH:

Ô, hóa ra là cái mũi của mày?

BRANDER (với Siebel):

Còn mũi cậu ở trong tay tớ đây!

ALTMAYER:

Như bị một cú đòn, chân tay run bần bật!

2325 Cho mình chiếc ghế nào, kẻo không mình quỵ mất!

FROSGH:

Cậu nói đi, chuyện gì đã xảy ra?

SIEBEL:

Thằng quái ấy đâu rồi? Nếu tóm được hắn ta,

Hắn đừng hòng sống sót ra khỏi cửa!

ALTMAYER:

Chính tôi thấy hắn cưỡi chiếc thùng rượu nho như cưỡi ngựa,

2330 Qua cửa sổ nhà hầm, cứ thế hắn bay đi

Mà chân tôi lúc ấy nặng như chì.

(Ngoảnh lại nhìn chiếc bàn)

Chúa ơi! Nào, rượu vang còn chảy chứ?

SIEBEL:

Chỉ là chuyện hão huyền, lọc lừa và dối trá.

FROSCH:

Tớ vẫn ngỡ mình được uống rượu hẳn hoi.

BRANDER:

2335 Thế còn những chùm nho, vậy chuyện ấy sao rồi?

ALTMAYER:

Hãy nói hộ điều này: chớ tin vào phép lạ! [102]

 

BẾP PHÙ THỦY

Trên một bếp lò thấp đang cháy đỏ đặt một chiếc vạc lớn. Người ta thấy trong làn hơi bốc lên chập chờn ẩn hiện nhiều hình thù khác nhau. Một con khỉ cái ngồi cạnh vạc, hớt bọt, canh chừng không để sôi trào. Khỉ đực và lũ khỉ con ngồi cạnh đó sưởi ấm. Trần và tường nhà treo đầy các đồ gia dụng kỳ quái nhất của phù thủy.

FAUST và MEPHISTO

FAUST:

Trò ma thuật điên rồ, ta thấy mà ghê tởm!

Chẳng lẽ nơi đây, trong cái cảnh nháo nhào hỗn độn

Ta sẽ được mạnh lành, như anh hứa với ta?

2340 Ta đâu cần lời khuyên của một mụ khọm già?

Dễ thường cái trò đun nấu kia, nhuốc nhơ, tanh tưởi

Lại có thể hóa thân ta trẻ đi ba chục tuổi?

Và nếu anh chẳng có cách gì hơn,

Thì với ta, thế là thôi, mọi hy vọng chẳng còn!

2345 Chẳng lẽ thiên nhiên hay tinh thần cao quý

Mà lại không tìm ra phương thuốc nào cứu thế?

MEPHISTO:

Ông bạn ơi, giờ thì ông ăn nói khôn ngoan!

Có đấy! Có một phương thuốc rất tự nhiên ở trần gian,

Khiến ông trẻ mãi ra – nhưng ở pho sách khác,

2350 Đó là cả một chương khá lạ lùng, kỳ quặc.

FAUST:

Ta muốn biết nó ngay.

MEPHISTO:

Được thôi! Phương thuốc ấy thế này

(tranh) Tranh của Theodor Hosemanm, dựa theo tranh của Peter von Cornelius (1784-1867)

Ông không phải mất tiền mất bạc,

Không cần đến thầy lang, cũng chẳng cần ảo thuật,

Ông chỉ việc ra ngay nơi đồng ruộng làng quê

Và bắt tay vào cày cuốc ngay đi,

2355 Ông sẽ giữ được mình và bảo tồn trí tuệ

Trong một không gian quẩn quanh và hạn chế,

Ông chỉ dùng thức ăn không pha tạp nuôi mình,

Sống như một súc sinh cùng với đám súc sinh,

Không coi đó là thấp hèn, bất cập,

Hãy tự tay bón phân thửa ruộng mình sẽ gặt,

2360 Hãy tin tôi, phương thuốc ấy tuyệt vời

Ông sẽ trẻ đi được tám chục tuổi đời,

FAUST:

Ta không quen việc này, thoải mái làm sao được

Khi phải cầm lên tay cái mai hay cái cuốc,

Cuộc sống tù túng kia không hợp với ta đây.

MEPHISTO:

[104] 2365 Vậy thì phù thủy phải ra tay.

FAUST:

Sao cử phải cầu mụ già mới được?

Đích thân anh không thể bào chế thuốc?

MEPHISTO:

Tôi không giết thời gian bằng những chuyện không đâu!

Trong lúc có thể xây xong ngàn vạn chiếc cầu.

2370 Vả chăng, chỉ có khoa học với nghệ thuật không thôi thì chưa đủ,

Việc luyện đan cần phải kiên nhẫn nữa.

Phải tĩnh lặng tâm linh, cần mẫn tháng năm ròng,

Thời gian chỉ tác thành cho men ủ thêm nồng.

Mà mọi thứ cần đùng cho thuốc quý

2375 Đều rất mực lạ lùng và kỳ dị!

 

Quỷ dạy cho phù thủy phép luyện đan,

Nhưng luyện đan thì quỷ chẳng biết làm.

(Nhìn thấy mấy con vật)

Kìa, ông xem, một giống nòi xinh tươi đấy chứ?

Đây là con hầu, kia là đứa ở.

(Nói với mấy con vật)

2380 Bà chủ của chúng mày đi vắng phải không?

NHỮNG CON VẬT:

Qua ống khói,

Ra khỏi nhà,

Chắc đang bận tiệc tùng!

MEPHISTO:

Thường rong ruổi bao lâu rồi trở lại?

NHỮNG CON VẬT:

Hễ chúng tôi hơ ấm chân là bà ta về đấy.

MEPHISTO (với Faust):

Những con vật thật dịu dàng, ông thấy thế nào?

FAUST:

Trông chúng mới đáng tởm làm sao!

MEPHISTO:

Ô, không đâu, nhưng tôi lại lấy làm thú vỊ, [105]

Khi cùng chúng chuyện trò như thế,

(Nói với mấy con vật)

Nào, hãy nói cho ta hay

Món cháo gì bọn bay đang khuấy đấy?

NHỮNG CON VẬT:

Chúng tôi nấu cháo hoa bố thí kẻ ăn mày,

MEPHISTO:

Cái đám công chúng này chắc đông đảo lắm thay!(*)

KHỈ ĐỰC (lại gần, gạ gẫm Mephisto):

Nào, chơi trò súc sắc,

2295 Hãy cho tôi thắng cuộc,

Biến tôi thành giàu sang!

Tôi nghèo xơ nghèo xác,

Giá có tiền có bạc,

Tôi cũng thành người khôn,

MEPHISTO:

2400 Con khỉ này chắc vô cùng thích thú

Giá như nó được chơi trò xổ số.

(trong khi đó lũ khí con vần một quả cầu lớn ra đùa nghịch)

Đây là thế giới,

Lăn vòng sớm tối,

Khi giáng, khi thăng

Kêu như thủy tinh

Bên trong của nó

Rỗng tuếch cả thôi,

Chỗ này óng ánh

2410 Chỗ kia rạng ngời,

Ta sống đời đời

Con trai của ta ,

Hãy tránh cho xa!

Không con sẽ chết

Đấy là đất sét

[106] 2415 Sẽ vỡ tan tành,

MEPHISTO:

Cái rây bột kia để làm gì trong bếp?

KHỈ ĐỰC (lấy cái rây xuống):

Để ta mau nhận biết

Nếu như mi là kẻ cắp tới đây.

(Đến bên khỉ cái, cho nhìn qua cái rây)

Này, hãy nhìn qua rây!

2420 Nếu nhận ra kẻ cắp

Mụ có dám vạch mặt

Gọi tên nó ra không?

MEPHISTO (đến gần bếp lửa):

Thế còn cái nồi?

KHỈ ĐỰC VÀ KHỈ CÁI:

Đồ ngốc nghếch dở hơi.

Cái vạc không hay,

2425 Cái nồi không biết

MEPHISTO:

Đồ súc sinh láo toét

KHỈ ĐỰC:

Thì cầm lấy quạt này,

Và ngồi xuống ghế đây!

(Nó ép Mephisto ngồi xuống ghế)

FAUST (suốt thời gian đó đứng trước một chiếc gương; khi thì tiến lại gần, lúc lại lùi ra xa):

Ta nhìn thấy gì kia? Một hình ảnh thiên thần

2430 Mà lại hiện ra trong tấm gương ma thuật(*)

Ôi! Tình yêu, cho ta mượn đôi cánh bay nhanh nhất,

Mau đưa ta đến với nàng ngay!

Ô, nếu ta không đứng yên tại một chỗ thế này,

Nếu ta muốn bước chân lại gần nàng hơn nữa,

2435  Ta lại chỉ thấy nàng trong nhạt nhòa sương phủ!

Ôi, một ảnh hình đẹp nhất của mỹ nhân!

Có thật thế chăng, nàng đẹp tuyệt trần?

Nhìn tấm thân diễm kiều nằm kia ta như thấy

Tinh hoa của mười phương cùng tụ về nơi ấy.

2440  Vẻ đẹp nhường kia lẽ nào lại có ở trần gian? [107]

MEPHISTO:

Tất nhiên, nếu Chúa phải sáu ngày khốn khổ nhọc nhằn

Để cuối cùng tự khen rằng: đẹp quá!

Thì chắc Ngài đã tạo ra được cái gì kha khá.

Đấy, ông cứ xem đi cho sướng mắt, sướng lòng,

2450 Một báu vật giống trong gương tôi sẽ kiếm cho ông,

Thật phúc cho ai làm hôn phu tốt số

Rước được mỹ nhân về làm vợ!

(Faust vẫn tiếp tục nhìn vào gương. Mephisto ngả người trên ghế bành, tay phe phẩy quạt, nói tiếp)

Ta đây, như một đức vua chễm chệ trên ngôi,

Quyền trượng nắm trong tay, đầu chỉ thiếu kim khôi.

NHỮNG CON VẬT (cho đến lúc đó vẫn nhảy nhót, làm những động tác kỳ dị, nhốn nháo, giờ mang đến cho Mephisto mội chiếc vương miện, cùng nhau la hét):

2450 Dám xin ngài hạ cố

Gắn giùm chiếc kim khôi

Bằng máu và mồ hôi!

(Chúng khiêng chiếc mũ, lóng nga lóng ngóng, đánh rơi vỡ làm hai, mỗi con cầm một mảnh, chạy nhảy quanh phòng)

Ôi, thôi, vỡ rồi!

Chúng tôi nói,

Chúng tôi coi,

Chúng tôi nghe,

2455 Chúng tôi ghép vần thôi.(*)

FAUST (vẫn đứng trước gương):

Ôi, khổ ta rồi, ta phát điên lên mất!

MEPHISTO (trỏ lũ vật):

Ta cũng thấy đầu óc mình váng vất,

NHỮNG CON VẬT:

Nếu chúng tôi gặp may,

Nếu mọi cái đều hay,

2460 Thì đó là tư tưởng,

FAUST (như trên):

Ôi lòng ta lửa bùng cháy lên rồi!

[108] Hãy mau mau rời khỏi chốn này thôi

MEPHISTO (vẫn tư thế như trên):

Thôi thì, ít nhất ta cũng nên thú nhận

Rằng bọn họ là thi nhân thành khẩn.

(Con khi cái ngồI canh vạc, sơ ý để cháo trào ra; một ngọn lửa bùng lên cao, thoát ra theo ống khói. Mụ phù thủy qua ống khói trở về, chui qua lửa, kêu thét thất thanh)

PHÙ THỦY:

2465 Ối! ối! ối! ốI!

Con vật chết toi! Con lợn khốn kiếp!

Vạc cháo không canh, để bà cháy hết!

Trời tru đất diệt con vật chết toi!

(Nhìn thấy Faust và Mephisto)

Cái gì thế kia?

2470 Bọn mi là ai?

Bọn mi muốn gì?

Vào đây làm chi?

Hỡi lửa địa ngục

Thiêu đốt chúng đi!

(Mụ cầm ngay lấy cái muôi vục vào vạc cháo, hất tung những giọt lửa về phía Faust và Mephisto và các con vật. Chúng kêu rên thảm thiết)

MEPHISTO (cầm ngược cái quạt lại, lấy giá quạt đập vỡ các bình, nồi, chai lọ):

2475  Này tan này! Này vỡ này!

Này cháo này!

Này bình này!

Thật khoái trá thay

Ta đây gõ nhịp

Theo nhạc của mày

2480 Cái đồ thối thây!

(Trong lúc ấy, mụ phù thủy đầy tức giận và sợ hãi lùi lại)

Không nhận ra ta ư? Con khọm già! Khốn kiếp!

Chủ mi đây, sư phụ đây, tại sao mi không biết? .

Ai cản đường ta, ta sẽ đập tan tành,

Nghiến vụn xác mi cùng lũ khỉ yêu tinh

2485 Trước tấm áo đỏ này, mi không còn kính trọng?

Mi cũng không nhận ra cả chiếc lông gà trống?

Đâu phải ta đã che giấu mặt mình?

Hay mi đợi ta lên tiếng, xưng đanh?

PHÙ THỦY:

Thưa sư phụ, lời chào thô lỗ, dám xin ngài xá tội!

2490 Không thấy bàn chân ngựa của thầy nên sinh ra lầm lỗi,

Cả đôi quạ theo hầu, không thấy chúng ở đây?(*)

MEPHISTO:

Thôi được, ta tha cho lần này,

Vả lại, cũng đã lâu, ta với mi chưa từng gặp lại,

Trong lúc nền văn minh

2495 Liếm láp toàn nhân loại,

Cũng đã lây sang cả quỷ sứ, yêu tinh;

Quỷ Bắc phương không xuất hiện nguyên hình,

Mi làm sao thấy được cái sừng, cái đuôi và móng vuốt?

Nhưng chân ngựa của ta, ta không rời bỏ được,

2500 Nó chỉ làm hại ta trước con mắt mọi người,

Vì thế, ta bắt chước đám trai trẻ ở đời,

Đã nhiều năm nay ta vẫn dùng chân giả.

PHÙ THỦY (nhảy múa):

Ôi chao, ta như dại như ngây, ta sướng quá,

Lại được ngài Satan hạ cố tới nơi đây!

MEPHISTO:

2505 Này, mụ kia, ta cấm mụ nhắc đến cái tên này!

PHÙ THỦY:

Sao vậy, thầy? Sao tên ấy lại làm thầy không thích?

MEPHISTO:

Cái tên ấy bị đưa vào cổ tích;

Nhưng mà con người vì thế cũng chẳng tốt đẹp hơn,

Một kẻ Ác chết đi, nhiều kẻ Ác vẫn còn.

2510 Thôi thì, để êm xuôi, mụ cứ goi ta là ngài bá tước;

Ta là một nhà quý tộc, như biết bao kẻ khác,

Dòng máu cao quý ở trong ta; mi ngờ vực hay sao?

Này gia huy của ta đây, ta rất đỗi tự hào

(Hắn làm một cử chỉ thô lỗ)

PHÙ THỦY (cười phá lên mãi không thôi):

Ha! Ha! Đúng cái điệu của ngài, thưa ông chủ!

2515 Một kẻ bông lơn và ma mãnh xưa nay! [110]

MEPHISTO (với Faust):

Này, ông bạn, xin hiểu rõ điều này,

Đây là cách giao du với những tay phù thủy!

PHÙ THỦY:

Nào, các ngài muốn gì xin chiều ý.

MEPHISTO:

Cho ta một ly đầy thứ thuốc quý lừng danh!

2520 Nhưng phải là thứ cất kỹ lâu năm

Càng để lâu thuốc càng thêm công hiệu.

PHÙ THỦY:

Xin vui lòng! Tôi vẫn còn một chai thần diệu

Thỉnh thoảng tôi vẫn lấy uống cho vui,

Thuốc đã bay hết sạch cả mùi hôi;

2525 Xin biếu mỗi ngài một ly con, dùng thử,

(Nói nhỏ với Mephisto)

Nếu ông kia uống thuốc mà tôi không khấn khứa

Chắc không sống nổi một giờ đâu, ngài biết chuyện đó rồi.

MEPHISTO:

Đây là ông bạn hiền cần nảy lộc đâm chồi;

Ta muốn mụ dành cho ông hưởng thứ gì tốt nhất.

2530 Mụ vẽ vòng tròn đi, niệm chú cho lưu loát,

Rồi dâng lên ông một cốc thuốc thật đầy!

(Bằng những điệu bộ kỳ quái, mụ phù thủy vẽ một vòng tròn, đặt vào trong đó đủ thứ đồ vật lạ lùng. Trong khi đó cốc chén bắt đầu kêu lanh canh, các chảo, các vạc run lên tạo thành tiếng nhạc. Sau đó mụ lấy một cuốn sách lớn, đặt lũ khỉ vào trong cùng để làm giá sách và cầm đuốc cho mụ. Mụ ra hiệu cho Faust lại gần)

FAUST (với Mephisto):

Không, hãy nói ta hay, rồi cái gì sẽ đến?

Trò lường gạt vô cùng trơ trẽn,

Những điệu bộ điên rồ, và thứ thuốc gớm ghê,

2535 Ta căm ghét từ lâu, ta cũng chẳng lạ gì!

MEPHISTO:

[112] Trò vui đấy mà! Cốt để cười cho thú!

Xin ông đừng khắt khe như thế nữa!

Mụ phải như thầy lang cũng khấn khứa tứ phương,

Để thuốc ông dùng càng công hiệu khác thường.

(Hắn ép Faust bước ào trong vòng tròn)

PHÙ THỦY (lớn tiếng trịnh trọng đọc những câu trong sách):

2540 Hãy nghe cho tỏ!

Một biến thành Mười,

Con Hai để đó,

Thêm con Ba nữa,

Mi thành giàu có,

2545 Con Tư vất bỏ!

Mụ Đồng bảo rồi,

Biến Năm, biến Sáu,

Thành Bảy, Tám thôi,

Thế là xong xuôi;

2550 Biến Chín thành Một,

Biến Mười thành Không.

Đấy là cửu chương?(*)

Của nhà phù thủy.

FAUST:

Hình như mụ già nói mê trong cơn sốt.

MEPHISTO:

Bài chú dài dòng còn lâu mới dứt,

2555 Tôi biết cuốn sách này toàn giọng điệu ấy thôi.

Tôi cũng mất công với nó khá nhiều rồi,

Bởi lẽ những áng văn càng tuyệt vời mâu thuẫn

Thì càng cao siêu và càng đầy bí ẩn

Đối với thằng khôn cũng như với thằng điên.

Ông bạn ơi, nghệ thuật này vừa cổ lại vừa kim.

2560 Vẫn cái cách ấy thôi, bao đời nay vẫn thế,

Gieo rắc những sai lầm để thay cho chân lý,

Với Ba và Một lại với Một và Ba,

Cứ thế bôi đen và giảng dạy ba hoa,

Nào ai để tâm đến lũ hề ngốc ấy?

2565 Cứ nghe thấy Lời là con người tin cậy,

Và nghĩ rằng Lời chứa đựng cả tư duy.

PHÙ THỦY (lại tiếp tục tụng niệm):

Khoa học huyền vi. [113]

Cao siêu sức mạnh,

Vẫn thường lấn tránh

Thế giới con người!

Chỉ đem trao tặng

2570 Cho ai ở đời

Sống không suy nghĩ

Chẳng cần âu lo.

FAUST:

Mụ nói cái gì thật vô nghĩa, hồ đồ?

Đầu óc ta tưởng chừng như muốn vỡ,

2570 Ta nghe thấy cả một bầy lố nhố,

Hàng vạn thằng điên hò hét bên tai,

MEPHISTO:

Thôi, thôi, đủ rồi! Hỡi mụ bói cao tay!

Mau mang thuốc lại đây, rót cho đầy, chớ ngại;

Giờ với ông bạn ta thuốc không còn gây hại,

2580 Ông đây còn là người,

Lắm học vị, chức danh,

Cũng đã nhiều phen cạn chén thật ngon lành.

(Mụ phù thủy làm điệu bộ rất trịnh trọng, rót thuốc vào chén, bưng đến cho Faust. Faust vừa đưa chén lên miệng uống thì một ngọn lửa mỏng manh bốc lên)

MEPHISTO:

Nào, uống một hơi hết đi! Hãy gắng lên chút nữa!

Ông sẽ thấy con tim reo mừng hớn hở.

2585 Đã chơi với quỷ rồi, tới cả mức mày – tao,

Trước một ánh lửa quèn, ông còn sợ hay sao?

(Mụ phù thủ xóa vòng tròn, Faust bước ra)

PHÙ THỦY:

Ông sẽ được thỏa lòng nhờ một ly rượu quý!

MEPHISTO (với mụ phù thuỷ):

Mụ muốn ta giúp gì để có lại có qua,

2590 Mụ chỉ được nói ra trong đêm hội yêu ma.

PHÙ THỦY:

[114] Đây là một bài ca! Nếu như ngài hát nó,

Ngài sẽ thấy có nhiều công dụng lạ.

MEPHISTO (với Faust):

Nào, nhanh lên, theo hướng dẫn của tôi,

Ông rất cần phải vã hết mồ hôi

2595 Để thuốc ngấm hết trong – ngoài cơ thể.

Rồi tôi tập cho ông sống an nhàn cao quý,

Chẳng bao lâu ông sẽ khoái vô cùng:

Thần dục tình cựa quậy và nhảy nhót trong lòng.

FAUST:

Khoan! Hãy để ta ngó qua gương một tí!

2600 Hình ảnh nàng quả là tuyệt mỹ!

MEPHISTO:

Không! Đi thôi! Ông sắp được tỏ tường

Thấy hình ảnh khách má đào bằng cả thịt lẫn xương.

(Nói nhỏ):

Khi thuốc kia đã ngấm vào cơ thể

Thì với hắn, đàn bà nào chẳng thế,

Đều là Helena, là tuyệt thế giai nhân!(*)  [115]

 

NGOÀI PHỐ

Faust, Margarete(*) (đi qua).

 

FAUST:

2605 Thưa tiểu thư xinh đẹp, tôi xin mạn phép

Đưa cô về nhà, liệu có được hay chăng?

MARGARETE:

Tôi không phải tiểu thư, cùng chẳng đẹp chẳng xinh,

Tôi có thể về nhà không cần ai tiễn bước.

(Nàng gạt tay ra và đi thẳng)

FAUST:

Trời, cô bé này xinh thực!

2610 Vẻ đẹp nhường kia ta chưa thấy bao giờ,

Nàng đúng là người đức hạnh nết na,

Lại pha chút kiêu ngoa trong ý tứ.

Làn môi hồng và má đào rạng rỡ,

Suốt đời ta chắc không thể nào quên!

2615 Đôi mắt nàng e lệ chẳng nhìn lên,

Sẽ in dấu vào trái tim ta mãi;

Cung cách nàng vùng vằng cự lại

Chỉ khiến ta càng thích thú, thiết tha!

(Mephisto xuất hiện)

FAUST:

Này, anh phải tìm cô gái ấy cho tai

MEPHISTO:

[116] Nhưng mà ai kia chứ?

(tranh) Gretchen đến nhà thờ Tranh của W. von Kaulbach (1805-1874)

FAUST:

Cô nàng vừa qua đó!

MEPHISTO:

Ái chà, con bé chia tay với cha cố vừa rồi,

Nó được ông ta rửa sạch mọi tội đời,

Tôi đã lẻn vào, đứng sát ngay tòa giải,

Chà, một cô bé ngây thơ và trắng trong biết mấy,

Chẳng tội gì cũng đến đó mà xưng;

Với hạng người này tôi mất phép thần thông!

FAUST:

Nhưng cô ta chắc trên mười bốn tuổi.

MEPHISTO:

Ô, ông nói năng như một thằng vô lại,

Thấy bất cứ hoa đẹp nào cũng muốn hái cho mình,

Nhưng lại làm cao, ra cái vẻ coi khinh,

Hoa không xứng với mình, không bõ hái.

Nhưng sự đời có đâu dễ dãi!

FAUST:

Thôi đi, ông thánh phán viển vông?(*)

Hãy để ta được yên với đạo lý nhà ông!

2635 Nhưng ta nói thẳng đây, anh hãy nghe cho rõ;

Nếu cô gái ngọt ngào, xuân sắc đó

Không nằm trong tay ta ấp ủ tối hôm nay,

Thì đúng nửa đêm hai ta phải chia tay!

MEPHISTO:

Khoan đã, để nghĩ xem cái gi có thể và cái gì không thể

Nhưng tôi cần ít ra hai tuần lễ

Chỉ cốt tìm cho ông có được một thời cơ.

FAUST:

Trời đất! Giá như ta bình tâm được bảy tiếng đồng hồ

Thì ta đâu cần bàn tay quỷ sứ,

Mới quyến rũ được người con gái đó.

MEPHISTO:

[118] 2645 Ông nói gần nhự một người Pháp chính tông,(*)

Nhưng xin ông, chớ có vội sầu lòng:

Sướng nỗi gì, nếu ông cứ nhăm nhăm vào thưởng ngoạn?

Niềm vui thú sẽ kém phần hưng phấn,

Sao bằng trước đó ông khéo léo gợi tình,

2650 Bằng rào trước, đón sau, bằng mơn trớn, dỗ dành,

Con búp bê được vuốt ve, khích lệ,

Như những truyện phong tình người ta thường chỉ vẽ.(*)

FAUST:

Không cần có cái kia ta vẫn cứ ăn ngon!

MEPHISTO:

Thôi, không đùa cợt nữa, đừng nói chuyện bông lơn,

2655 Ông nghe tôi nói đây: với đứa trẻ đẹp xinh, trong trắng,

Đâu có thể vội vàng giành chiến thắng,

Như bão táp tiến công cũng chẳng thể thành công,

Mà phải bày mưu, phải tính kế mới xong.

FAUST:

Vậy hãy kiếm cho ta một chút gì của người ta khao khát!

2660 Đưa ta đến nơi nàng thường ngon giấc!

Lấy cho ta chiếc khăn vẫn e ấp ngực nàng,

Hay chiếc dây người đẹp vẫn buộc chân.

MEPHISTO:

Để ông thấy tôi sẵn sàng phục vụ

Muốn giúp ông làm dịu đi nỗi khổ,

2665 Chúng ta không được phí thời gian, nào, ta hãy ra tay,

Tôi đưa ông tới nhà nàng ngay trong tối hôm nay.

FAUST:

Ta sẽ được gặp nàng? Và được ôm ấp chứ

MEPHISTO:

Không!

Cô bé sẽ sang chơi láng giềng, chỉ mình ông ở đó,

2670 Bầu không khí ôm ấp nàng ông hít thở no nê,

Nghĩ đến thú vui sau này, lòng hy vọng tràn trề.

FAUST:

Ta đi chứ? [119]

MEPHISTO:

Khoan, hãy còn quá sớm.

FAUST:

Vậy hãy kiếm cho ta một món quà để tặng.

(Vào)

MEPHISTO: .

Chưa chi đã tặng quà? Ranh thật!  Chắc hắn sẽ thành công!

2675 Ta biết một đôi nơi cảnh trí đẹp vô cùng,

Và báu vật lâu đời được chôn sâu dưới đất.

Ta phải đảo qua xem chúng có còn hay mất. [120]

 

BUỔI TỐI

Một căn phòng nhỏ, sạch sẽ, ngăn nắp. 

Margarete (tết tóc thành bím rồi quấn quanh đầu)

 

MARGARETE:

Ôi, mất gì mình cũng ưng, giá như mình biết được

Người đàn ông ban sáng ấy là ai!

2680 Rõ là người cũng khá bảnh trai,

Và chắc thuộc gia đình quyền quý,

Nhìn diện mạo mình biết ngay như thế;

Nếu không người ta đâu đã dám sỗ sàng.

(Nàng ra khỏi phòng. Mephisto và Faust bước vào)

MEPHISTO:

Nào, vào đi, vào đi, nhưng hãy thực nhẹ nhàng!

FAUST (sau một hồi im lặng):

2685 Ta xin anh, hãy để một mình ta ở lại!

MEPHISTO (nhìn soi mói khắp nơi):

Chà, không phải cô gái nào cũng gọn gàng như vậy.

(Hắn ra)

FAUST (nhìn khắp lượt căn phòng):

Xin chào, hỡi ánh hoàng hôn êm ái, dịu hiền.

Mi len lỏi vào đây tạo nên chốn thâm nghiêm!

Hỡi nỗi khổ ngọt ngào của tình yêu xui lòng ta xáo động,

2690 Mi đang sống vật vờ bằng giọt sương hy vọng!

Ôi, nơi đây, cái cảm giác bình yên lan tỏa khắp căn phòng,

Sự mãn nguyện trong lòng cùng nền nếp, gia phong! [121]

Trong cảnh sống thanh bần mà đời bao sung túc!

Ở nơi tù túng này mà biết bao diễm phúc!

(Ngồi xuống chiếc ghế bành bọc da cạnh giường)

2695 Hỡi chiếc ghế bành hãy đón nhận ta đây!

Như mi từng dang rộng cánh tay

Đón lấy bao buồn vui của lớp người đi trước!

Ôi, bên chiếc ngai này của tổ tiên còn giữ được

Đã biết bao lần lớp con cháu vây quanh!

Và biết đâu, trong ngày lễ Chúa giáng sinh,

2700 Người ta yêu, với đôi má trẻ thơ, với tấm lòng sùng mộ,

Lại chẳng đến bên ông già hôn bàn tay héo úa.

Ôi, cô em, giữa chốn phòng loan ngăn nắp, gọn gàng này,

Ta cảm thấy như hồn em phảng phất đâu đây,

Ta như thấy mẹ em vẫn ngày ngày dẫn dắt

2705 Chỉ bảo em trải khăn bàn trông sao cho đẹp mắt,

Ta như còn nghe cát lạo xạo dưới chân.(*)

Ôi, bàn tay em mến thương! Bàn tay tựa thiên thần!

Biến cư xá thanh bần thành thiên đường mãn nguyện.

Và còn đây!

(Nâng cánh màn che giường nằm)

Ôi, một khoái cảm lạ lùng khiến lòng ta xao xuyến!

2710 Ta muốn ở lại đây trọn vẹn cả ngày giờ.

Hỡi thiên nhiên! Chính ở nơi đây trong êm dịu mộng mơ

Người đã tạo ra một thiên thần cho cõi thế.

Cô bé ấy nằm đây! Và bộ ngực mịn màng con trẻ

Được bồi đắp mãi lên bằng sự sống nồng nàn,

2715 Hình ảnh Chúa hiện ra ngay giữa chốn trần gian

Chính nơi đây, nhờ công sức thần thiêng và thanh khiết!

 

Còn mi! Ai xui mi tới đây?

Ôi lòng mi sao xốn xang, tha thiết

Mi muốn gì? Trái tim mi sao ưu uất khôn nguôi?

2720 Ô, Faust đáng thương, ta không nhận ra mi nữa rồi!

Hay nơi đây, vây quanh ta là màn sương ma lực?

Nó thôi thúc ta nhao vào tìm khoái lạc,

Ta cảm thấy muốn tan ra trong giấc mộng ái ân,

Hay đó là trò chơi của áp lực không gian?

 

2725 Nếu chính lúc này, đột nhiên nàng bước tới,

[122] Mi sẽ đền tội ra sao đây bởi hành vi lầm lỗi?

Bậc vĩ nhân ba hoa, ôi, ti tiện làm sao!

Sẽ nằm mọp dưới chân nàng, nhục nhã biết nhường bao:

MEPHISTO (vào):

Nhanh lên! Tôi thấy cô ta đang về dưới đó.

FAUST:

2730 Đi thôi! Ta sẽ không bao giờ trở lại đây lần nữa!

MEPHISTO:

Đây, chiếc hộp nhỏ này, nhấc cũng khá nặng tay,

Từ một nơi xa tôi mang nó về đây.

Ông hãy mau để nó vào trong tủ,

Tôi dám quyết cô ta sẽ ngây người thích thú;

2735 Tôi bỏ vào trong vài thứ vặt vãnh thôi

Đủ cho ông giành cái khác cho đời.

Đành rằng chơi là chơi,

Và con trẻ vẫn cứ là con trẻ.

FAUST:

Ta không biết, liệu có nên làm thế?

MEPHISTO:

Ông do dự nữa ư? Hay là ông muốn giữ hộp cho mình?

2740  Vậy tôi khuyên ông bỏ cái chứng dâm tình

Hay biết tiếc thời gian vàng ngọc,

Tránh cho tôi khỏi cất công khó nhọc.

Tôi chắc rằng ông không keo kiệt thế đâu!

Tôi đã phải xắn tay, tôi đã phải gãi đầu

(Hắn đặt chiếc hộp con vào trong tủ rồi khóa lại)

2745 Nào, đi thôi, nhanh chân lên một tí!

Muốn được gái tơ ngọt ngào chiều theo ý

Sớm ngã lòng theo ước muốn của ông,

Mà lại cứ ngây ra như trời trồng,

Như sắp phải bước chân vào giảng đường đại học.

2750 Thấy lù lù hiện ra ngay trước mặt

Hai mụ già thiểu não Vật lý với Siêu hình!

Thôi, ra nhanh! Ra nhanh!

(Họ cùng ra)

MARGARETE (vào, tay cầm đèn):

Ở đây mới nặng nề, mới ngột ngạt biết bao! [123]

(Nàng mở cửa sổ)

Mà ngoài trời có nóng thế này đâu.

2755 Giá mẹ về bây giờ, ôi, mình mong mẹ quá,

Chẳng hiểu vì sao, người mình rõ lạ

Đồng ớn lạnh rùng mình và lo sợ vu vơ,

Ôi, mình đúng là đứa nhát gan, rõ thực điên rồ!

(Nàng bắt đầu hát trong khi cởi áo)

Có ông vua xứ Thule(*)

2760 Chung tình tới giờ vĩnh quyết,

Ái phi trong lúc lâm chung

Nàng dâng chén ngọc tặng ông.

 

Từ đấy chỉ yêu chén ngọc,

Tiệc nào vua cũng đem dùng,

2165 Mỗi lần kề môi nhấp rượu,

Mắt buồn lệ lại rưng rưng.

 

Biết mình tới ngày ly biệt

Vua đem phố xá, ruộng đồng,

Trao hết cho người kế nghiệp,

2770 Nhưng còn chén ngọc thì không.

 

Giữa đoàn bá quan văn võ,

Vua ngự bữa tiệc cuối cùng,

Trong lâu đài bên biển cả

Tại phòng xưa của cha ông,

 

2775 Chén ngọc, rượu nồng lần cuối,

Vua già uống cạn một hơi,

Rồi quăng chén tình xuống biến,.

Triều dâng sóng bạc chơi vợi.

 

Nhìn chén ngọc lao xuống nước

2780 Chìm dần vào đáy biển khơi,

Từ đấy rượu không nhấp nữa,

Mắt buồn nhắm lại thiên thu

(Nàng mở tủ, cất áo vào, bỗng nhìn thấy chiếc hộp nữ trang)

Chiếc hộp nhỏ đẹp chưa, sao ở đây được nhỉ?

Thực rõ ràng tủ này mình khóa kỹ.

2785 Kỳ lạ thay! Trong hộp đựng gì đây?

[124] Hay có ai tìm đến mẹ mình vay

Để nó lại làm thứ đồ cầm cố.

Kia, đầu dải băng có chiếc chìa khóa nhỏ,

Có lẽ mình cứ mở thử coi!

2795 Cái gì kia! Ôi, lạy Chúa trên trời!

Suốt cả đời chưa bao giờ mình thấy!

Một đồ nữ trang! Đến một bà quý phái

Cũng muốn đeo khi lễ hội linh đình.

Sợi dây chuyền liệu có hợp với mình?

2795 Vật báu này là của ai không biết?

(Nàng tự trang điểm cho mình rồi ra đứng trước gương)

Ôi, giá đôi hoa tai là của mình thì tuyệt

Chỉ đeo vào là trông khác ngay thôi.

Nhan sắc giúp được gì, cô bé ơi?

Có nó cũng hay, cũng là điều đáng giá,

2800 Nhưng người ta rồi bỏ qua tất cả;

Họ khen vì thương hại, có gì đâu.

Tất cả chạy theo vàng

Chen lấn, đẩy xô nhau,

Tất cả bám vào vàng.

Ôi, chúng ta, những con người khốn khổ! [125]

 

MỘT CUỘC ĐI DẠO

Faust trầm ngâm đi đi lại lại. Mephisto đến gần

 

MEPHISTO:

2805 Chà, thứ địa ngục cõi trần!

Cái trò yêu đương đáng muôn lần phỉ nhổ!

Giá ta biết có gì tồi tệ hơn thế nữa

Để cho ta nguyền rủa, chửi thề!

FAUST:

Có chuyện gì? Sao cau có thế kia?

Cả đời ta, chưa thấy bộ mặt nào lại khó coi như thế!

MEPHISTO:

Hừ, giá như chính tôi không là quỷ

2810 Thì cũng muốn bán mình cho quỷ sứ cho xong!

FAUST:

Đầu óc anh bị hỏng hóc phải không?

Anh cư xử như một thằng hóa dại!

MEPHISTO:

Đấy, ông xem, đồ nữ trang kiếm về cho cô gái

Bị một tay linh mục nẫng mất rồi!

2815 Mẹ cô ta vừa thấy vật đó thôi

Là trong lòng đã lo âu canh cánh:

Quả là mụ đánh hơi rất thính,

Cái mũi vốn quen hít ngửi sách kinh mà!

Đồ đạc nào đến tay, mụ cũng ngửi ngay ra.

[126] 2820 Biết nó là vật thiêng hay là đồ nhơ nhớp.

Cầm lên hộp nữ trang mụ biết ngay lập tức

Rằng của này không phải phước Chúa ban.

Mụ kêu lên: của phi nghĩa thế gian

Nó giam giữ hồn ta, làm tiêu tan khí huyết

2825 Ta đem dâng Đức Mẹ của Chúa Trời cao khiết,

Ta sẽ được niềm vui hưởng phước lộc thiên đường!

Cô bé Gretchen miệng méo xệch, tần ngần,

Cô thầm nghĩ: ngựa đã tặng cho mình, đúng thế(*)

Người mang nó tới đây chắc là người tế nhị,

2830 Đâu phải đồ vô đạo, vô thần

Bà mẹ mời linh mục tới thăm,

Chưa nghe hết ngọn ngành,

Lão hau háu mắt nhìn, rồi hả hê, miệng nói:

Bà nghĩ vậy quả là chí phải!

2835 Ai chiến thắng được mình, người ấy phúc no đầy.

Nhà thánh ta vốn khỏe cái dạ dày,

Đã nuốt gọn bao đất đai, xứ sở,

Nhưng chẳng bao giờ thấy bụng mình no đủ;

Hỡi các bà ngoan đạo, chỉ nhà thánh ta thôi

2840 Mới tiêu hóa như không của phi nghĩa trên đời.

FAUST:

Đó là tập quán chung trong thiên hạ,

Do Thái hay đế vương cũng đều như thế cả.

MEPHISTO:

Rồi lão vơ luôn: vòng xuyến, hoa tai lẫn dây chuyền,

Coi chúng như đồ vô dụng, rẻ tiền,

2845 Như thể xách lên tay một làn đầy hạt dẻ,

Cũng chẳng nói lời cám ơn lấy lệ.

Lão hứa cho mẹ con hưởng nhiều phúc trên trời,

Vậy là, cả bà ta lẫn linh mục đều vui.

FAUST:

Thế còn Gretchen?

MEPHISTO:

Cô bé đứng không yên, ngồi cũng không yên chỗ,

2850 Chẳng biết mình muốn gì hay nên làm chi nữa,

Đêm ngày tơ tưởng tới món nữ trang,

Nhất là tới ai kia đã đem tặng cho nàng. [127]

FAUST:

Ôi, nỗi buồn của người yêu làm lòng ta nhức nhối,

Anh phải kiếm ngay cho nàng cái mới

2855 Nào có đáng kể chi hộp trang sức vừa rồi!

MEPHISTO:

Phải, với ông thì dễ đấy, như trò trẻ con thôi!

FAUST:

Thôi, đi đi! Hãy làm theo ý chủ,

Cứ bám theo mụ hàng xóm của nàng mà hành sự!

Nào, đồ quỷ sứ nhà anh, chớ nhút nhát hoang mang,

2860 Hãy kiếm ngay cho ta món quà khác tặng nàng.

MEPHISTO:

Dạ vâng, tôi xin nguyện hết lòng, thưa ông chủ!

(Faust vào)

Chà, một thằng điên si tình như thế đó,

Không chừng sẽ đốt cả trăng sao, đốt cả mặt trời,

Cho người tình tiêu khiển, chứ chẳng chơi!

(Vào) [128]

 

NHÀ HÀNG XÓM

MARTHE (một mình):

2865 Xin Chúa tha tội cho người chồng yêu quý của tôi,

Anh ấy chẳng làm gì cho tôi vui sướng cả!

Cứ biền biệt tháng ngày nơi trời xa đất lạ

Bỏ mặc tôi cô quả nằm trên chiếc đệm rơm.(*)

Tôi chẳng làm chỉ để anh ấy giận hờn,

2870  Chúa chứng giám cho tôi, tôi yêu chồng hết mực.

(Chị ta khóc)

Hay anh ấy chết rồi! Ôi chao, bao cơ cực!

Giá có tờ báo tử để làm tin!

MARGARETE (xuất hiện):

Bác Marthe ơi!

MARTHE:

Kìa, Gretchen, có gì thế, cô em? :

MARGARETE:

Tôi bủn rủn cả tay chân, bác ạ!

2875  Vì lại thấy chiếc hộp con này nữa,

Hộp bằng gỗ mun, đựng toàn thứ tuyệt vời,

Còn quý báu hơn chiếc hộp trước của tôi.

MARTHE:

Nhưng này, đừng có nói với mẹ cô chuyện đó,

2880 Kẻo bà lại đi cáo tội cùng cha cố. [129]

MARGARETE:

Nhưng bác xem đi! Bác nhìn kỹ đi này!

MARTHE (đeo nữ trang vào):

Ôi, cô em, cô tốt số lắm thay!

MARGARETE:

Nhưng em không được mang những đồ trang sức đó

Xuất hiện ở nhà thờ hay ở trên đường phố.

MARTHE:

2885 Thì em cứ sang đây, sang với chị thường xuyên,

Đeo trang sức lên người, em thỏa sức ngắm nhìn,

Hàng giờ liền soi gương, em dạo lui dạo tới,

Thế là chị em mình cùng sướng vui, hồ hởi;

Rồi thiếu gì dịp may, ngày lễ, hội hè,

2890 Cho thiên hạ xem dần thứ nọ đến thứ kia.

Trước là sợi dây chuyền, rồi tai đeo ngọc quý,

Rồi ta bịa chuyện gì nghe ra như có lý,

Chắc mẹ cô không để ý, sẽ cho qua.

MARGARETE:

Nhưng hai chiếc hộp kia, ai mang nó tới nhà?

Việc này xem ra có điều không phải lẽ!

(Có tiếng gõ cửa)

2895 Chúa ơi! Có phải mẹ tôi sang không nhỉ?

MARTHE (nhìn qua rèm):

Không đâu! Một khách lạ! – Dạ, xin mời!

(Mephisto vào nhà)

MEPHISTO:

Xin bà và cô đây hãy thứ lỗi cho tôi,

Tự ý bước vào nhà, thực quả là mạo muội.

(Hắn tỏ vẻ kính cẩn, lùi bước trước Margarete)

Tôi chỉ xin được hỏi

Nhà bà Marthe Schwerdtlein!

MARTHE:

2900 Chẳng hay ông hỏi gì? Marthe? Chính tôi đây!

MEPHISTO (nói nhỏ với Marthe):

Được gặp bà đây thế là tôi mãn ý,

Bà đang có khách sang, rất mực là cao quý,

Xin thứ lỗi cho tôi đã đường đột tới đây.

Cho phép tôi được trở lại chiều nay.

MARTHE (nói to):

2905 Ô, sự lạ trên đời, ai ơi có thấy,

Ông đây coi Gretchen là tiểu thư cơ đấy!

MARGARETE:

Tôi chỉ là một cô bé nghèo thôi;

Lạy Chúa! Ông đã khen quá lời,

Những vật trang sức này tôi đây không phải chủ.

MEPHISTO:

2910 Đâu có phải vì đồ trang sức đó;

Cô có đôi mắt rất tinh anh và tư chất thanh cao!

Tôi được phép ở lại đây thực vui sướng biết bao.

MARTHE:

Tôi muốn biết, ông có tin tức gì mang lại?

MEPHISTO:

Ôi, tôi ước ao, giá tôi có tin lành đưa tới.

2915 Chỉ xin bà hãy thứ lỗi cho tôi:

Ông gửi lại lời chào – ông nhà đã qua đời.

MARTHE:

Chết rồi ư? Trời ơi! Một trái tim chung thủy!

Chồng tôi chết rồi! Than ôi! Tôi chết đi luôn thể!

MARGARETTE:

Ôi, xin bác đừng tuyệt vọng, bác ơi!

MEPHISTO:

2920 Câu chuyện đau lòng, tôi xin kể đầu đuôi!

MARGARETE:

Trọn đời mình, tôi không muốn sẽ yêu ai hết,

Những mất mát đau thương khiến tôi buồn đến chết. [131]

MEPHISTO:

Nhưng vui ắt sinh buồn, và buồn ắt sinh vui

MARTHE:

Xin ông cho nghe về phút cuối của chồng tôi!

MEPHISTO:

2925 Ông nhà được chôn cất ở Padua, bà ạ!(*)

Ngay cạnh thánh Anton cao cả.

Đó là nơi được thờ phụng thiêng liêng

Để nghìn thu mát mẻ giấc bình yên.

MARTHE:

Ngoài ra, ông không mang về cho tôi một thứ gì khác nữa?

MEPHISTO:

2930 Có! Một ước nguyện lớn lao và nặng tình nặng nghĩa,

Ba trăm lễ – hát, bà lo liệu cho ông!

Còn trong túi tôi đây, tình thực, nó rỗng không.

MARTHE:

Cái gì kia? Không có một quan tiền, không một đồ trang sức?

Người thợ nào mà lại không nỗ lực

2935 Dành dụm trong đáy bao chút kỷ vật làm tin,

Thà mình chịu đói lòng, thà mình phải ăn xin!

MEPHISTO:

Thưa bà, tình cảnh của bà thực xót xa ái ngại;

Nhưng quả tình ông nhà không tiêu tiền bừa bãi.

Về lỗi lầm phạm phải ông cũng rất ăn năn,

2940 Và rên xiết khôn nguôi về bất hạnh của mình.

MARGARETE:

Ôi, con người sao khổ đau đến thế!

Thể nào tôi cũng xin cho ông nhà vài lễ.

MEPHISTO:

Ô, cô bé, cô đáng yêu vô cùng

[132] Cô xứng đáng là người sớm có một tấm chồng!

MARGARETE:

2945 Không đâu, chưa phải lúc để nói về chuyện ấy!

MEPHISTO:

Chưa có chồng, có tình nhân cũng vậy!

Được ôm trong vòng tay một người đẹp nhường này,

Quả là hưởng phúc trời lớn lao nhất xưa nay.

MARGARETE:

Đấy không phải là tục lệ ở xứ này, ông ạ.

MEPHISTO:

2950 Tục lệ hay không, sự đời đều thế cả.

MARTHE:

Thôi, ông kể tiếp đi, tôi xin ông!

MEPHISTO:

Tôi đứng bên giường ông ấy lúc lâm chung,

Giường rơm mục hôi rình chẳng kém chi phân bẩn, :

Ông đã chết như một giáo dân,

Nhưng lòng còn ân hận,

Vì trả chưa xong bao món nợ trên đời.

2955 Ông kêu lên: “Tôi căm ghét thân tôi!

Phải rời khỏi vợ tôi, phải bỏ nghề bỏ nghiệp!

Nghĩ chuyện cũ đủ làm tôi phải chết!

Trong cõi đời này, chỉ mong nàng hãy thứ lỗi cho tôi!”

MARTHE (khóc):

Anh thân yêu! Đã từ lâu em tha thứ cho anh rồi!

MEPHISTO:

2960 “Nhưng mà, tội mụ nặng hơn tôi, có Chúa Trời chứng giám!”

MARTHE:

Hắn nói dối! Kề miệng lỗ mà vẫn còn nói nhảm!

MEPHISTO:

Tôi chỉ hiểu nửa vời. [133]

Chắc trong cơn hấp hối ông nhà nói thế thôi.

Ông còn bảo: “Tôi chẳng được rảnh rang để mà ngồi thở nữa,

2965 Phải cho ả có con, rồi phải kiếm bánh mì nuôi chúng nó,

Mà bánh mì theo nghĩa rộng nhất đời,

Tôi đâu có được yên nuốt phần bánh của tôi.”

MARTHE:

Hóa ra hắn quên rồi, tình yêu, lòng chung thủy,

Tôi quần quật đêm ngày, đâu sá kể!

MEPHISTO:

2970 Không, ông nhớ chứ, ông nhà rất nhớ bà,

Ông kể rằng: “Khi rời khỏi Malta,(*)

Tôi rất nhiệt tâm nguyện cầu chỉ vì con, vì vợ,

Nên Chúa thấu tình đã ra ơn tri ngộ,

Tàu chúng tôi cướp của Thổ Nhĩ Kỳ được một chiếc tàu to

2975  Chở đầy đồ châu báu của nhà vua.

Lòng dũng cảm đã được trời ban thưởng,

Tôi cũng được chia một phần xứng đáng,

Như lẽ thường tình theo công sức của tôi.”

MARTHE:

Thế à? Đâu? Của cải kia ông ấy giấu đâu rồi?

MEPHISTO:

2980 Gió thổi bốn phương, có trời biết phương nào nổi gió!

Khi qua chơi Napoli, đang lang thang đây đó,

Ông được một cô nàng xinh đẹp rủ lòng thương,

Nàng đã tặng cho ông nhiều chung thủy, yêu đương,(*)

Đến nỗi tới trót đời ông vẫn còn khốn khổ,

MARTHE:

2985 Thằng đốn mạt! Ăn cướp cả cơm con để chơi bời bạt tử!

Biết bao phen khốn cùng, biết bao nỗi xót xa,

Mà vẫn không chừa cái thói sống bê tha!

MEPHISTO:

Vâng, chính vì thế mà ông nhà mất mạng.

Giá ở địa vị bà, tôi thiết tưởng

2990 Tôi cứ tóc tang một năm cho trọn nghĩa vẹn tình,

[134] Và để mắt tìm một bạn mới cho mình.

MARTHE:

Lạy Chúa! Người chồng cũ của tôi thì như thế,

Nhưng tìm một người khác như hắn ta đâu phải dễ!

Hắn là một thằng khùng bé bỏng, dễ thương,

2995 Chỉ phải tội quá mê say trò bay nhảy bốn phương,

Thích mê mẩn vợ người, thích rượu nho chốn khác,

Và cái trò chết toi: chơi thò lò súc sắc.

MEPHISTO:

Được, được lắm, như thế xem ra có thể sống hài hòa,

Nếu từ phía ông cũng rộng lượng như bà,

3000 Có lại có qua, như vậy đấy,

Tôi xin thề là trong điều kiện ấy,

Tôi cũng dám cùng bà trao chiếc nhẫn kết hôn!

MARTHE:

Rõ khéo cái ông này, cứ nói chuyện bông lơn!

MEPHISTO (nói riêng):

Không khéo mụ tin vào lời nói giỡn

3005 Của quỷ sứ thì nguy! Thôi mau chuồn cho sớm!

(Với Gretchen)

Thế còn cô em, trái tim đập thế nào?

MARGARETE:

Ông nói gì kia, tôi chẳng hiểu ra sao!

MEPHISTO (nói riêng):

Chà, con bé rõ ngoan, trong trắng quá!

(Nói to)

Xin tạm biệt và chào tất cả!

MARGARETE:

Dạ, chào ông!

MARTHE:

À này, xin ông nói ngay cho tôi yên dạ:

Tôi muốn có một văn bằng làm chứng cứ về sau,

3010 Chồng tôi chết ra sao, chết bao giờ và mai táng ở đâu

Tôi xưa nay vốn là người nền nếp,

Muốn báo chí đăng tin là chồng tôi đã chết. [135]

MEPHISTO:

Vâng, thưa bà, cứ có hai người cùng làm chứng cho bà

Thì sự thật này sáng tỏ khắp gần xa.

3015 Tôi có người bạn đường rất hiền lành tốt bụng,

Có thể đưa anh ta đến tòa làm nhân chứng.

Tôi sẽ dẫn anh ấy đến đây.

MARTHE:

Vâng, ông giúp cho như thế, rất hay!

MEPHISTO:

Còn cô, cô cũng trở lại đây chứ ạ?

Anh ấy rất hào hoa, thường chu du thiên hạ

3020 Đối xử với các bà thật lịch duyệt vô cùng.

MARGARETE:

Trước mặt một quý ông chắc tôi rất ngượng ngùng.

MEPHISTO:

Không, chẳng có gì đáng ngại,

Dù có là một ông vua nơi hạ giới!

MARTHE:

Vâng, tối nay chúng tôi chờ hai vị tới chơi

Ở tại khu vườn, ngay sau phía nhà tôi!  [136]

 

NGOÀI PHỐ

 Faust, Mephisto

FAUST:

3025 Thế nào? Công việc trôi chảy chứ? Liệu có sớm xong không?

MEPHISTO:

A, hoan hô! Chắc là trong ông đang ngùn ngụt lửa lòng?

Chẳng mấy nữa đâu, Gretchen sẽ do ông làm chủ.

Còn tối nay, tại nhà mụ Marthe, ông gặp nàng ở đó:

Mụ này như thể được trời sinh

3030 Để làm chuyện ranh ma và chắp mối tơ tình!

FAUST:

Tốt lắm!

MEPHISTO:

Nhưng mụ muốn được chúng ta giúp đỡ!

FAUST:

Thì có lại có qua, sự đời như vậy đó.

MEPHISTO:

Ta phải đứng ra làm nhân chứng hẳn hoi,

Rằng thi thể chồng mụ ta nằm thẳng cẳng thảnh thơi

3035 Ở xứ Padua, tại một nơi Thánh địa.

FAUST:

Ta phải cất công đi! Ôi chà, khôn ngoan nhỉ! [127]

MEPHISTO:

Ô, ý nghĩ thánh thiện thay! Làm chi phải vẽ vời!

Chẳng cần phải biết nhiều, cứ chứng nhận bừa thôi.

FAUST:

Nếu không có cách nào tốt hơn là chuyện đó

Thì kế hoạch của chúng ta đành xé bỏ.

MEPHISTO:

3040 Vẫn chứng nào tật ấy, hỡi ôi, một thánh nhân!

Dễ thường trong đời ông chưa có một lần

Đã làm chứng sai ngoa trước bàn dân thiên hạ?

Chẳng phải chính ông hùng hồn đưa ra bao định nghĩa

Về Chúa Trời, về thế giới của ông

Cùng những gì vận động ở bên trong,

3045 Về con người và những gì rung lên trong buồng tim khối óc?

Với vầng trán kiêu hùng, ngực vươn ra gan góc,

Nhưng khi muốn tỏ tường, hiểu thấu chốn thẳm sâu

Ông phải thú nhận rằng: ông có biết gì đâu!

Nó cũng chẳng khác gì chuyện Schwerdtlein bỏ xác!

FAUST:

3050 Anh vẫn là tên ngụy biện, là một tay lường gạt

MEPHISTO:

Phải, nếu như người ta không hiểu biết ngọn ngành.

Chả lẽ mai đây, để giữ trọn thanh danh

Ông sẽ không làm u mê cô Gretchen tội nghiệp,

Không thề thốt với nàng một tình yêu tha thiết?

FAUST:

3055 Nhưng mà tự đáy lòng.

MEPHISTO:

Tốt đẹp đấy, thưa ông!

Thế còn chuyện ngàn thu vẫn yêu nhau, chung thủy,

Sự thôi thúc trăng hoa không sức nào kiềm chế ,

Cũng là tự đáy lòng mà ra cả, phải không?

FAUST:

[138] Thôi đi! Đúng thế đấy! Khi lòng ta xao xuyến khôn cùng,

3060 Không tìm được tên gọi cho cảm xúc đang trào dâng ào ạt,

Khi ta phiêu diêu với biết bao cảm giác,

Ta nắm bắt ngôn từ cao đẹp nhất nhân gian,

Gọi ngọn lửa rực hồng thiêu cháy tâm can

Là vô biên, vĩnh hằng, là đời đời bất tử.

3065 Thì đâu phải trò dối lừa của yêu ma, quỷ sứ?

MEPHISTO:

Nhưng tôi vẫn có lý kia mà!

FAUST:

Nghe đây, và hãy nhớ giùm ta

Hãy gìn giữ giúp ta lá phổi!

Ai muốn tranh lấy lý và đồng thời có lưỡi,

3070 Xin cứ việc già mồm, cãi lý ắt được thôi,

Cái trò tào lao kia, ta đã chán ngấy rồi,

Thôi được, anh có lý, bởi vì ta… phải thế(*) [139]

 

TRONG VƯỜN

Margarete khoác tay Faust.

Marthe cùng Mephisto dạo qua dạo lại.

 

MARGARETE:

Em thấy rõ là ông đã ưu ái hạ mình

Cốt tránh cho em khỏi ngượng ngùng, tủi hổ.

3075  Một lữ khách nay đây mai đó

Vẫn thường quen độ lượng bởi từ tâm;

Em chắc một người từng trải như ông

Khó ưa được chuyện của em, nó nghèo nàn quá đỗi.

FAUST:

Một ánh mắt em nhìn, chỉ một lời em nói

3080 Còn hay hơn mọi điều thông thái chốn trần gian.

(Hôn tay nàng)

MARGARETE:

Ôi đừng! Bàn tay em như thế, sao đáng để ông hôn?

Nó vừa xấu lại vừa thô tháp!

Biết bao việc trên đời tay em từng gánh vác!

Bà mẹ em thực riết róng, căn cơ,

(Họ đi qua)

MARTHE:

3085 Ô, thế ra ông, cứ ngược xuôi sống mãi kiếp giang hồ?

MEPHISTO:

Biết sao được, thưa bà! Công việc và nghĩa vụ

[140] Xô đẩy chúng tôi phải lang thang tứ xứ!

Có nơi phải xa rời mà lòng nặng đớn đau,

Muốn ở lại cùng người nhưng nào có được đâu!

MARTHE:

Năm tháng thanh xuân thì tung hoành thỏa chí

3090 Nay đó mai đây nơi chân trời góc bể;

Rồi cái thời nghiệt ngã nó đến chẳng ai ngờ,

Chàng trai trở về già đơn chiếc lết tới mồ,

Cảnh ngộ ấy xem chừng chẳng làm ai khoan khoái.

MEPHISTO:

Phải, nhìn sự thể từ xa mà lòng tôi khiếp hãi.

MARTHE:

3095 Vì thế, ông bạn ơi, ông cứ nên lo liệu trước cho xong.

(Họ đi qua)

MARGARETE:

Vâng, khuất mặt thì xa lòng!

Phép lịch sự này chắc các ông quen biết;

Ông chẳng thiếu những bạn bè thân thiết,

Họ trí tuệ hơn em nhiều và có ở khắp nơi.

FAUST:

3100 Ôi, em tốt nhất đời! Xin em hãy tin tôi:

Cái mà người ta gọi nó là trí tuệ

Thường chỉ là sự hợm mình và thiển ý.

MARGARETE:

Ông nói sao cơ?

FAUST:

Ôi, tấm lòng trinh bạch, sự thuần phác ngây thơ

Lại không nhận ra mình là thiêng liêng quý giá!

Sự nhẫn nhục, lòng khiêm nhường là món quà cao cả .

3105 Mà thiên nhiên ưu ái tặng cho người

MARGARETE:

Ông chỉ nghĩ đến em một thoáng lát mà thôi,

Thế là em suốt đời nghĩ đến ông rồi đó! [141]

FAUST:

Chắc là em thường một mình vò võ?

MARGARETE:

Vâng, gia đình em cũng bé nhỏ thôi,

3110  Nhưng việc nhà vẫn cứ phải trông coi.

Nhà không có con hầu, nên sớm khuya tất bật:

Em phải nấu ăn, quét nhà, vá may, lo chu tất,

Mẹ em lại là người rất mực căn cơ,

Để mắt đến từng kẽ tóc chân tơ!

3115 Mà nhà em đâu đến nỗi phải chắt chiu, khổ sở;

Vẫn còn dễ xở xoay hơn nhiều người đấy chứ:

Cha em để lại một gia tài cũng khá ở ngoại thành,

Một nếp nhà con với một mảnh vườn xinh.

Giờ thì em được an nhàn đôi chút:

3120 Anh em là quân nhân,

Em gái em đã mất

Ôi, vì đứa em, em phải trải qua biết bao cảnh khốn cùng,

Giá lại được vì nó mà nhọc nhằn, em cũng rất vui lòng,

Vì thực tình em rất yêu đứa bé.

FAUST:

Ôi, thực là một thiên thần, nếu cô em giống như cô chị.

MARGARETE:

3125 Em nuôi nó, nên với em, nó cũng rất bén hơi,

Cha em mất đi, đứa bé mới ra đời.

Cả nhà tưởng mẹ em không thể nào sống nổi,

Đau đớn khôn cùng, sức mẹ ngày càng đuối,

Lại phục hồi rất chậm, nên cũng chẳng nghĩ gì

3130 Đến việc trông nom, nuôi bú đứa bé tội nghiệp kia.

Thế là một mình em phải nuôi con thay mẹ,

Nó thành con em,

Em pha sữa cho nó ăn, cánh tay em bồng bế,

Nó lớn lên trong lòng em

3135 Nó chập chững tươi vui,

FAUST:

Và em cảm nhận được niềm vui thanh khiết nhất trên đời

MARGARETE:

Vâng, nhưng cũng biết cả những giờ khốn khổ,

Ban đêm, ngay sát giường em là chiếc nôi của nó;

Hễ thấy nó cựa mình

3140 Là em dậy rất nhanh;

Khi thì cho nó ăn, lúc đặt nó cạnh mình,

Nó vẫn khóc, lại phải bồng trên tay và đi đi lại lại,

Dạo bước khắp căn phòng vừa ru vừa nhún nhảy,

Và hôm sau, sớm tinh mơ đã phải giặt áo quần;

3145 Rồi đi chợ, rồi lại về đứng bên bếp nấu ăn,

Hôm nay rồi ngày mai, mọi ngày đều thế cả,

Không phải lúc nào cũng vui đâu, ông ạ.

Chỉ được mỗi điều em ăn ngủ rất ngon.

(Họ đi qua)

MARTHE 👏

Tội nghiệp cho đàn bà, cái thân phận rõ buồn:

3150 Một trai tân về già cũng khó lòng cảm hóa!

MEPHISTO:

Giá ai cũng như bà đây cả

Thì tôi xin sẵn lòng cải hóa để tốt hơn.

MARTHE:

Ông nói thực đi: có phải lòng ông chưa hề bị vấn vương?

Hay chưa tìm được người thương trong thiên hạ?

MEPHISTO:

3155 Tục ngữ có câu: ai có riêng bếp lửa,(*)

Lại có vợ hiền, người ấy sướng như tiên.

MARTHE:

Tôi muốn hỏi: có phải ông không thích chuyện tơ duyên?

MEPHISTO:

Ở đâu người ta cũng tiếp tôi lịch sự.

MARTHE:

Tôi muốn nói: ông chưa từng nghiêm túc muốn được cùng phụ nữ?

MEPHISTO:

3160 Với cánh đàn bà, chớ đùa cợt lôi thôi. [143]

MARTHE:

Ô, ông không hiểu ý tôi!

MEPHISTO:

Vâng, tôi thực đau lòng!

Nhưng tôi hiểu lòng bà… thực mênh mông đức độ.

(Họ đi qua)

FAUST:

Ô, thiên thần bé nhỏ,

Chắc em nhận ra tôi ngay lúc bước chân vào?

MARGARETE:

3165 Em cúi mặt ngượng ngùng ông không thấy hay sao?

FAUST:

Và em cũng rộng lòng tha thứ

Cho một kẻ đã táo gan, sàm sỡ

Khi em ở nhà thờ, vừa mới bước chân ra?

MARGARETE:

Chuyện như thế em chưa từng trải qua

Nên em rất sững sờ bối rối;

Xưa nay chưa hề có một ai nói tới,

3170 Một điều gì không tốt về em.

Em tự nhủ thầm phải soi xét mình xem

Hay cư xử có điều chi hỗn hào, vô ý tứ?

Để người ta dám ngang nhiên xử sự

Coi mình như một cô gái hành nghề.

3175 Phải thú thật rằng, em không hiểu điều chi

Nhủ thầm em, đối với ông, em sẵn lòng lượng thứ.

Nhưng riêng em, em giận mình lắm đó,

Bởi không tỏ ra giận dữ với ông hơn.

FAUST:

Ôi, bé thương!

MARGARETE:

Hãy khoan!

(Nàng ngắt một bông hoa cúc, bứt từng cánh hoa thả xuống)(*) [144]

FAUST:

Làm gì thế em? Kết hoa thành một bó?

MARGARETE:

3180 Không đâu, một trò chơi nho nhỏ.

FAUST:

Em nói sao cơ?

MARGARETE:

Ông tránh xa ra đi! Kẻo ông lại cười cho…

(Nàng bứt cánh hoa và thì thầm)

PFAUST:

Em lầm rầm gì vậy?

MARGARETE (nói nhỏ):

Chàng yêu tôi- chàng không yêu tôi.

FAUST:

Ôi, gương mặt thần tiên xinh đẹp nhất trên đời?

MARGARETE (tiếp tục):

Chàng yêu – không – chàng yêu – không —

(Bứt cánh hoa cuối cùng, mừng rỡ thật đáng yêu)

A, chàng yêu tôi!

FAUST:

Đúng thế đấy! Cô bé ơi!

3185 Hãy coi lời hoa kia như lời truyền của Chúa,

Em biết chăng? Chàng yêu em đó!

Chàng yêu em! Em có thấu tình không?

(Nắm lấy hai tay nàng)

MARGARETE:

Ô, em run quá chừng!

FAUST:

Em yêu ơi đừng sợ!

Hãy để ánh mắt nhìn thấu tỏ,

3190 Hãy để đôi bàn tay nắm chặt, nói thay lời: [145]

Ta trao nhau trọn vẹn cuộc đời,

Hãy tận hưởng cùng nhau niềm khoái lạc,

Niềm vui đời đời, không thể khác!

Mà kết thúc sẽ là niềm tuyệt vọng, đau thương.

Không! Không kết thúc đâu! Không có phút sau cùng!

(Margarete siết chặt tay chàng, rồi gỡ ra chạy trốn.

Faust bàng hoàng giây lát rồi chạy theo)

MIARTHE (bước ra):

3195 Trời tối rồi!

MEPHISTO:

Vâng, chúng tôi cũng xin cáo từ thôi.

MARTHE:

Tôi rất muốn mời các vị ở lại lâu hơn nữa,

Hiềm một nỗi nơi này là đất dữ,

Hình như người ta chẳng còn có việc gì.

3200 Ngoài việc để ý tới láng giềng từng lời nói, bước đi;

Mình giữ mấy, họ vẫn cứ xì xào bàn tán,

Đôi bạn trẻ đâu rồi, ông bạn?

MEPHISTO:

Đôi bướm tung tăng bay lượn ở đằng kia!(*)

MARTHE:

Ông ấy xem ra cũng quyến luyến say mê.

MEPHISTO:

Cô ấy cũng vậy thôi. Sự đời như thế đấy!

 

NGÔI NHÀ NHỎ TRONG VƯỜN

Margarete nhảy vào, trốn sau cánh cửa, một ngón tay đặt trước miệng, nhìn qua khe hở.

 

MARGARETE:

Anh ấy đến!

FAUST (bước vào):

A, cô em tinh nghịch! Em lại định trêu tôi!

Anh bắt được em rồi!

(Hôn nàng)

MARGARETE (ôm siết chàng và hôn lại):

Ôi, người yêu quý nhất

3205 Em yêu anh với cả trái tim mình!

(Mephisto gõ cửa)

FAUST (giậm chân):

Ai đó?

MEPHISTO:

Một bạn tốt đấy thôi!

FAUST:

Đồ súc sinh!

MEPHISTO:

Đã đến giờ phải từ biệt nhau rồi!

MARTHE (đến):

Vâng, thưa ông, giờ này đã muộn. [147]

FAUST:

Ta không được phép tiễn em như ước muốn?

MARGARETE:

Ôi, anh, nhỡ mẹ em… Thôi, ta tạm biệt nhau!

FAUST:

Tôi đã phải đi sao?

Đành tạm biệt!

MARTHE:

Xin chào ngài!

MARGARETE:

3210 Hẹn sớm ngày tái ngộ!

(Faust và Mephisto vào)

Lạy Chúa tôi! Một người như thế đó

Có thể nghĩ mọi điều thật tường tận sâu xa!

Trước mắt anh, mình ngượng, đứng ngây ra,

Anh nói gì, mình cũng chỉ biết “vâng”, không suy xét.

3215 Ôi, mình đúng là một con bé ngu si tội nghiệp,

Cũng chẳng hiểu vì sao anh ấy lại thương mình.

(Vào)  [148]

 

RỪNG VÀ HANG ĐỘNG

 

FAUST (một mình):

Hỡi thần linh cao cả, (*)

Người đã ban cho tôi mọi thứ

Tôi cầu khẩn xin Người;

Người cũng không uổng công đã hạ cố đến tôi

Khi hiện lên trong lửa hồng bữa trước.

3220 Người cho tôi một thiên nhiên tuyệt vời làm vương quốc,

Cho tôi sức mạnh để cảm nhận và thụ hưởng thiên nhiên,

Không phải sự lạnh lùng, kinh ngạc của một kẻ đi xem

Mà cho tôi nhìn thấu nỗi lòng của thiên nhiên huyền bí,

Như nhìn thấu tâm can của một người bạn quý.

3225 Người đã dẫn qua mắt tôi biết bao cõi sinh linh,

Dạy tôi nhìn nhận ra các huynh đệ của mình

Sống trong các bụi cây âm thầm, trên trời và dưới biển.

Và khi bão tố về, rừng gầm gào, rung chuyển,

Khi những cây thông cao to đổ sập xuống tan hoang

3230 Kéo theo bao nhánh cành cùng cây cối xung quanh,

Khi tiếng cây đổ ầm ầm hòa với tiếng sấm rền nơi đồi núi

Thì Người lại đưa đường dẫn lối

Đưa tôi vào nơi hang động yên bình,

Người đã dạy tôi sự hiểu biết chính mình.

Và bao sự thần kỳ tiềm ẩn trong lòng tôi hé mở.

3235 Và trước mắt tôi, khi hiện lên một vầng trăng thanh tú,

Tôi lại thấy chập chờn nơi vách núi, lùm cây.

Những hình bóng người xưa bàng bạc hiện về đây

Làm dịu những suy tư trang nghiêm khi thưởng ngoạn.  [149]

Ôi, tôi cảm nhận được rằng:

3240 Đối với con người không có gì trọn vẹn!

Người đã đưa tôi đến Hoan lạc tuyệt trần

Nhờ đó tôi gần thêm, gần hơn nữa các thánh thần,

Người đã ban cho tôi một bạn đồng hành không sao từ bỏ được,

Ngay cả khi hắn lạnh lùng, hỗn xược

3245 Hạ nhục tôi trước con mắt của chính tôi,

Ngay cả khi hắn chỉ nói một lời,

Là ân huệ Người ban đã biến thành mây khói.

Hắn khơi cháy trong tôi ngọn lửa cuồng tình ái,

Một hình bóng yêu kiều tôi khắc khoải chờ mong.

Tôi loạng choạng từ thèm muốn, khao khát sang thụ hưởng say lòng,

3250  Và trong khi hưởng thụ lại héo hon vì khát khao thèm muốn.

(Mephisto xuất hiện)

MEPHISTO:

Sống mãi thế này, ông vẫn còn chưa chán?

Đời đâu có cho ông kéo dài mãi niềm vui?

Nếm thử chơi một lần, điều đó cũng tốt thôi,

Nhưng sau đó lại phải tìm cái mới!

FAUST:

3255  Ta muốn anh có việc làm sớm tối

Để khỏi quấy phá ta trong ngày mới tốt lành!

MEPHISTO:

Vâng, vâng, tôi để ông an hưởng thái bình

Nhưng không thể nói tôi nặng lời như thế được.

Bạn như ông, khó tính, gàn gàn và ngang ngược,

3260 Dù có sao, đâu có thiệt thòi nhiều.

Người ta suốt ngày vất vả biết bạo nhiêu!

Phải biết cái không nên làm và cái ông thích chí,

Chủ như ông đâu dễ dàng chiều ý

FAUST:

Hay, hay! Giọng điệu lúc này nghe có vẻ hợp hơn!

3265 Hắn làm ta chán chường, lại còn muốn cám ơn!

MEPHISTO:

Ó, tội nghiệp thay cho đứa con trần thế!

Không có tôi, ông sống ra sao nhỉ?

Chính tay tôi đã cứu chữa cho ông

Khỏi cái bệnh hão huyền và mơ mộng viển vông;

3275 Không có tôi, chắc ông không còn nữa,

Đã từ giã địa cầu làm một người thiên cổ.

Vậy cớ sao ông ngồi mãi làu bàu.

Như một con cú già nơi hốc đá hang sâu?

Nào có ai bắt ông phải sống như con cóc,

3275 Hít nước rỉ tanh tao, liếm láp loài rêu mốc?

Trò tiêu phí thời gian rõ dịu ngọt, say lòng!

Cụ tiến sĩ năm xưa vẫn còn sống trong ông!

FAUST:

Phải, anh làm sao hiểu nổi,

Chính cuộc du ngoạn này nơi hoang sơ đồi núi

Đã mang đến cho ta sức sống mới ra sao?

3280 Dẫu có biết ta hạnh phúc đến nhường bao

Thì quỷ sứ nhà anh chẳng cho ta hưởng thụ!

MEPHISTO:

Chà, một niềm vui thực siêu phàm kỳ thú!

Nằm trên đỉnh non cao khi đêm xuống, sương rơi,

Đầy khoái cảm, dang tay ôm ấp cả đất trời

3285 Rồi lâng lâng tưởng mình đã ngang tầm thánh chúa,

Bằng mộng tưởng đào bới sâu hơn nữa

Đến tận xương, tận tủy trái đất này,

Cả công trình Chúa sáng thế sáu ngày(*)

Cũng cảm thấy ở ngay trong lồng ngực,

Và với sức kiêu hùng, người ta đòi thưởng thức

Niềm hoan lạc ái ân, như con nước dâng tràn

3290 Cuốn mất tăm đứa con của trần gian

Rồi kết thúc sự cao siêu, chiêm nghiệm.

Bằng…

(Hắn làm một cử chỉ thô tục)

Ô không! Tôi nói ra không tiện!

FAUST:

Phù! Đô nhơ nhuốc!  [151]

MEPHISTO:

Phải rồi, chuyện đó ông chẳng ưa;

Ông có quyển nói năng cho phải đạo.

3295 Không được nói với cái tai tiết trinh và gia giáo

Những điều mà trái tim trinh tiết đang thèm muốn ước mong.

Được thôi, tôi nhường ông cái thú vui.

Thỉnh thoảng tự dối lòng;

Nhưng chuyện ấy mà để lâu ông làm sao chịu nổi!

3300 Giờ trông ông đã bơ phờ quá đỗi,

Nếu kéo dài thêm, chắc ông sẽ nát tan,

Bởi lo âu, hoảng loạn, bởi điên gàn.

Thôi, đủ rồi!

Người yêu ông ưu tư sầu thảm,

Tất cả đối với nàng đều âm u, ảm đạm.

3305 Mọi ý nghĩ của nàng đều hướng tới nơi ông,

Nàng yêu ông mãnh liệt khôn cùng,

Bởi ông nhấn chìm nàng bằng ái tình dữ đội,

Như tuyết băng tan, nước ngập tràn sông suối,

Ông đã rót tình yêu đầy ắp tấm lòng thơ,

3310 Nhưng giờ thì suối kia đã hết nước, cạn khô,

Tôi nghĩ: thay vì giữa núi rừng ông đang ngồi chễm chệ,

Ông bỏ mặc núi rừng cho Thượng đế,

Mà đền đáp mối tình

Cô bé tội nghiệp kia.

3315 Thời gian đối với nàng dài dằng đặc, nặng nề;

Bên cửa sổ thẫn thờ, nhìn mây trời lững thững,

Nàng nhìn theo mây trôi trên thành xưa hờ hững.

Nàng hát: “Ôi, ước gì em có cánh như chim”.(*)

Hát suốt ngày, hát mãi đến thâu đêm.

3320 Đôi lúc cũng tươi lên, nhưng thường nàng ủ rũ,

Có lúc khóc đầm đìa, nức nở

Rồi lại lặng yên như có vẻ yên bình,

Nhưng thực ra luôn đắm đuối vì tình.

FAUST:

A, con rắn! Mi đúng là loài rắn!

MEPHISTO (nói riêng):

3225 Được lắm! Mi bị ta đang quấn!

FAUST:

Đồ khốn kiếp! Mau cuốn xéo ngay đi!

Và đừng có nhắc hoài đến cô bé đẹp kia!

Đừng khơi gợi lòng ta đang như ngây như dại

Nỗi thèm muốn khát khao tấm thân ngà ngọc ấy!

MEPHISTO:

3320 Thế là sao? Nàng tưởng ông đã bỏ trốn mất rồi,

Mà thực ra, ông gần như đang chạy trốn đó thôi!

FAUST:

Không, ta vẫn ở bên nàng, dù là cách muôn trùng sông nước,

Ta không thể mất nàng, không thể quên nàng được;

Ôi, đến cả với Chúa ta cũng nổi lòng ghen

3335 Nếu mình Chúa được nàng khe khẽ đặt môi lên.

MEPHISTO:

Ô, tuyệt lắm, ông bạn ơi! Tôi cũng phát ghen vì ông đó,

Vì cặp nai song sinh dưới khóm hồng gặm cỏ.(*)

FAUST:

Cút đi, đồ mối lái ma cô!

MEPHISTO:

Được thôi! Ông cứ chửi, còn tôi cứ cười trừ.

Bởi Chúa tạo ra con trai và con gái.

3340 Chúa cũng nhận ra cái nghề sang nhất ấy

Nếu chính Người có dịp cũng xe tơ.

Nào, đi thôi! Rõ thực khốn khổ chưa!

Đưa ông đến phòng khuê của người yêu tha thiết,

Chứ đâu phải ông đi vào cõi chết.

FAUST:

3345 Trong vòng tay người yêu, niềm hạnh phúc thiên đàng?

Hãy để ta sưởi ấm bên ngực nàng!

Chẳng phải ta luôn cảm thông với nàng biết bao điều thống khổ?

Chẳng phải ta đó sao, kẻ trốn chạy? Kẻ không nhà, không cửa?

Một kẻ vô loài, không mục đích, không bình an, [153]

3350 Như thác nước dữ dằn qua ghềnh đá xối tràn,

Cuồng nộ, khát khao, ầm ào lao xuống vực?

Còn nàng, ôi cô bé thơ ngây, thuần phác

Sống trong túp lều con nơi thung lũng yên bình,

Chỉ quần quanh với công việc gia đình,

3355 Với thế giới của mình đơn sơ và nhỏ hẹp.

Còn ta, kẻ đã bị Chúa Trời oán ghét,

Vẫn chưa đủ hay sao

Mà còn nâng tảng đá lên cao

Ném vào đời nàng cho tan hoang, đổ nát?

3360 Sự yên tĩnh nơi nàng đã bị ta cướp mất!

Hỡi địa ngục, mi muốn nàng phải làm vật hy sinh!

Nào, quỷ đâu, hãy đến giúp cho nhanh,

Rút ngắn thời gian đầy lo âu cơ cực!

Cái gì phải xảy ra hãy xảy ra lập tức!

Hãy để số phận nàng đổ xuống đời ta mau!

3365 Để nàng và ta cùng lao xuống vực sâu!

MEPHISTO:

Ôi cha cha, lại sôi máu lên rồi; lại bừng bừng lửa cháy!

Thôi, đi mà an ủi nàng, thưa quý ông điên dại!

Khi đầu óc cỏn con không tìm ra được lối thoát cho đời,

Người ta liên tưởng mình đã mạt vận đến nơi.

3370 Chỉ có kẻ can trường là đời đời bất tử!

Tôi thấy ông sắp biến thành quỷ sứ,

Nhưng không có gì vô vị, chán ngán hơn,

Bằng một tên quỷ sứ lại thất vọng, u buồn.

 

BUỒNG RIÊNG CỦA GRETCHEN

GRETCHEN (ngồi một mình bên guồng sợi):

Sự bình yên đã mất,(*)

3375 Không tìm thấy nữa đâu,

Chẳng bao giờ thấy nữa,

Lòng em nặng ưu sầu.

 

Em không thấy bóng chàng,

Đời buồn như nấm mộ,

3880 Em thấy cả thế gian

Đều đắng cay ngột thở.

 

Đầu óc em khổ sở

Như điên dại mê cuồng,

Tâm hồn em tan vỡ

3385 Thành muôn vàn đau thương.

 

Sự bình yên đã mất,

Không tìm thấy nữa đâu,

Chẳng bao giờ thấy nữa,

Lòng em nặng ưu sầu.

 

3390 Em nhìn qua cửa sổ

Chỉ cốt tìm tình lang,

Em bước chân ra phố,

Chỉ để đến với chàng.

 

Bước chân chàng hiên ngang,

3395 Dung mạo chàng cao quý, [155]

Ánh mắt chàng rỡ ràng

Miệng chàng cười ý vị.

 

Lời chàng bao êm ái

Khiến lòng em ngất ngây,

3400 Bàn tay chàng siết chặt

Ôi nụ hôn nồng say!

 

Sự bình yên đã mất,

Không tìm thấy nữa đâu,

Chẳng bao giờ thấy nữa,

3405 Lòng em nặng ưu sầu.

 

Chàng ơi, lòng khắc khoải,

Khao khát chàng khôn nguôi;

Ước gì em giữ mãi

Chàng bên em suốt đời.

 

3410 Ước gì hôn chàng mãi

Như lòng em ước mong,

Ước gì em được chết

Trong những nụ hôn nồng!

 

VƯỜN NHÀ MỤ MARTHE

Margarete, Faust

 

MARGARETE:

Heinrich, anh hứa với em đi! (*)

FAUST:

Những gì anh có thể!

MARGARETE:

3415 Vậy nói đi anh: anh nghĩ về tôn giáo ra sao?

Anh là người nhân hậu biết bao,

Nhưng em nghĩ, anh đâu có để tâm nhiều đến Chúa!

FAUST:

Bỏ qua chuyện đó đi! Em biết anh yêu em là đủ;

Vì người yêu anh sẵn sàng đổ máu, chẳng tiếc thân,

3420 Còn tình cảm ai ra sao, ai đi tới nhà thờ, anh đâu có cản ngăn!

MARGARETE:

Như thế không nên, người ta còn phải tin nữa chứ!

FAUST:

Phải tin ư?

MARGARETE:

Ôi, với anh… giá như em có thể,

Mà hình như anh không coi trọng các thánh lễ nhà thờ.

FAUST:

Anh tôn trọng đó mà!

MARGARETE:

Nhưng không hề khát khao, đòi hỏi.

Đã lâu, anh không đi lễ, không xưng tội;

Anh có tin Chúa không?

FAUST:

Em yêu, nào mấy ai dám nói thực lòng

Là tôi đây tin Chúa?

Hãy thử hỏi thầy tu cùng học giả,

Câu trả lời của họ sẽ là sự chê cười

Ngay chính người đưa câu hỏi ra thôi.

MARGARETE:

3430  Nghĩa là anh không tin?

FAUST:

Đừng hiểu sai lời anh, ôi gương mặt dịu hiền!

Ai dám gọi đích danh Người ra đó?

Và có ai tự thú

Là: tôi tin ở Người?

3435 Hỏi có ai dám cảm nghĩ rạch ròi

Và ngang nhiên tuyên bố

Rằng: tôi không tin Chúa?

Người là đấng bao trùm lên tất cả,

Là sự chở che, gìn giữ muôn loài,

3440 Chẳng phải chính Người đang gìn giữ hai ta

Và gìn giữ chính Người?

Và trên cao kia vòm trời vẫn muôn đời bao phủ?

Trái đất dưới chân ta vẫn vững bên muôn thuở?

Chẳng phải những vì sao ngàn đời vẫn lấp lánh hiện lên

3445 Nhìn xuống chúng ta thân thiết, dịu hiền?

Chẳng phải anh đang nhìn em đó sao, mắt soi trong mắt,

Tất cả hướng về em, con tim và khối óc?

Chẳng phải cái điều muôn thuở vẫn bí huyền

3450 Khi hữu ảnh, lúc vô hình đang vương vấn bên em?

Và khi lòng em tràn đầy bao cảm xúc

Khi em thấy mình ngất ngây trong hạnh phúc

[158] Em muốn gọi đó là gì, là tùy ý em thôi,

Gọi nó là Trái tim! Là Hạnh phúc! Là Tình yêu! Là Chúa Trời!

3455 Anh không biết gọi tên nào đích thực!

Tất tất cả đều là cảm xúc;

Tên gọi chỉ là âm thanh, chỉ là khói sương thôi,

Nó phủ che vầng sáng của bầu trời.

MARGARETE:

Tất cả những cái đó đều hay và chí lý,

3460 Cha xứ cũng nói ra những điều gần như thế.

Chỉ hơi khác nhau cách dùng chữ, dùng lời.

FAUST:

Dưới ánh sáng mặt trời và ở khắp nơi nơi

Mọi tấm lòng đều nói lên như thế,

Bằng thứ ngôn ngữ riêng, mỗi người mỗi vẻ,

3465 Tại sao anh lại không nói ra bằng ngôn ngữ của mình?

MARGARETE:

Nghe anh nói cũng thuận lý, đạt tình.

Nhưng vẫn luôn có điều không phải đạo;

Bởi vì anh không theo Thiên Chúa giáo.

FAUST:

Ôi, bé thương yêu!

MARGARETE:

Đã từ lâu em: khốn khổ trăm chiều

3470 Khi thấy anh có bạn bè như vậy.

FAUST:

Sao kia em?

MARGARETE:

Người đàn ông vẫn ở bên anh ấy,

Trong sâu thẳm hồn em, em ghét hắn quá chừng!

Trên đời chẳng có chi làm em nhức nhối lòng,

3475 Bằng cái bộ mặt đáng gờm kia, trông thấy mà ớn lạnh,

FAUST:

Em bé bỏng của anh, em chớ nên sợ hắn! [159]

MARGARETE:

Thường tình ra em tốt với mọi người,

Nhưng thấy hắn là trong em khí huyết lại rối bời,

Em mong gặp anh, biết bao thương nhớ,

3480 Nhưng thấy hắn là lòng em lại hoang mang ghê sợ,

Em cho hắn là một tên rất quỷ quái, ranh ma!

Chúa xá tội cho em, nếu em quá đáng với người ta!

FAUST:

Nhưng đời cũng cần những con người quái dị.

MARGARETE:

Em không muốn sống gần những hạng người như thế!

3485 Hễ hắn bước chân qua cửa vào đây

Là mắt nhìn đầy vẻ mỉa mai,

Hắn có vẻ dửng dưng

Lại nửa như giận dữ,

Như thể nơi trán hắn in hằn lên dòng chữ

3490 Rằng hắn không thể yêu thương ai ở trên thế gian này.

Trong vòng tay anh, em cảm thấy đắm say,

Thấy thoải mái tin yêu; lòng biết bao ấm áp,

Nhưng hễ hắn ló mặt ra là tim em có thắt.

FAUST:

Ôi thiên thần đầy tiên cảm của anh!

MARGARETE:

3495 Cảm giác đó ám ảnh em, kiểm tỏa mọi tâm tình

Đến nỗi, khi hắn chợt bước vào nơi hai ta tình tự,

Em bỗng cảm thấy mình không còn yêu anh nữa.

Em cũng không sao tâm niệm cầu kinh,

Khi hắn luôn luôn ẩn khuất ở quanh mình,

Và điều đó làm lòng em khổ sở,

3500 Heinrich, anh cũng thấy như em vừa nói chứ?

FAUST:

Em ác cảm đó thôi!

MARGARETE:

Giờ em phải đi rồi. [160]

FAUST:

Ôi, thế ra anh chẳng bao giờ có được .

Một giờ bên em bình yên hạnh phúc,

Để ngực kề bên ngực, để hồn quyện lấy hồn?

MARGARETE:

3505 Giá em ngủ riêng phòng!

Thì đêm nay, chiều anh, không cài then, sập cửa;

Nhưng mẹ em thường chập chờn giấc ngủ

Bà mà thấy hai người…

Chắc là em sẽ chết đứng mất thôi!

FAUST:

3510 Thiên thần của anh, khỏi phải lo điều đó!

Em cầm chiếc lọ này, chỉ cản ba giọt nhỏ

Đem hòa vào nước uống cho mẹ em,

Bà sẽ rất say sưa một giấc ngủ êm đềm.

MARGARETE:

Vì anh, anh bảo gì mà em không chiều ý?

3510 Chỉ mong thứ thuốc kia không hại gì cho mẹ!

FAUST:

Ôi, cô bé dịu hiền,

Nếu có sao, lẽ nào anh lại còn dám khuyên em?

MARGARETE:

Cứ nhìn thấy anh, anh yêu quý, là em không hiểu nổi

Điều gì thôi thúc em làm theo anh đòi hỏi;

Em chiều anh quả thực đã quá nhiều,

3520 Hầu như chẳng còn gì để chiều chuộng anh yêu!

(Nàng vào, Mephisto ra)

MEPHISTO:

Thế nào, nhóc con đi rồi ư, ông bạn?

FAUST:

Mi lại vừa tới đây do thám? :

MEPHISTO:

Phải, tôi đã nghe tường tận cả rồi,

Ông tiến sĩ bị thẩm tra về tín ngưỡng đấy thôi!

Cầu mong ông được thỏa lòng mong ước.

3525 Chà, đám con gái bây giờ chỉ mong sao biết được

Anh có theo lệ cũ, anh có mộ đạo không.

Họ nghĩ: ở chốn kia anh ngoan ngoãn phục tòng

Thì với họ anh cũng vào khuôn phép.

FAUST:

Đồ yêu nghiệt!

Mi không sao hiểu được

3530 Một tâm hồn yêu quý, thủy chung,

Đức tin mang cho nàng niềm hạnh phúc khôn cùng,

Và vì nó, nàng khổ đau dằn vặt,

Sợ phải mất người mình yêu quý nhất.

MEPHISTO:

Ô hô, kẻ cầu hôn đa tình ơi!

3535 Cô em bé bỏng kia đã dắt mũi ông rồi!

FAUST:

Mi là giống yêu ma

Kết liên từ bùn nhơ với lửa!

MEPHISTO:

Mà cô em cũng rất sành xem tướng số!(*)

Hễ cứ thấy mặt tôi là khó ở trong người,

Ý nghĩ ẩn tàng sau mặt nạ của tôi

3540 Cô cũng đoán ra, chắc coi tôi là thiên tài cao quý,

Hoặc không chừng coi chính tôi là quỷ,

Thế nào, còn đêm nay?

FAUST:

Bận gì đến mi nào?

MEPHISTO:

Tôi cũng có thú vui trong chuyện ấy chứ sao! [162]

 

BÊN GIẾNG

Gretchen và Lieschen cầm vò lấy nước.

 

LIESCHEN:

Cô không nghe nói gì về con Barbel chứ?

GRETCHEN:

3545 Không. Tôi ít gặp mọi người.

LIESCHEN:

Thảo nào! Hôm nay Sibylle nói chuyện đó với tôi:

Cô ả Barbel cuối cùng đã bị người xỏ lá.

Đấy, cứ làm bộ cao sang, quý giá.

GRETCHEN:

Nhưng sao cơ?

LIESCHEN: .

Cô ả ấy bốc mùi!

Ăn uống một miệng thôi mà nuôi những hai người.

GRETCHEN:

3550 A!

LIESCHEN:

Có thế mới biết thân, rõ đáng đời đáng kiếp!

Cứ bám mãi thằng cha kia róng riết!

Nào rủ nhau đi nhảy, nào kéo xuống làng chơi,

Nào cùng nhau đi dạo hóng gió trời,

3555 Ở đâu cũng muốn mình là người xinh nhất đám, [163]

Cứ rượu thịt chào mời, thằng cha kia ve vãn,

Cô ả hợm mình lại càng tưởng mình xinh,

Rõ cái đồ vô liêm sỉ, đáng khinh,

Nó tặng cho cái gì cũng quơ cho bằng hết,

3560 Rồi một cái vuốt ve đến một phen hôn hít,

Và bông hoa kia chẳng biết rụng bao giờ!

GRETCHEN:

Tội nghiệp chưa!

LIESCHEN:

Chà, thế mà cô lại còn thương hại ả!

Trong lúc bọn ta phải quay tơ vất vả

Tối đến mẹ không cho bước ra khỏi nhà mình,

3565 Còn nó thì sao? Hú hí với nhân tình,

Trên ghế trước cổng nhà, hay ở trong ngõ vắng,

Thời khắc như thế nào cũng coi là quá ngắn!

Giờ thì ả ta mới lủi thủi, bơ phờ,

Khoác áo tội nhân xưng tội giữa nhà thờ!(*)

GRETCHEN:

3570 Chắc anh ấy cưới cô ta làm vợ.

LIESCHEN:

Có mà điên! Kẻ trai lơ bạt tử,

Thiếu gì nơi hóng gió, hít khí trời.

Và chăng, hắn cũng đã chuồn rồi.

GRETCHEN:

Thực là tồi tệ quá!

LIESCHEN:

Dầu có lấy hắn ta, ả cũng còn khốn khó,

3575 Trai tráng sẽ rứt tung vòng hoa cưới trên đầu!

Bọn mình sẽ rắc rơm trước cửa ngõ cô dâu!

(Vào)

GRETCHEN (đi về nhà)

Ôi, trước kia, sao mà mình hăng hái

Chê trách một cô gái đáng thương đã có lần trót dại!

[164] Mình nói đến lỗi lầm của kẻ khác mãi thôi,

3580 Nói gay gắt bao nhiêu vẫn còn thấy thiếu lời!

Chuyện đã là bùn nhơ, mình trát bùn thêm nữa,

Trát đến mấy cũng cho là chưa đủ,

Rồi mình tự khen mình, ra cái vẻ hơn đời,

Giờ thì chính mình đang nặng tội đấy thôi!

3585 Nhưng mà, ôi, lạy Chúa!

Điều đã thôi thúc con bước chân vào lầm lỡ

Nó tốt đẹp vô cùng! Êm ái biết nhường bao!  [165]

 

CHÂN TƯỢNG THÁNH

Trong một hốc tường có bức tượng của Đức Mẹ Thương khó, phía trước có mấy bình hoa.

 

GRETCHEN (cắm họa tươi vào bình):

Ôi, Đức Mẹ đau thương,(*)

Xin hãy gia ân

Cứu rỗi đời con xót xa, khốn khổ!

 

3590 Người đã từng đau thương vô độ

Trái tim như gươm chém, giáo xuyên,

Khi ngước mắt nhìn lên

Thấy cái chết của con mình trước mặt.

 

Người nhìn lên Đức Chúa cha,

Với tiếng than oan khuất

3595 Về nỗi đau của con trai, về nỗi khổ của Người.

 

Nào có ai cảm nhận được, than ôi!

Trong lòng con đây nỗi đau quằn quại?

Trái tim con biết bao tê tái,

Run rẩy, hãi hùng

3600 Nó đòi đoạn khôn nguôi,

Chỉ có Người mới thấu hiểu con thôi!

Dù con đi đâu về đâu chăng nữa,

Lòng vẫn khổ đau, khổ đau, đau khổ!

3605 Hễ một bóng một mình là con lại sụt sùi,

Con khóc, con than, khóc mãi, khóc hoài,

Trái tim con, thương ôi, đang tan vỡ! [166]

Những khóm hoa bên cửa sổ phòng con,

Con đã tưới lên, ôi! Bao giọt lệ buồn,

3610 Để sớm hôm nay hái hoa đầm nước mắt

Dâng Đức Mẹ, tấm lòng con héo hắt.

 

Khi mặt trời vừa mới hé rạng lên,

Mang đến phòng con những tia sáng đầu tiên,

Là đã thấy con trên chiếc giường đơn chiếc

3615 Ủ rũ một mình với nỗi đau khôn xiết.

 

Cứu con với, Mẹ ơi!

Cho con khỏi chết, khỏi ô nhục trên đời!

Ôi, Đức Mẹ đau thương

Xin hãy gia ân

Cứu rỗi đời con xót xa, khốn khổ! [168]

 

BAN ĐÊM

Đường phố trước cửa nhà Gretchen 

 

VALENTIN (quân nhân, anh của Gretchen): .

3620 Xưa kia trong những lần tiệc rượu,

Nơi bạn bè ra sức huênh hoang,

Và lớn tiếng tán dương

Những cô nàng kiều diễm

Cùng những vòng hoa các nàng trang điểm,

Rồi nâng cốc chúc mừng họ nốc cạn một hơi,

3625 Thì mình vẫn cứ thản nhiên ngồi,

Chống khuỷu tay lên bàn

Nghe người ta khuếch khoác,

Với lấy chén rượu đầy, tay nâng lên chậm chạp,

Mình khẽ vuốt râu cằm, tủm tỉm nhếch mép cười;

3630 Mình nói: – Chà mỗi người mỗi ý thôi!

Nhưng thử hỏi khắp nơi liệu có ai xinh đẹp

Bằng Gretchen, em gái mình không biết

Hay cứ gọi là xách dép cũng không xong?

Và thế là lại lanh canh, cốc chạm cốc, một vòng;

3635 Có đứa kêu lên: phải, đúng rồi, chí phải!

Cô ấy là hoa khôi làm vẻ vang nữ giới!

Còn bọn huênh hoang bỗng im bặt, ngớ người.

Nhưng bây giờ? Ôi, khốn khổ thân tôi,

Chỉ muốn đâm đầu vào tường kia mà chết!

3640 Thằng khốn nạn nào cũng chửi mình được hết!

Nào là nhăn nhúm mũi, nào nói xỏ nói xiên,

Mình như kẻ tội đời phải câm lặng ngồi yên,

Nghe câu nói vu vơ cũng vã mồ hôi trán

Mình muốn giã cho bọn kia một trận,

3645 Nhưng không thể bảo rằng bọn chúng nói điêu toa. [169]

Cái gì thế nhỉ? Ai len lén đằng kia?

Nếu mình không lầm thì bọn này hai đứa

Phải chi hắn ở đây mình sẽ túm lấy cổ

Cho hắn chầu tiên tổ ngay trên mảnh đất này!

(Faust và Mephisto đến)

FAUST:

3650 Hình như qua cửa sổ nhà thờ ánh sáng rọi tới đây

Ngọn đèn nhỏ vĩnh hằng vẫn bập bùng nơi đó,

Ánh sáng yếu dần, nhạt nhòa, mờ nhạt nữa,

Rồi bốn bên là đêm tối mịt mùng!

Trong lòng ta đêm buông mênh mông.

MEPHISTO:

3655 Còn tôi, tôi lại thấy mình như chú mèo bé nhỏ,

Rón rén leo lên chiếc thang cứu hỏa,

Men theo tường nhè nhẹ,

Và nhân đức rình mồi,

Lòng chỉ thèm thuồng được ăn vụng, được chơi.

3660  Thế Ìà người tôi tứ chi dậm dật,

Nghĩ đến Hội yêu ma lại tha hỗ ngây ngất.

Theo lệ thường, hội mở tối ngày kia,

Đến đó ta sẽ hay thức trắng để làm gì!

FAUST:

Phải chăng kho báu được đưa lên, lóe sáng

3665 Mà ta thấy phía sau kia có gì đang lấp loáng?

MEPHISTO:

Chẳng bao lâu ông sẽ có niềm vui

Tự tay mình đưa báu vật lên thôi,

Mới đây tôi có dịp ngó mắt nhìn nơi đó,

Chà, toàn là thứ tiền vàng đúc hình con sư tử.

FAUST:

3670 Không có đồ nữ trang, không có chiếc nhẫn nào

Để cho người ta yêu được làm đẹp hay sao?

MEPHISTO:

Có, rõ ràng tôi có thấy

[170] Hình như chuỗi ngọc trai thì phải.

FAUST:

Hay rồi! Vì ta rất đau lòng,

3675 Nếu ta đến với nàng mà lại đến tay không.

MEPHISTO:

Ông chẳng nên phiền lòng thái quá,

Khi được hưởng thú đời mà tiền không phải trả.

Nhưng kìa, muôn vì sao rạng rỡ cả bầu trời,

Tôi để ông thưởng thức một nghệ thuật tuyệt vời.

3680 Tôi sẽ hát cho nàng nghe một bài ca đạo đức

Mà lại khiến nàng đê mê, rạo rực.

(Hắn vừa hát vừa đệm đàn lục huyền)

Hỡi cô em Kathrin bé nhỏ(*)

Trước cửa nhà người tình

Cô làm chi ở đó

3685 Mà thơ thẩn từ lúc ban mai?

Đi đi, cô bé ơi!

Kẻo người ta mời em vào trong đó,

Khi vào, em còn là trinh nữ,

Nhưng khi ra, trinh nữ ấy còn đâu?

 

3690 Hãy giữ mình, ai ơi!

Khi chuyện xảy ra rồi,

Họ sẽ chào tạm biệt,

Các cô em tội nghiệp!

Dẫu yêu tha thiết

Nhưng chớ nể tình,

3695 Đừng để cho kẻ cắp lấy mất mình,

Trừ khi chiếc nhẫn cưới

Em đã đeo trên ngón tay xinh.

VALENTIN (tiến ra):

Mi nhử mồi ai thế? Đồ chết tiệt!

Quân bắt chuột, bẫy chim khốn kiếp!(*)

3700 Quỷ tha ma bắt đi chiếc đàn nó hành nghề!

(Đập đàn)

Thằng ca sĩ vô loài, ma quỷ bắt ngươi đi!

MEPHISTO:

Thôi rồi, đàn vỡ đôi! Biết làm chi với nó?  [171]

VALENTIN:

Giờ đến lượt cho chúng bay vỡ sọ!

MEPHISTO (với Faust):

Ông tiến sĩ ơi! Đừng lùi lại, tiến lên đi!

3705 Cứ đứng sát vào tôi, tôi chỉ dẫn, sợ gì!

Tuốt kiếm ra! Đâm tới đi! Tôi đỡ!

VALENTIN:

Này thì đỡ.

MEPHISTO:

Chứ sao, ta đâu sợ?

VALENTIN:

Cả miếng này!

MEPHISTO:

Được đấy, có ta đây!

VALENTIN:

Chà, mi đấu gươm cứ y như ma quỷ!

Lạ chưa, có chuyện gì thế nhỉ?

3710 Cánh tay ta đã tê dại mất rồi!

MEPHISTO (với Faust):

Đâm đi!

VALENTIN (ngã xuống):

Ôi, tôi chết! Hỡi trời!

MEPHISTO:

Thế là thằng cha ngỗ ngược này đi đứt!

Ta phải chuồn thôi! Phải biến ngay lập tức:

Đã thấy vang lên tiếng thét: kẻ giết người!

Với bọn cảnh binh tôi xử trí dễ thôi,

3715 Những khó xoay, khi tòa tuyên xử nhân danh Chúa.

MARTHE (bên cửa sổ):

[172] Lại đây, bà con ơi, nhanh lên chứ!

GRETCHEN (bên cửa sổ):

Mang đèn tới đây mau!

MARTHE:

Mắng nhiếc, chửi bới nhau,

Rồi đấu gươm quyết liệt.

DẢN CHÚNG:

Kìa, có người đã chết!

MARTHE (bước tới):

Bọn giết người đã xa chạy cao bay?

GRETCHEN (bước tới):

3720 Người nằm đó là ai?

DÂN CHÚNG:

Con trai mẹ cô đó!

GRETCHEN:

Ôi, hỡi Đấng Toàn năng! Trời ơi, rõ khổ!

VALENTIN:

Tôi chết đây!

Lời chưa xong chắc tôi đã lìa đời,

Bọn đàn bà kia, sao kêu khóc mãi thôi?

3725 Lại cả đây mà nghe ta nói!

(Mọi người vây quanh)

Em Gretchen của anh, thấy chưa, em còn trẻ tuổi,

Chưa đủ khôn ngoan trong mọi việc đời,

Việc em đã làm quả thực rất tồi.

Tôi nói riêng cho em nghe, một mình em thôi nhé:

3730 Giờ thì em đúng là con đĩ

Như thế thật đáng đời.

GRETCHEN:

Lạy Chúa! Sao nói em như thế, anh ơi?

VALENTIN:

Đừng có đùa với Chúa! .

Việc xảy ra đáng tiếc xảy ra rồi, [173]

Việc phải đến ắt rồi sẽ đến.

Cô khởi đầu với một thằng còn kín,

Nhưng chẳng bao lâu nhiều đứa khác tiếp ngay,

Rồi cả tá đàn ông cô lần lượt qua tay,

Cô sẽ là của chung toàn thành phố.

 

3740 Khi cái nhục đến kỳ sinh nở

Người ta sẽ giữ kín để đưa nó ra đời,

Lấy cả màn đêm che phủ lên người,

Lại bịt kín tai, kín đầu, kín tóc,

Thậm chí còn mong giết nó cho tiệt nọc.

3745 Vậy mà nó cứ phình ra, lớn mãi, lớn hoài,

Rồi sẽ tráo trâng đi lại giữa ban ngày,

Nhưng đâu có đẹp hơn, hay hơn trước.

Cái mặt càng xấu xa, nhơ nhuốc,

Càng tìm cách chưng ra trước người đời.

 

3750 Phải, tao đã nhìn thấy trước cái ngày ấy đến rồi,

Thấy tất cả mọi người thiện lương, tử tế

Đều gớm cái mặt mày, đồ con đĩ!

Như ghê sợ một thây ma bị bệnh dịch thối tha,

Trái tim mày sẽ khốn khổ, xót xa

3755 Khi người ta nhìn mày vào tận mắt!

Mày sẽ không còn dám đeo dây chuyền vàng trước ngực!(*)

Chốn giáo đường, mày không còn được đứng trước bàn thờ!

Dù lộng lẫy trong áo choàng với cổ áo ren hoa

Thì lòng mày vẫn nặng nề ở mọi nơi vũ hội!

3760 Dẫu giấu mặt ở nơi tăm tối

Trốn giữa đám ăn mày hay những kẻ tật nguyền,

Dẫu Chúa có xá tội cho mày, mày cũng chẳng được yên,

Cả thế gian này vẫn đời đời nguyền rủa!

MARTHE:

Anh nên phó thác linh hồn cho lòng lành của Chúa,

3765 Lẽ nào còn mang thêm tội phỉ báng theo người?

VALENTIN:

Chà, đồ bợm già, quân mối lái tanh hôi,

Tao mà đập chết được mi, cái thân tàn ma dại,

Thì mọi lỗi lầm ta mắc phải

Chắc sẽ được Chúa Trời xá tội cho thôi! [175]

GRETCHEN:

3770 Ôi, tội hình địa ngục, đau đớn lắm; anh ơi!

VALENTIN:

Thôi đi, đừng có mà khóc nữa!

Cô đã trát trấu bôi tro vào danh dự,

Đã đâm vào tim tôi một nhát kiếm chết người.

Tôi đi đây bằng giấc ngủ ngàn đời,

Tôi về với Chúa Trời,

3775 Với tư cách một quân nhân chính trực.

(Chết) [176]

 

TRONG NHÀ THỜ

Buổi lễ, có dàn đồng ca và nhạc đại phong cầm. Gretchen trong đám người dự lễ, sau lưng là một bóng ma.(*)

 

BÓNG MA:

Gretchen, giờ thì mi biết bao khác lạ,

So với thời gian còn trong trắng thơ ngây,

Mi đến trước bàn thờ, cũng tại nơi đây,

Mi cầu nguyện bi bô,

3780 Giở sách kinh cũ sờn,

Nửa phần như chơi trò trẻ nhỏ,

Nửa phần như Chúa ngự trong lòng!

Gretchen!

Đầu óc mi để đâu?

3785 Trong tim mi

Chứa chất tội ác nào?

Mi cầu nguyện cho ai, cho vong hồn mẹ chứ?

Người mẹ vì mi mà vĩnh hằng giấc ngủ

Đời đời kiếp kiếp chịu đọa đày.

Trước cửa nhà mi lênh láng máu của ai?

3790 Trong lòng mi

Một mầm sống đang cựa mình trỗi dậy?

Tiên cảm nỗi đau khi tồn tại

Nên cả nó, cả mi đều khắc khoải lo âu?

GRETCHEN:

Ôi, thương đau! Thương đau!

3795 Ước gì tôi thoát khỏi

Bao ý nghĩ dập dồn dội tới

Trong đầu tôi và chống lại tôi! [177]

ĐỒNG CA:

Vào ngày nổi giận của Chúa Trời(*)

Cả thể gian sẽ biến thành tro bụi. 

(Có tiếng đại phong cầm)

BÓNG MA:

3800 Cơn thịnh nộ nhằm đầu mi giáng tới!

Kèn rền vang!

Mồ mả chuyển rung!

Tim mi yên nghỉ

Trong tro tàn,

3805 Bị dựng dậy

Cho lửa kia hành hạ,

Run rẩy

Trong giờ phán xử!

GRETCHEN:

Ôi, giá tôi thoát khỏi chốn này!

Tiếng phong cầm

3810  Như làm tôi ngột thở,

Và dàn đồng ca đó

Làm lòng tôi xót xa.

ĐỒNG CA:

Khi quan tòa đã ngự lên tòa?(*)

Mọi cái giấu đi cũng đều lộ mặt,

3815 Tội ác nào cũng bị tòa trừng phạt.

GRETCHEN:

Tôi nghẹt thở, trời ơi

Hàng cột

Vây lấy tôi!

Vòm trần

Ép xuống mãi!

3820 Ôi, khí trời, khí trời!

BÓNG MA:

Mi giấu mặt đi thôi!

Tội lỗi và vết nhơ

Không thể nào che đậy!

Ánh sáng? Khí trời ư?

Liệu cái thân mi đấy! [179]

ĐỒNG CA:

3825 Tôi, kẻ khốn cùng, biết ăn nói sao đây?

Biết cầu khẩn ai, biết xin ai làm phúc?

Khi chính kẻ công minh chính trực

Còn thấu mình chưa chắc được yên bình?

BÓNG MA:

Đưa tay cho mi bắt

3830 Kẻ tiết hạnh rùng mình,

Thấy mặt mi

Người lành đều tránh mặt.

Ôi, khốn thay!

ĐồNG CA:

Tôi, kẻ khốn cùng, biết ăn nói sao đây?(*)

GRETCHEN:

Ối, chị ơi! Lọ dầu đâu… Làm phúc! (ngã xuống ngất đi) [180]

 

ĐÊM HỘI YÊU MA

Dãy núi Harz, vùng Schterke và Elend(*),

Faust và Mephisto.

 

MEPHISTO:

3835 Ông có cần một chiếc cán chổi không? .

Chà, tôi mà được một chú dê hung hăng thì thật thích.

Đi đường này còn lâu ta mới về tới đích.

FAUST:

Không, chiếc gậy này với ta cũng đủ rồi,

Chừng nào ta còn thấy khỏe trong người,

3840 Rút ngắn đường đi có ích gì kia chứ!

Ta cứ theo đường thung quanh co như mê lộ,

Trèo qua ghềnh đá kia nghe sóng nước sôi trào,

Từ cội nguồn ngàn năm vẫn đổ xuống ầm ào,

Đấy là cái thú riêng nơi nẻo đường sơn dã!

3845 Xuân đã về kìa hàng bạch dương xanh lá,

Cả cây bách cây tùng cũng cảm thấy sắc xuân;

Lẽ nào, xuân không đến trong ta, không thấm đượm tay chân?

MEPHISTO:

Thật tình, tôi chẳng cảm thấy gì hết cả!

Trong người tôi là mùa đông băng giá,

3850  Trên đường đi, tôi chỉ mong thấy rét buốt, tuyết sương.

Mảnh trăng ngầu đỏ kia trông rõ thực thảm thương,

Giờ mới nhô lên muộn màng sắc úa,

Mờ không ra mờ, tỏ không ra tỏ,

Đến nỗi ta bước chân hết vấp đá lại vấp cây.

3855 Thôi, để tìm chú ma trơi, tôi gọi nó lại đây! [181]

A, kia rồi, một đứa đang chập chờn vui thú,

Này! Lại đây với chúng tớ được không, anh bạn nhỏ?

Cứ nhấp nháy bập bùng chẳng uổng phí đó sao?

Làm ơn soi đường đưa bọn tớ lên cao!

MA TRƠI:

Vì kính trọng đại ca, em tin mình làm được,

Khắc phục cái bản chất của em là bồng bềnh hư thực;

Nhưng đường chúng em đi thường ngoắt ngoéo chữ chi.

MEPHISTO:

Ái chà chà! Lại muốn bắt chước cả giống người nữa kia!

Nhân danh quỷ ma, hãy liệu hồn, mi đi cho thắng lối!

3865 Không ta thổi cho một hơi đời mi thành mây khói!

MA TRƠI:

Dạ vâng, em nhận ra rồi, ngài là chủ chốn này,

Em xin sẵn sàng phụng sự các ngài

Chỉ xin ngài hiểu cho: rừng núi hôm nay vui mở hội,

Vậy mà ma trơi phải soi đường, dẫn lối,

3870 Ngài chớ nên khe khắt quá làm chi.

FAUST, MEPHISTO, MA TRƠI (luân phiên nhau hát):

Hình như ta đã tới

Xứ sở Mộng mơ, xứ sở Diệu kỳ,

Vinh hạnh thay cho kẻ dẫn đường đi!

Hãy dẫn đường cho giỏi

Để ta mau lên tới:

3875 Miền hoang vắng, xa xôi!

 

Tôi thấy cây chạy ngược lại phía người,

Cây tiếp cây lao qua vội vã,

Dáng núi nghiêng đầu

Lô nhô bao mỏm đá,

3880 Đang ngủ say, ngáy mạnh, thở yên bình!(*)

Qua đồng cỏ, qua thác ghềnh,

Suối lớn, suối con dập dồn, hối hả

Ta nghe tiếng suối reo? Hay khúc ca ngày cũ?

Có phải tiếng tình yêu oán trách kêu than,

[182] 3885 Hay ngày tháng sướng vui dội lại, ngân vang?

(tranh)Tranh của Matthäus Merian der Ältere (1593-1650)

Đây là tác phẩm đã gợi ý cho Goethe viết màn “Đêm hội yêu ma”

Những gì ta yêu, những gì ta hy vọng!

Như câu chuyện cổ xưa, thời xa vắng

Giờ hồi âm vang vọng tới nơi đây:

Hú hu, hú hu! Tiếng kêu nghe gần thay!

3890 Phải chăng quạ, diều hâu, cú vọ

Vẫn thức cầm canh đây đó?

Có phải kỳ nhông luồn lách giữa lùm cây?

Những chiếc chân dài, những cái bụng béo quay!

Và rễ cây, như muôn loài rắn độc

3890 Oằn mình trườn ra từ sườn non, hang hốc,

Vươn tay ra hăm dọa, chộp bắt người,

Cành lớn, cành con, lởm chởm, sần sùi

Đều tìm kẻ trèo non mà vươn tay, nghển cổ.

Rồi chuột lớn, chuột con

3900 Từng đàn, từng lũ,

Muôn sắc muôn màu, nháo nhác chạy tứ tung,

Qua khoảnh đất hoang, qua những bãi rêu phong! [183]

Đom đóm lập loè

Hàng đàn dày đặc

Làm ta rối mắt

 

Này, chúng ta đang đứng yên

Hay là đang đi đó

Tất cả hình như quay vòng, nghiêng ngửa,

Ghềnh đá, rừng cây, méo mó mặt người,

3910 Nhan nhản trước sau toàn lửa ma trơi,

Chúng ùa tới càng đông, càng phình to lên mãi,

MEPHISTO:

Ông hãy nắm chắc vạt áo tôi, đừng ngại!

Đây mới là đỉnh núi cỡ trung bình,

Nhưng người ta đã có thể ngạc nhiên

3915 Thấy kho của thần Mammon sáng rực trong lòng núi(*)

FAUST:

Ô, lạ chưa, từ lòng thung nhập nhòa bóng tối

Một vầng sáng tỏa ra như lúc mới rạng đông!

Lan tới cả những nơi ngóc ngách mịt mùng

Của vực thẳm nằm sâu trong lòng đất.

3920 Đây, hơi nước ùn lên, kia, dải sương phảng phất,

Ráng đỏ chờn vờn trong chướng khí sơn lam,

Rồi lửa trườn ra thành nhánh lửa mỏng manh,

Và kia nữa: ánh sáng rực lên như từ nguồn thác lửa.

Phía này: lửa ngoằn ngoèo thành trăm nhánh nhỏ

Trườn mình qua nội cỏ, lòng thung,

Còn phía kia, trong một góc tận cùng,

Những mạch sáng bỗng tách ra, đứt đoạn.

Kìa, ở gần đây, những đốm lửa phun lên lấp loáng

Như những hạt vàng đem rắc khắp từng không?

Cả vách đá ngút cao

Đều cháy rực sắc hồng,

MEPHISTO:

Chẳng phải thần Mammon trang hoàng cho đêm lễ

Khiến lâu đài bừng lên tráng lệ?

Được chiêm ngưỡng cảnh này, ông có phước lắm thay

[184] Kìa, tôi đã nghe, khách thập phương hối hả kéo về đây

FAUST:

Chà, cơn bão lốc thật là dữ dội!

Cứ đập mạnh vào gáy ta nhức nhối!

MEPHISTO:

Phải bám chắc vào thành đá! Hễ lơi tay,

Là bão quăng ông xuống vực thẳm ngay.

3940 Sương mù càng dày, màn đêm càng đen đặc.

Ông nghe kìa, rừng cây vặn mình răng rắc!

Cú vọ hoảng hồn bay loạn xạ lên không.

Nơi lâu đài của vạn thuở sắc xanh,

Giờ tan tành, trụ cột đều nứt toác.

3945 Ông có nghe thấy không, tiếng cành cây gãy rắc!

Thân cây đổ ầm ầm vang động cả không trung!

Gốc rễ bị bật tung há hốc miệng hãi hùng

Cảnh trí bốn bề đều đảo điên khủng khiếp,

Tất cả ầm ầm đổ lên nhau liên tiếp;

3950 Và, qua các hẻm núi đã vỡ vụn, tả tơi,

Dông bão vẫn thét gào, vẫn gầm rít không ngơi.

Ông có nghe thấy không, có tiếng ca vọng tới?

Khi gần, khi xa, khi ở cao vời vợi?

Phải rồi, khắp triền núi vang xa

3955 Tiếng hát dữ dằn của các yêu ma!

PHÙ THỦY (đồng ca):

Đoàn phù thủy kéo nhau lên núi,

Mạ thì xanh, rơm thì vàng ối,

Yêu tinh lớn bé hàng đàn,

Đến đây xúm xít quây quần,

Urian ngồi trên ngôi Chúa(*)

3960 Qua rừng cây, qua ghềnh đá,

Mụ đồng xả khí, dê già thối inh.

TIẾNG NÓI:

Mụ khọm Baubo đến có một mình, (*)

Mụ cưỡi trên lưng một con lợn nái.

ĐỒNG CA:

Ai đáng kính thì mình phải vái!

3965 Nào, mời bà Baubo lên trước! Xin bà dẫn đầu cho!

Bà trùm cưỡi lên con lợn oách ra trò,

Phù thủy theo sau cả đàn cả lũ. [185]

TIẾNG NÓI:

Mi từ đâu tới đó?

TIẾNG ĐÁP:

Từ Ilsenstein!

Qua tổ cú mèo, tớ ngó mắt nhìn

Mụ quắc mắt lên!

MỘT TIẾNG KHÁC:

3970 Hãy xéo đi cho rảnh!

Vội vội vàng vàng, đi với đứng!

TIẾNG ĐÁP:

Mụ rỉa cho một trận rõ kinh

Xem đây, thương tích vẫn đầy mình!

PHÙ THỦY (đồng ca):

Đường thì rộng, đường thì dài,

3975 Sao lại chen nhau khốn khổ thế này?

Đinh ba thì đâm, chổi cầm cào mặt,

Mẹ muốn nứt tung, con chừng chết ngạt.(*)

ĐOÀN CÁC THẦY PHÙ THỦY (nửa nhóm đồng ca):

Lũ ta như sên trên đường

Bọn đàn bà đã đi lên trước,

3980 Hễ đến ngôi nhà Bất Lương,

Là họ hơn ta ngàn bước.

NỬA NHÓM ĐỒNG CA KHÁC:

Việc gì ta phải băn khoăn,

Đàn bà dù đi ngàn bước;

Mặc họ rảo gót, mau chân,

3985 Một nhảy là ta thắng cuộc.

TIẾNG NÓI (phía trên):

Hỡi ai từ Hồ Đá Núi

Đến đây, nào, lên đây mau!

TIẾNG ĐÁP (từ phía dưới):

Chúng em rất muốn lên cao

[186] Nhưng dẫu tắm tinh tươm, sạch sẽ,

Vẫn vĩnh viễn là phường không sinh đẻ.

CẢ HAI NHÓM ĐỒNG CA:

Gió đã im rồi,

3990 Sao lặn trên trời,

Trăng ảm đạm chỉ mong giấu mặt

Phù thủy lướt qua, khúc ca réo rắt,

Tung ra ngàn đốm lửa yêu tinh.

TIẾNG NÓI (từ phía dưới):

Xin dừng chân! Dừng chân!

TIẾNG NÓI (từ bên trên):

3995 Từ hốc đá nào, tiếng ai í ới?

TIẾNG NÓI (từ phía dưới):

Mang em theo với! Cho em theo với!

Em leo, em trèo ba trăm năm rồi,

Mà đỉnh núi kia vẫn chửa tới nơi

Em muốn lên cao bằng anh, bằng chị.

CẢ HAI NHÓM ĐỒNG CA:

4000 Cưỡi cây gậy, cưỡi lưng dê,

Cưỡi đinh ba, cưỡi lên cán chổi, .

Kẻ nào hôm nay lên cao chẳng nổi,

Kẻ đó bỏ đi, vô dụng suốt đời.

PHÙ THỦY NỬA VỜI (từ phía dưới):

Đã từ lâu chúng tôi theo đuổi

4005 Nhưng bọn kia đi đã quá xa!

Không thể ngồi yên ru rú ở nhà

Nhưng đến đây lại không lên được hội.

PHÙ THỦY (đồng ca):

Thuốc cao làm ta bạo phổi,

Máng lợn làm thuyền ra khơi,

4010 Giẻ rách làm buồm tuyệt vời;

Hôm nay không bay, không bao giờ bay nữa!

CẢ HAI NHÓM ĐỒNG CA:

Lượn quanh đỉnh núi đã có bọn ta, [187]

Lượn quanh mặt đất bọn mi la đà,

Đồng bãi mông mênh hãy mau che phủ

4015 Hàng đàn hàng lũ phù thủy, yêu ma.

(Tất cả cùng đỗ xuống)

MEPHISTO:

Nó chen, nó huých, nó trườn, lắp bắp!

Nó rít, nó huýt, nó co, nó lắc!

Lóe sáng, tóe tung, bốc cháy, thối inh!

Đích danh phù thủy, đúng là yêu tinh!

4020 Hãy đi sát bên tôi kẻo lạc nhau rất dễ!

Ông bạn đâu rồi?

FAUST (từ phía xa):

Đây!

MEPHISTO:

Bị cuốn đi xa thế?

Ta đến phải dùng quyền chúa tể nơi đây.

Chúa Quỷ đến! Hỡi dân đen, mau mau dẹp lối ngay!

Đây, thưa tiến sĩ, ngài hãy nắm tay tôi cho chắc!

4025 Ta nên thoát khỏi đây ngay tức khắc

Ngay cả với tôi cũng thấy quá loạn cuồng,

Kìa, chỗ kia, có ánh sáng lạ thường,

Nó như cuốn hút tôi về phía lùm cây đó.

Nào, đi thôi! Ta ghé vào coi thử!

FAUST:

Rõ con ma mâu thuẫn, tính thất thường!

4030 Nào thì đi! Ngươi cứ việc dẫn đường.

Ta nghĩ: thoát khỏi đây là khôn ngoan, chí lý.

Lên núi Brocken, đi trong đêm Hội Quỷ,

Đâu phải để mình bị vây hãm nơi đây!

MEPHISTO:

Ông nhìn xem: những ngọn lửa muôn màu ở chốn kia!

4035 Một đám yêu ma tươi vui đang quần tụ,

Không ai thấy cô đơn, dù chỉ là hội nhỏ.

FAUST:

[188] Nhưng ở trên cao kia, ta vẫn thích hơn

Ta đã thấy lửa hồng, thấy cuồn cuộn khói tuôn.

Chốn Tà thần, đám đông ùa lên đó,

4040 Chắc nơi ấy giải được nhiều câu đố,

MEPHISTO:

Nhưng lại có thêm câu đố khác, ông ơi!

Cái thế giới huyên náo kia, ông vứt quách cho rồi!

Ta cứ ở đây thôi bình yên mà vui thú.

Xưa nay lẽ đời như thế đó:

4045 Trong thế giới lớn bao la, ta tạo ra thế giới nhỏ cho mình.

Chà, tôi thấy bao phù thủy trẻ trần truồng, đến là xinh,

Thấy mấy mụ đồng già ranh khôn che kín lại,

Xin ông hãy vì tôi mà vui tươi, thoải mái,

Chẳng mấy tốn công mà thú tuyệt trần đời.

4050 Tôi nghe khắp nơi đã tấu nhạc lên rồi! |

Chà, loạn trống loạn kèn! Ta cứ phải nghe quen mới thú.

Tiến lên đi! Chẳng thể nào khác nữa,

Tôi bước lên trước nghe, rồi sẽ dẫn ông vào,

Lại thêm một lần tôi mai mối chứ sao!

4055  Ông nói gì cơ? Ô, gian phòng đâu có nhỏ,

Ông nhìn kỹ mà xem, đâu có thấy tận cùng!

Cả một dãy dài trăm ánh lửa bập bùng:

Chỗ nấu nướng, chỗ làm tình, chỗ rượu chè, nhảy múa…

Ông nói đi, còn đâu hơn thế nữa!?

FAUST:

4060 Khi chúng ta vào trong, anh hãy nói ta hay,

Anh tự xưng là quỷ hay là thầy pháp đây?

MEPHISTO:

Tôi vốn quen giấu danh ẩn tích,

Nhưng khi hội hè thì người ta vẫn thích

Đem huân chương hay phù hiệu ra khoe.

Đối với tôi, một Dải Nhung Xanh nào có thấm tháp gì!(*)

4065 Ở xứ quỷ ma, giò móng ngựa mới làm nên danh giá.

Ông thấy không? Một ả ốc sên đang bò tới đó;

Đưa cái cổ dài nghêu ra dò dẫm, lần hồi,

Chắc ả thính hơi đã phát hiện ra tôi.

Vì thế ở đây, tôi muốn giấu cũng không sao giấu được.

4070 Nào, ta đi! Từ bếp lửa này sang bếp khác,

Ông là kẻ cầu hôn, tôi là đứa mối manh.  [189]

(Đến chỗ mấy yêu ma ngồi quanh bếp than sắp tàn)

Chào các vị lão thành!

Sao lại ngồi riêng một góc trời như thế?

Ta sẽ ngợi khen, nếu các vị hòa mình vào lớp trẻ,

Cũng hét hò, cười nói, vui chơi,

4075 Ở nhà đã cô đơn, như thế quá đủ rồi!

LÃO TƯỚNG(*):

Nào ai còn muốn tin vào quốc gia, quốc sự?

Dù đã hiến dâng bao sức mình cho nó!

Bởi lòng dân đâu khác bụng đàn bà,

Yêu thích tuổi trẻ hơn là cánh mấy ông già.

THƯỢNG THƯ:

4080 Giờ thì người ta quá xa rời chính đạo,

Nên tôi ngợi khen mấy ông già nhân hậu;

Tất nhiên rồi, khi còn có chức quyền,

Với chúng tôi là thời buổi hoàng kim.

KẺ HÃNH TIẾN:

Ngày trước chúng ta chẳng phải lũ ngu,

4085 Những chuyện chẳng nên làm, ta vẫn cứ làm bừa;

Giờ tất cả đều đảo điên, lộn ngược,

Khi ta mong vững bền như thuở trước.

TÁC GIẢ: .

Sách hay vừa vừa, trí tuệ cũng vừa vừa,

Giờ chẳng còn ai lại muốn đọc như xưa!

4090 Còn cái đám trẻ trung, thân yêu ấy

Chưa bao giờ lại hợm mình như vậy!

MEPHISTO (bỗng hiện ra tới vẻ rất già nua):

Chà, tôi cảm thấy nhân gian đã chín muồi

Cho ngày phán xử cuối cùng rồi,

Vì là lần cuối cùng tôi dự đêm Hội Quỷ,

Vì thùng rượu đục ngầu, chẳng còn đâu rượu quý,

4095 Thì thế giới này ngày tận thế đến nơi!

PHÙ THỦY BÁN ĐỒNG NÁT:

Chớ vội đi qua như thế, các ông ơi!

[190] Đến đây nào, dịp may này hiếm có

Xin hãy nhìn cho rõ,

Hàng của em đây muôn vẻ muôn màu.

4100 Chẳng có hàng nào trần thế sánh nổi đâu,

Bởi hàng của em đây

Không có thứ nào lại chưa gây tác hại

Cho con người, cho trần gian khổ ải.

Không con dao găm nào lại chưa đẫm máu hồng,

4105 Không chiếc cốc nào chưa chứa đựng bên trong

Thứ thuốc độc tiêu ma những tấm thân lực lưỡng.

Không có đồ nữ trang nào lại chưa làm hư hỏng

Một cô nàng khả ái, đáng say mê,

Không có thanh gươm nào chưa phản bội lời thề

Hay đâm lén vào sau lưng đối thủ.

MEPHISTO:

4110 Này, bà dì ơi, thời thế bây giờ dì hiểu sai rồi đó,

Hãy để cho qua việc đã qua, cho rồi việc đã rồi!

Dì hãy chuyển sang mặt hàng mới đi thôi!

Chỉ có cái tân kỳ mới được người ngưỡng mộ.

FAUST:

Không khéo đến chính ta, ta cũng không nhớ nữa!

4115 Ta gọi cảnh này là hội chợ yêu ma!

MEPHISTO:

Tất cả ùn ùn kéo lên đỉnh cao kia,

Mình tưởng xô đẩy người hóa bị người xô đẩy.

FAUST:

Ai kia?

MEPHISTO:

Ông nhìn kỹ xem nào: Chính nàng Lilith đấy!

FAUST:

Nhưng là ai?

MEPHISTO:

Vợ trước của Adam.

4120 Nhưng hãy coi chừng mái tóc đẹp của nàng(*)

Thứ trang sức duy nhất này đã khiến nàng rực rỡ, [191]

Chàng trai nào bị cuốn vào trong đó

Thì còn lâu nàng mới chịu buông tha.

FAUST:

Có hai ả ngồi kia một trẻ, một già;

4125 Chắc nhảy múa chán chê rồi đấy nhỉ?

MEPHISTO:

Đêm nay chẳng có ai chịu nghỉ,

Điệu múa mới bắt đầu! Ta vào cuộc đi thôi!

FAUST (nhảy với một phù thủy trẻ):

Một hôm mơ thật tuyệt vời,(*)

Anh nhìn thấy cây táo ấy,

4130 Hai quả tròn xinh, mây mẩy,

Giục anh lên hái cho đời.

NGUỜI ĐẸP (phù thủy trẻ):

Anh thèm táo đã lâu rồi,

Từ thuở thiên đường gặp gỡ,

Vườn em táo kia cũng có,

4135 Em mừng, mời bạn tới chơi.

MEPHISTO (nhảy với mụ phù thủy già):

Một hôm mơ thực gớm ghê

Ta thấy cái cây nứt toác,

Cây có cái (lỗ) toang hoác.

To thế mà ta vẫn mê,

PHÙ THỦY GIÀ:

4140 Em xin nhiệt liệt chào mừng

Hiệp sĩ kiêu hùng chân ngựa!

Xin chàng sẵn sàng cái đó

Nếu không sợ cái to này,

HẬU MÔN TIÊN TRI:

Lũ khốn kiếp! Chúng bay táo tợn thế kia à?(*)

4145 Chẳng phải người ta đã chứng minh rằng quỷ sứ, yêu ma

Không bao giờ lại đứng bằng hai chân hết cả.

Chúng bay lại nhảy nhót như người, đồ quái gở! [192]

NGƯỜI ĐẸP (nhảy múa):

Lão ấy muốn gì nơi vũ hội của chúng ta?

FAUST (nhảy múa):

Thì chỗ nào lão chẳng ló mặt ra!

4150 Người ta múa còn lão ta thì phán.

Nếu có bước nhảy nào lão ta chưa xét đoán

Thì coi như bước nhảy ấy bằng không.

Điều làm lão ta thường bực tức trong lòng

Là thấy chúng ta cứ tiến lên phía trước.

Nếu ta cam lòng quanh vòng tròn cất bước

4155 Như lão vẫn thường chạy quanh chiếc cối xay?

Thì lão ta ưng ý, tán đồng ngay;

Và nhất là nếu ta lại còn ca ngợi lão.

HẬU MÔN TIÊN TRI:

Lũ bay vẫn còn đây? Đồ lếu láo!

Hãy cút mau! Chúng ông đã khai sáng cả rồi!

Đồ ma quỷ các người

4160 Không đứa nào chịu tuân theo luật lệ.

Chúng ông đây trí tuệ,

Vậy mà ma vẫn hiện ở Tegel(*)

Thói dị đoan mê tín, ta quét dọn nhiều phen

Mà có sạch được đâu, rõ thực là quái đản!

NGƯỜI ĐẸP:

Thôi đi cụ ơi! Đừng có làm cho chúng tôi phát ngán!

HẬU MÔN TIÊN TRI:

4165 Ta nói thẳng vào mặt ma các người:

Rằng: áp chế tinh thần, cái ấy ta không chơi,

Bởi tinh thần của ta không thể chuyên chế được.

(Thấy bọn kia vẫn cứ nhảy múa)

Ta biết, hôm nay ta không sao thắng cuộc,

Nhưng sách về hành trình ta luôn sẵn bên người,

4170 Hy vọng rằng, trước khi ta vào chặng cuối cuộc đời

Ta sẽ thắng yêu ma và thắng loài thi sĩ.

MEPHISTO:

Chà, lão sẽ chạy ngay đi để giải cơn tức khí

Bằng cách ngồi ngay xuống vũng nước tanh hôi,  [193]

Khi đỉa đã no say nơi xương cụt lão rồi

4175 Lão sẽ hết sợ ma, bệnh tinh thần cũng khỏi,

(Hỏi Faust vừa ra khỏi sàn nhảy)

Này, sao ông bỏ người ta ở lại,

Một cô nàng xinh đẹp, múa giỏi, lại hát hay?

FAUST:

Ôi, khi cô ta há miệng hát mê say

Ta thấy nhả ra chú chuột con đỏ hỏn.

MEPHISTO:

4180 Hay quá rồi còn gì! Con chuột không màu xám,

Khe khắt làm chi, thế là được lắm rồi.

Sao cứ phải băn khoăn trong giờ khắc ăn chơi?

FAUST:

Nhưng lại còn…

MEPHISTO:

Gì vậy?

FAUST:

Mephisto, nhìn kìa, anh có thấy

Cô gái xinh xinh, nhợt nhạt, ở đẳng kia?

4185 Trợ trọi một mình đang cố lết thân đi,

Mà hình như chân nàng trong xích xiềng trĩu nặng.

Ôi, ta không thể nào không thú nhận

Nàng giống Gretchen nhân hậu, chung tình.

MEPHISTO:

Thì mặc người ta cứ đứng đó một mình.

Thấy cảnh tượng này chẳng ai khoan khoái hết.

4190 Một ảo ảnh đó thôi, chỉ là thân tượng chết.

Đâu có hay gì khi gặp nó ngoài đời:

Mắt nó nhìn trân trân làm đông đặc máu người.

Và dễ khiến người đời thành hóa đá,

Chuyện nàng Meduse chắc là ông biết rõ. (*)

FAUST:

4195 Phải đó, đôi mắt vẫn mở kia là của kẻ chết rồi,

[194] Không được một bàn tay âu yếm đến vuốt xuôi.

Nhưng bộ ngực kia là của Gretchen đã làm ta sung sướng,

Tấm thân dịu ngọt kia ta đã từng thụ hưởng.

MEPHISTO:

Ôi, ông ngốc cả tin,

Đấy chỉ là trò ma thuật bí huyền!

Khiến ai nhìn cũng ngỡ người yêu mình đứng đó.

FAUST:

Ôi, hoan lạc biết bao và biết bao đau khổ!

Ta không sao rời khỏi ánh mắt nàng.

Mà cái cổ xinh kia trang điểm thực lạ lùng

Chỉ bằng duy nhất một sợi dây như máu đỏ

Không nhỉnh hơn lưng sống dao, hằn quanh cổ!

MEPHISTO:

Tôi cũng nhìn thấy thế, đúng rồi!

Cũng có thể ả xách dưới tay một chiếc sọ người

Vì Perseus đã chặt đầu của ả.(*)

Ông lúc nào cũng có cái thú viển vông và gàn dở!

4210 Thôi đi, ta lên đồi kia chơi,

Cũng giống Prater, ở đấy lắm trò vui;(*)

Và nếu tôi nhìn rõ

Thì trên ấy có cả sân khấu nữa.

Này, hôm nay diễn vở gì?

NGƯỜI MẪN CÁN(*):

Sắp diễn rồi, vào đi

Một vở mới toanh vừa bóc vỏ

4215 Vở kịch cuối cùng trong bảy vở

Cho người xem xem rõ nhiều là cái lệ ở đây.

Một gã nghiệp dư viết vở kịch này,

Và đào kép nghiệp dư thì sắm vở,

Tôi xin phép rút lui, mong các ngài lượng thứ

4220 Tôi đây cũng nghiệp dư, thủ vai kéo phông màn.

MEPHISTO:

Có lẽ hợp tình hơn

Nếu ta gặp các ngươi ở trên núi Brocken,

Vì các ngươi rất yêu ma, quỷ quái!

 

GIẤC MƠ ĐÊM HỘI YÊU MA

Hay là Đám cưới vàng của Oberon và Titania, Màn xen kẽ.

 

ÔNG BẦU:

Hỡi con em can đảm của Mieding(*)

Hôm nay chúng ta được nghỉ,

4225 Núi trọc và thung lũng xanh:

Cũng đủ thay phần trang trí.

NGƯỜI TRUYỀN TIN:

Đám cưới vàng kia nếu ai muốn có,

Phải trải qua nửa thế kỷ kết hôn,

Nhưng khi vợ chồng hết trò cãi cọ:

4230 Thì vàng kia mới thực quý hơn.

OBERON:

Hỡi các thần linh quanh nơi ta đứng

Giờ phút này xin hãy hiện lên,

Chứng giám cho quốc vương, hoàng hậu

Đã cùng nhau chắp lại tơ duyên.

PUCK:

4235 Chàng Puck đến quay ngang quay ngửa(*)

Chân lê đi, theo lối, theo hàng;

Hàng trăm bạn kéo theo chàng nữa.

Để cùng chàng vui thú, hân hoan.

ARIEL:

Ariel cất lên tiếng hát(*)

4240 Khúc mê ly, trong sáng tuyệt vời;

Làm mê mẩn những thân hình xấu xí,

Làm say lòng người đẹp trăm nơi.

OBERON(*):

Hỡi ai muốn thuận chồng thuận vợ

Hãy noi theo gương sáng chúng ta!

4245 Muốn đôi bên yêu nhau đằm thắm

Thì hai người cứ phải sống cách xa.

TITANIA(*):

Chồng cau có, vợ càu nhàu

Hãy tóm lấy cả hai tức khắc:

Ném con vợ lên tận cùng phương Bắc,

4250 Quảng thằng chồng xuống mãi cuối trời Nam:

DÀN NHẠC TUTTI (mạnh mẽ):

Cái mõm của ruồi, cái vòi của muỗi,

Cùng bao thân thích họ hàng,

Đó là các nhạc công dự hội!

ĐƠN CA:

4255 Kìa trông, kèn hơi có túi!(*)’

Y như bong bóng xà phòng,

Phì phò từ hai lỗ mũi

Khúc ca ậm ạch phập phồng.

BÓNG MA ĐANG THÀNH HÌNH:

Lấy chân nhện cùng bụng cóc,

4260 Ghép cánh cho gã tí hon!

Dẫu không ra hình nòng nọc

Cũng được bài thơ con con.

MỘT CẶP TIỂU YÊU:

Bước nhảy thì cao, bước đi thì ngắn

Qua hương thơm phức qua làn sương rơi,

4265 Dẫu mi lon ton chập chững

Cũng không bay được lên trời.

DU KHÁCH TÒ MÒ(*):

Một trò chế nhạo hay sao? [197]

Hay ta nhìn nhầm chẳng biết,

Oberon, vị thần cao đẹp

4270 Lẽ nào có mặt nơi đây?

TÍN ĐỒ CHÍNH GIÁO:

Không có vuốt, chẳng có đuôi!

Ai ơi đừng nghi ngờ nữa:

Như thần thánh Hy Lạp xưa,

Chính hắn ta là quỷ sứ.

NGHỆ SĨ PHƯƠNG BẮC(*):

4275 Những thứ ta đã làm rồi

Chỉ là phác thảo mà thôi,

Hiện giờ ta đang chuẩn bị

Cho chuyến du hành sang Ý.

NGƯỜI SÍNH TU TỪ(*):

Ôi, nỗi bất hạnh đưa ta đến đây,

4280 Nơi diễn ra cảnh đồi phong bại tục!

Cả đoàn mụ đồng đông lúc nhúc

Mà chỉ có hai biết đắp điếm trên người.

PHÙ THỦY TRẺ:

Phấn với son cũng như quần với áo

Dành cho ai tóc bạc da mồi;

4265 Đây cứ tồng ngồng cưỡi dê đực đi chơi.

Khoe với người đời tấm thân mạnh khỏe,

BÀ GIÀ ĐỨNG ĐẮN:

Đây có thừa cách đối nhân xử thế

Đâu có thèm cãi cọ với chúng bay;

Giờ hơ hớ non tơ, xuân trẻ

4290 Nhưng rồi ra thối ruỗng có ngày.

NHẠC TRƯỞNG:

Vòi của muỗi, mõm của ruồi.

Không được xúm quanh cô ả tồng ngồng đó!

Ếch cứ ở trong hang và dế mèn dưới cỏ

Hãy giữ cho đúng nhịp đi nào

CỜ BÁO GIÓ:

Đám đông thật đáng ước ao,

Toàn là cô dâu tuyệt mỹ!

Đàn ông đều là trai trẻ,

Tràn trề hy vọng tương lai.

(quay sang hướng khác):

Đất kia mà không nứt toác

4300 Chôn vùi cả lũ chúng bay,

Thì ta nhanh chân rảo bước

Lao mình xuống địa ngục ngay.

THƠ CHÂM BIẾM(*):

Chúng ta là lũ côn trùng

Với những bộ càng sắc, nhỏ,

4305 Gọi quỷ Satan là bố

Tôn thờ ngài đúng uy danh.

HENNINGS(*):

Kia xem một bày chen chúc,

Cười đùa với vẻ thơ ngây!

Cuối cùng vẫn còn dám nói

4310 Rằng mình nhân đức lắm thay.

NGƯỜI CHỈ ĐẠO NGHỆ THUẬT(*):

Ta muốn hòa mình vào đó

Cùng bày phù thủy, yêu ma;

Ta biết cách điều khiển họ

Giỏi hơn điều khiển Thi ca

THIÊN TÀI TRƯỚC KIA CỦA THỜI ĐẠI(*):

4315  Đi với kẻ sang mình dễ nên người.

Nào, trèo lên, bám chắc vạt áo tôi?

Núi yêu ma cũng như Thi sơn Đức

Đỉnh thênh thang còn rộng chỗ ngồi.

DU KHÁCH TÒ MÒ:

Này, thằng cha kia, tục danh là gì nhỉ?

4320 Người cứng đơ, bước khệnh khạng, mặt vênh lên.

Hắn ngửi ngửi mọi chỗ nào có thể:

“Hắn đánh hơi mùi tu sĩ dòng Tên”.

CON SẾU (*):

Nơi nước trong, ta thích buông cần,  [199]

Nơi nước đục, ta ưa câu cá, 

Nên anh thấy giữa yêu ma quỷ sứ .

Một quý ông ngoan đạo đứng xen hàng. 

ĐỨA CON TRẦN THẾ(*):

Hay tin ta đi: đối với người mộ đạo . 

Tất cả chỉ là phương tiện thôi mà;

Ngay ở đây, trên núi của yêu ma 

Có thể họ lập hội đoàn thuyết giáo.

NGƯỜI TRONG ĐỘI MÚA: 

Có phải có thêm một dàn đồng ca mới?

Mà tôi nghe tiếng trống nổi từ xa.

Bình tĩnh nào! Đó là trong lau sậy

Lũ vịt trời đang cất tiếng hòa ca.

THẦY DẠY MÚA: 

4335  Đứa rút cẳng, đứa co chân!

Cố nhấc mình, cố thoát thân|

Thằng Xệ nhảy, thằng Còng nhảy,

Múa máy ra sao chúng bất cần

NGƯỜI KÉO VĨ CẦM: 

Lũ giẻ rách thù ghét nhau gớm ghiếc,

4340 Chỉ lăm lăm tặng cho nhau cái chết; 

Kèn túi da liên kết chúng một đàn 

Như của Orpheus tập hợp lũ thú rừng (*)

NHÀ GIÁO ĐIỀU:

Ta không để tiếng kêu làm rối trí

Ta phớt mặc phê bình, phớt mặc sự hồ nghi.

4345 Quỷ phải có nghĩa lý gì chứ nhỉ 

Nếu không đời có quỷ để làm chi? 

NHÀ DUY TÂM: 

Trí tưởng tượng trong óc ta chế ngự 

Nhưng lần này quá hống hách, cậy quyền;

Ví bằng ta là bao nhiêu thứ đó:

4350 Thì hôm nay chắc chắn ta điên,

NHÀ DUY VẬT:

[200] Bản chất, với ta; thành ra sự đọa đày 

Ta thấy lòng thật bất bình, khốn khổ:

Lần đầu tiên, trên núi quỷ ma này, 

Chân ta đứng thấy không còn vững nữa.

NHÀ SIÊU TỰ NHIÊN: 

Ta đến đây với niềm hứng khởi 

Và mừng vui dự đêm hội yêu tinh,

Từ quỷ ma có thể suy ra được

Sự hiện tồn của các vị thần linh. 

NHÀ HOÀI NGHI: 

Họ lần theo dấu vết đốm lửa con, 

4360 Và tưởng mình đã tới gần kho của.

Cùng một vần với “hoài nghi”, đó chính là “quỷ sứ”,

Ta ở đây là đúng chỗ rồi! 

NHẠC TRƯỞNG:

Đáng nguyền rủa thay là lũ nghiệp dư

Ếch nhái trong hang, dế mèn dưới cỏ.

4365 Rồi cả mõm ruồi, cả vòi muỗi nữa

Thế mà cũng đòi làm các vị nhạc công.

BỌN CƠ HỘI: 

Vô tư là chúng ta đây

Những kẻ tươi vui hớn hở, 

Không thể đi bằng chân nữa, 

4370 Thì chúng ta đi bằng đầu 

LŨ BẤT LỰC:

Ta đã từng ăn bám kiếm miếng ngon, 

Giờ thì thôi, phó thác mình cho Chúa! 

Chạy chọt mãi đế giày mòn, tơi tả,

Chân không giày ta cố lết bước đi.

MA TRƠI: 

4375 Ta sinh ra từ nước đọng bùn lầy, 

Ta đến đây từ bùn lầy nước đọng; 

Giữa chốn quỷ ma ta thuộc hàng trọng vọng 

Lũ ta là những vị khách hào hoa.

SAO BĂNG:

Từ trời cao ta lao xuống đó [201]

Trong vệt lửa dài sáng ánh sao băng, 

Nay ta bị nằm vùi trong cỏ, 

Ai giúp ta lại đứng dậy được chăng?

KHỞI ĐỘNG: 

Dẹp ra nào! Dẹp tất cả xung quanh! 

Và cỏ cây rạp mình héo úa, 

4385 Thần linh đến, cả ma quỷ nữa, 

Tất cả đều mập mạp tứ chi.  

PUCK: 

Chớ bước đi nặng nề như vậy 

Đừng làm như lũ voi con ấy, 

Kẻ béo tròn, mập nhất hôm nay

4390 Là ma rừng thô kệch, chính Puck đây. 

ARIEL: 

Cầu mong thiên nhiên, cầu mong thần thánh 

Ban cho các người có thêm đôi cánh, 

Để các người theo kip gót ta đây, 

Về núi Hoa Hồng, nào, ta cất cánh bay!

DÀN NHẠC (nhè nhẹ): 

4395 Mây trôi nhẹ và làn sương bảng lảng 

Bỗng bừng lên trong ánh sáng trời cao

Gió lách qua lùm cây, lay động những hàng lau;

Và tất cả tan đi trong mộng ảo.[202] 

NGÀY U ÁM

Cánh đồng

Faust và Mephisto.

FAUST: 

Trong khốn cùng! Tuyệt vọng! Bấy lâu nay, trên trái đất này, nàng phiêu dạt thực thảm thương, và giờ bị bắt giam. Là hung phạm bị tống giam để chịu đựng những cực hình khủng khiếp, ôi, con người kiều diễm, bất hạnh biết bao! Cho đến ngày ấy! Ngày ấy! – Trời, đồ phản phúc, giống  quỷ ma khốn kiếp. Chuyện như thế mà mi đã giấu ta! -Phải, cứ đứng đấy, cứ đứng trơ ra đấy! Cứ việc mà hằn học trợn tròn con mắt quỷ nơi đầu mi! Phải, cứ đứng đấy, cứ việc chọc tức ta bằng sự hiện diện của mi mà ta không sao chịu đựng nổi! Nàng bị bắt giam! Bị đày ải trong sự khốn cùng không gì bù đắp được! Bị giao phó cho yêu ma ác nghiệt, cho loài người vô tâm phán xét. Thế mà trong khi đó mi đã phỉnh phờ ta vào những trò giải trí vô vị, đã che giấu ta nỗi thống khổ ngày một chồng chất lên đầu nàng, và mặc nàng chết dần không một ai cứu vớt!

MEPHISTO: : 

Cô ta không phải người đầu tiên!

FAUST:

Đồ chó! Giống quái vật ghê tởm! Hỡi vị thần cao cả vô song, xin hãy biến hóa hắn đi, xin lại biến đồ dòi bọ kia trở lại nguyên hình là con chó, như hắn vốn từng thích thú chạy lon ton trước tôi vào cái buổi tối ấy, lăn tròn dưới chân kẻ dạo chơi vô tư và bám lên vai con người vấp ngã. Xin hãy [203]

Tranh của Eugene Delacroix (1798-1863)

biến hắn trở lại hình hài hắn ưa thích xưa nay, để hắn lê lết cát bụi trườn mình trước mặt tôi, để tôi giẫm đạp lên hắn, cái quân khốn kiếp ấy! – Không phải người đầu tiên! – Ôi, thương thay! Thương thay! Không ai hiểu nổi rằng: đã có hơn một sinh linh chìm vào đáy sâu của nỗi khốn cùng kia, rằng không phải người đầu tiên – trong cơn hấp hối quằn quại của mình trước ánh mắt của Thượng đế luôn luôn tha thứ – đã chịu tội đầy đủ thay cho bao kẻ khác! Chỉ riêng nỗi khổ của con người duy nhất ấy cũng đã làm đau đón tới tột cùng xương tủy và cả cuộc đời ta; còn mi, mi lại nhếch mép cười gằn thản nhiên trước số phận của ngàn vạn con người!

MEPHISTO:

Giờ thì chúng ta đã lại bước tới giới hạn của sự khôi hài, tới cái nơi mà trí tuệ làm cho loài người các ông thành ngớ ngẩn. Tại sao ông lại kết bạn với chúng tôi, nếu như ông không thể làm việc đó? Ông muốn bay mà sợ chóng mặt ư? Chúng tôi thúc bách ông hay là ông thúc bách chúng tôi? [204]

FAUST: 

Đừng có nhe mãi cái hàm răng quỷ đói nhà mi ra với ta như thế! Ta tởm lắm! Hỡi vị thần tuyệt vời vĩ đại, Người đã hiện lên trước mắt tôi, đã thấu hiểu tim tôi và hồn tôi, vậy sao Người lại ghép buộc tôi với phường ô trọc kia, một kẻ chỉ vụi thú trong sự tác họa, chỉ khuây khỏa trong sự suy tàn? 

MEPHISTO: 

Ông nói xong chưa? 

FAUST:

Hãy cứu nàng! Không thì mi liệu hồn! Lời nguyền rủa cay độc nhất sẽ đổ xuống đầu mi thiên niên vạn đại!

MEPHISTO:

Tôi không thể cởi bỏ dây trói của kẻ báo thù, không thể mở then cài cửa ngục. – Hãy cứu nàng! Ai đã xô đẩy cô ta vào trụy lạc? Ông hay tôi?

(Faust giận dữ nhìn quanh)

Ông tìm búa rìu sấm sét phải không? May mà bọn phàm trần khốn khổ các ông lại không được trao vào tay thứ đó! Nghiền nát kẻ vô tội đi ngược lại đường mình, đó là cái cách bạo chúa vẫn thường làm khi lúng túng, phân vân. 

FAUST:

Hãy đưa ta đến đó! Nàng phải được tự do! 

MEPHISTO:

Thế còn những hiểm họa đang chờ ông thì sao? Nên biết rằng, tội giết người của ông vẫn còn trùm lên thành phố đó. Trên nơi kẻ bị sát hại những hồn ma báo oán vẫn chờn vờn, rình rập đợi kẻ sát nhân quay trở lại. 

FAUST: 

Mi còn dám nói điều đó với ta u? Giết người và chết chóc của cả thế gian này, tội đổ xuống cả đâu mi, đồ quái vật! Dẫn ta tới đó, mi nghe thấy chứ, và phải giải thoát nàng! 

MEPHISTO:

Tôi dẫn ông đi, còn những gì tôi có thể làm được thì xin ông hãy nghe đây! Tôi đâu có được mọi quyền năng trên trời và dưới đất? Tôi có thể làm u mê tên cai ngục còn ông phải đoạt lấy chìa khóa, dẫn nàng thoát rạ bằng bàn tay của kẻ phàm trần! Tôi đứng canh! Ngựa yêu mạ sẵn sàng đứng đợi. Tôi sẽ dẫn các người trốn chạy. Cái đó tôi có thể làm.

FAUST:

Vậy thì mau lên, ta lên đường!

Faust và Mephisto trên đường để cứu Gretchen [206] Tranh của Peler von Cornelius (1784-1867) Bảo tàng nghệ thuật thành phố Disseldorƒ

ĐÊM

Giữa đồng trống.

Faust va Mephisto cưỡi ngựa ô phóng như bay.

FAUST: 

Quanh nơi hành hình, bọn kia làm gì?

MEPHISTO::

Chúng nấu nướng hay làm gì, tôi cũng không biết nữa.

FAUST: 

Dâng lên, hạ xuống, nghiêng ngả, cúi người.

MEPHISTO: :

Phù thủy đấy mà, chúng tụ hội đó thôi.

FAUST: 

Rắc hương, cúng vái.

MEPHISTO: 

Qua rồi! Qua rồi!  [207]

 

NHÀ GIAM

Faust (cầm một chùm chìa khóa, tay xách một cây đèn, đứng trước một cánh cửa sắt nhỏ) 

 

FAUST: 

4405   Một cơn rùng mình, ta quên mất từ lâu, giờ lan tỏa khắp người,

Giờ đây, xâm chiếm hồn ta là nỗi đau thương toàn nhân loại.

Mà tội lỗi của nàng chỉ là sự mê cuồng êm ái!

Nàng đang ở đây, sau bức tường ẩm ướt rêu phong.

Đến với nàng, vậy mà mi con ngần ngại trong lòng!

Mi lo sợ gặp lại người thương nhớ!

Tiến vào đi! Nếu mi do dự

Thì với nàng, cái chết đến gần hơn.

(Chàng cầm ổ khóa. Bên trong có tiếng hát vọng ra) 

Mẹ tôi, một con đĩ 

Người đã giết chết tôi! 

Cha tôi, một đứa tồi, 

4415 Đem tôi ra ăn thịt!

Em gái tôi nhặt xương,

Nơi mát lành chôn cất;

Tôi mới biến ra ngay

Con chim rừng bay mất; 

4420 Tôi bay lên, bay lên! 

FAUST (mở khóa):

Nàng không ngờ người yêu nàng đã nghe thấy hết.

Tiếng loạt soạt trong ổ rơm, tiếng xích xiềng rên xiết. 

[208] (Chàng bước vào)

MARGARETE (nép trên ổ nằm):

Trời ơi! Chúng đến rồi, Cái chết thật đắng cay!

FAUST (nhẹ nhàng): 

Khẽ chứ em! Im nào! Anh đến cứu em đây!

MARGARETE (lăn lộn trước chàng):

Nếu đúng là người, ông ơi, xin ông thương đời con cơ cực!

FAUST:

Em kêu thế bọn lính canh sẽ thức!

(Chàng nắm lấy xiềng để mở khóa)

MARGARETE (vẫn quì trước Faust):

Hỡi đao phủ!

Ai cho người được quyền

Đến bắt tôi vào giữa lúc nửa đêm?

4430 Hãy rủ lòng thương để tôi được sống! 

Đến sáng sớm mai, đâu đã muộn?

(Nàng đứng dậy) 

Tôi vẫn còn trẻ, còn trẻ lắm, hỡi Trời!

Lẽ nào lại phải sớm lìa đời!

Tôi còn xinh đẹp nữa, đó chính là cái chết.

4435 Xưa người yêu ở gần, giờ cách xa biền biệt,

Vòng hoa cô dâu đã bị rứt tung rồi.

Những cánh hoa rơi rụng tả tơi.

Đừng có kéo tay tôi quá phũ phàng như thế?

Hãy nhẹ tay! Tôi có làm gì ông đâu nhỉ?

Đừng để tôi phải tuyệt vọng khẩn cầu,

4440 Trong cả cuộc đời tôi có gặp ông đâu!

FAUST:

Trời ơi! Tình cảnh thảm thương này lòng ta sao chịu nổi!

MARGARETE:

Tính mạng tôi hoàn toàn trong tay ông chi phối,

Xin hãy để tôi cho con bú đủ đầy, 

Để tôi ôm ấp nó nốt đêm nay.

4445 Chúng đã cướp con tôi làm cho tôi đau khổ,

Giờ lại nói rằng chính tôi giết nó.

[210] Tôi chẳng bao giờ vui sướng được nữa đâu.

Họ còn đem tôi ra đặt câu hát rêu rao!

Miệng lưỡi người đời sao mà độc địa! 

Một câu chuyện cổ xưa kết cục y như thế, 

Họ ghép tôi vào chuyện ấy, ai xúi họ việc này?

FAUST (quỳ xuống): 

Đây, người yêu em quỳ dưới chân em đây, 

Để giải thoát cho em khỏi đọa đày, khổ sở. 

MARGARETE (quỳ bên cạnh chàng):

Ôi, chúng ta hãy quỳ xin thánh thần che chở!

Kìa, ông coi! Dưới bậc thềm,

4455 Dưới ngưỡng cửa! 

Địa ngục sục sôi! 

Quỷ dữ

Đang thét đòi 

Đang nổi xung đáng sợ!

FAUST (gọi to): 

4460 Gretchen! Gretchen! 

MARGARETE (lắng tai nghe): 

Ôi, đúng tiếng chàng rồi! 

(Nàng nhảy lên, xích xiềng rơi hết xuống) 

Chàng ở đâu? Tôi vừa nghe chàng gọi,

Tôi được tự do rồi! Không ai kìm giữ nổi. 

Tôi muốn bay đi ôm riết lấy cổ chàng, 

4465 Và nằm áp mình bên bộ ngực yêu thương! .

Chàng vừa gọi Gretchen! Chàng ở ngay bậc cửa. 

Giữa nơi địa ngục đầy tiếng gào, tiếng rú, 

Và tiếng cười gằn nhạo báng của loài quỷ hung cuồng,

Tôi nghe thấy tiếng gọi ngọt ngào, êm ái của người thương.

FAUST: 

4470 Anh đây mà!

MARGARETE:

Ôi, đúng anh rồi! Hãy nói lại cho em nghe lần nữa! 

(Ôm ghì lấy chàng)

Anh đây rồi! Anh ơi! 

Đã biến đi đâu rồi bao đọa đày khốn khổ? [211]

Đã biến đâu xích xiềng? Cảnh tù đày khiếp sợ?

Anh đây rồi! Anh đến cứu em ra! 

Em được cứu thoát rồi! 

4475  Và phố cũ, ngày qua 

Em lại được thấy anh trong ngày đầu gặp gỡ.

Em thấy lại cả khu vườn thuở đó

Nơi em với Marthe cùng chờ đón các anh, 

FAUST (cố kéo nàng đi):

Đi nào! Đi với anh! 

MARGARETE: 

Ô, đừng đi, anh ạ. 

4480 Ở nơi nào có anh, em đều sung sướng cả! (âu yếm chàng) 

FAUST: 

Mau lên em! 

Nếu em không rảo bước, 

Thì chúng ta sẽ ân hận suốt đời. 

MARGARETE: 

Ô, sao thế? Anh không biết hôn em nữa rồi! 

4485  Anh thân yêu, mới xa em ít bữa, 

Mà hôn em, anh không còn nhớ nữa?

Áp người vào anh, sao em thấy cứ lo sợ, ngại ngần?

Mà khi xưa, một ánh mắt nhìn, một lời nói của anh

Đủ mang cho em một thiên đường rạng rỡ, 

4490 Khi anh hôn em, em tưởng mình ngạt thở.

Hôn em đi chứ!

Không thì… em hôn anh đây này!

(Nàng ôm hôn Faust). 

Trời ơi! Môi anh băng giá thay!

Ngậm câm, mím chặt.

4495 Tình yêu của anh nơi đâu? 

Ai cướp của tôi đi mất? 

(Nàng rời chàng, ngoảnh mặt đi) 

FAUST: 

Nào, can đảm lên em! Hãy ra với anh đi!

Anh yêu em cháy lòng còn gấp vạn lần kia!

[212] Nhưng em phải theo anh! Anh chỉ xin có thế!

MARGARETE (quay lại): 

Nhưng có thật là anh? Có đúng anh không nhỉ?

FAUST: 

Anh đây mà! Nào, em hay theo anh! 

MARGARETE: 

Chính tay anh mở xích tháo xiềng, 

Lại ôm em vào lòng anh ưu ái, 

Sao thấy em anh lại không khiếp hãi?

4505 Anh có biết mình đã giải thoát cho ai?

FAUST: 

Nào, đi thôi! Trời sắp sáng mất rồi! 

MARGARETE:

Mẹ em, em đã giết, 

Con em, em đã dìm nó chết.

Chẳng phải là tình yêu đã tặng nó cho hai ta?

4510 Cũng là con anh. – Anh đó ư? Sao em vẫn cứ ngờ!

Anh đưa tay xem nào! Ô, không phải mơ, đúng là anh thực!

Bàn tay yêu thương! – Ôi, nhưng sao mà ẩm ướt! 

Lau khô đi anh! 

Chao ôi, tay anh máu dính đầy!

4515 Lạy Chúa! Anh đã làm gì vậy? 

Tra gươm vào vỏ ngay 

Em van xin anh đấy! 

FAUST: 

Hãy để qua đi, những gì xảy ra rồi,

Em làm anh đến chết mất thôi.

MARGARETE: 

4520 Không, anh cần sống chứ? 

Em muốn nói cho anh nơi đặt mộ

Để ngay từ mai anh lo giúp việc này; 

Mẹ, đặt ở nơi tốt nhất, hơn tất cả mọi người, 

Ngay cạnh mẹ, 

4525 Anh trai em yên nghỉ. 

Còn em, đặt kế bên, cách xa một tí, 

Nhưng cũng đừng quá cách biệt, xa lìa [213]

Hãy đặt kề em, bên ngực phải, đứa hài nhi. 

Ngoài ra, bên cạnh em, sẽ không còn ai hết. 

4530 Ôi, anh, được ngả người vào anh thân thiết

Đã từng là niềm hạnh phúc ngọt ngào! 

Nhưng từ nay không thể có nữa đâu, 

Em cứ phải dằn lòng mới đến gần anh được,

Anh như muốn đẩy em ra, thoái thác;

Vậy mà đúng anh đây 

4535 Mắt nhìn em âu yếm, dịu hiền thay! 

FAUST: 

Nếu nhận ra anh rồi, ta đi thôi, em ạ!

MARGARETE: 

Ta ra ngoài kia hả?

FAUST:

Phải, đến với tự do.

MARGARETE: 

Ngoài ấy là nấm mồ, 

Cái chết rình ngoài đó, 

Nào thì ra với nó! 

4540 Ra với nơi yên nghỉ ngàn đời. 

Chẳng cần đi tiếp nữa, người ơi! 

Anh đi ư? Ôi, anh Heinrich, 

Giá như em có thể theo cùng!

FAUST: 

Được mà, em! Em chỉ muốn… là xong! 

Cửa kia đang để ngỏ. 

MARGARETE: 

Em không đi được đâu em chẳng còn gì để mà hy vọng nữa.

4545 Trốn được ích gì? Chúng rình bắt khắp nơi. 

Phải sống kiếp ăn mày thật khốn khổ thân đời, 

Thêm vào đó là lượng tâm giằng xé, 

Lại phiêu bạt quê người, còn khổ nào hơn thế, 

Rồi cuối cùng chúng cũng bắt em thôi. [214]

FAUST: 

Anh ở bên em, nhất quyết không rời. 

MARGARETE:

Ô, nhanh lên anh! Nhanh chân lên chứ! 

Mau cứu lấy đứa con xấu số!

Đi đi! Ven theo suối, 

Ngược dòng, 

4555 Qua chiếc cầu con

Đi thẳng vào rừng, 

Đến chỗ có ván ngăn, bên trái, 

Trong ao 

Kìa, anh ơi, vớt lấy! 

4560 Nó muốn nhoai lên, 

Nó đang vùng vẫy! 

Cứu lấy con! Cứu vớt nó, anh ơi 

FAUST: 

Tỉnh lại đi em! 

Chỉ cần một bước thôi.

Là em sẽ tai qua nạn khỏi.

MARGARETE:

4565 Ôi, giá chúng ta đã qua bên kia núi!

Nơi ấy, trên một tảng đá kia, mẹ em vẫn đang ngồi, 

Em ớn lạnh khắp người!

Trên một tảng đá kia, mẹ vẫn ngồi lặng lẽ,

Và đầu bà lắc lư nhè nhẹ; 

Cái đầu trĩu nặng; bà không vẫy, bà cũng chẳng gật đầu,

Bà không dậy nữa rồi, bà đã ngủ quá lâu,

Bà ngủ mãi để chúng ta hoan lạc; 

Ôi chao, đó chính là những phút giờ hạnh phúc! 

FAUST:

Anh van, em cũng mặc; anh nói, em chẳng chịu nghe lời,

4575 Anh phải bế vác em để ta chạy trốn thôi. 

MARGARETE: 

Buông tôi ra! Tôi không chịu nổi sự phũ phàng hung dữ!

Đừng có nắm lấy tôi như một tên hung thủ! 

Chỉ vì yêu, tôi chẳng đã chiều anh đủ mọi thứ đấy thôi! [215]

FAUST:

Em yêu! Em yêu! Trời sắp sáng mất rồi!

MARGARETE: 

A, sắp sáng rồi! Ngày cuối cùng đang tới, 

Lẽ ra đối với tôi nó sẽ là ngày cưới! 

Anh đã đến với Gretchen, xin đừng nói với ai.

Ôi, vòng hoa cô dâu!

Đã tan tác, tả tơi! 

4585 Nhưng chúng ta sẽ có ngày tái ngộ,

Không phải gặp nhau nơi khiêu vũ. 

Kìa, đám đông chen chúc, họ nói gì ai hay,

Quảng trường, đường phố 

Chật ních người. 

4590  Chiếc đũa đã bẻ đôi, chuông ngân gióng giả, 

Chà, chúng tóm lấy tôi, trói tôi như thế đó!

Tôi bị đẩy đi, ấn xuống ghế hành hình,

Bất kỳ ai cũng lạnh gáy, rùng mình,

Khi gươm sắc loáng lên nhằm vào tôi chém cổ, 

4595  Cả thế gian lặng im như nấm mộ! 

FAUST:

Trời ơi! Giá như tôi đừng cất tiếng chào đời!

MEPHISTO (hiện ra ở phía ngoài): 

Ra đi thôi, không sẽ chết cả đôi

Toàn nói chuyện tào lao! Chần chừ vô tích sự!

Ngựa cứ rùng mình, 

Và ban mai càng sáng rõ, 

MARGARETE: 

Ai mới chui từ dưới đất lên kìa? 

Đúng hắn rồi! Mau xua đuổi hắn đi!

Giữa chốn thiêng liêng này, hắn muốn gì đấy nhỉ? 

Hắn muốn bắt tôi đi, đúng thế

FAUST:

Không, em cần sống, em ơi!

MARGARETE:

[216] Hỡi Thiên tòa của Đức Chúa Trời!

4605 Tôi xin phó thác tôi cho Chúa!

MEPHISTO (với Faust): 

Nào, đi thôi! Không tôi bỏ mặc cả hai người lại đó! 

MARGARETE:

Hỡi Chúa Cha, tôi tớ của Người đây, xin hãy cứu vớt tôi! 

Hỡi các thiên thần, những binh lực trên trời,

Hãy vây lại quanh tôi và ra tay gìn giữ! 

4610 Heinrich! Thấy anh, tôi ghê sợ! .

MEPHISTO:

Ả bị kết tội rồi! 

TIẾNG NÓI (từ trên cao): 

Linh hồn kia được cứu rỗi ngàn đời!

MEPHISTO (với Faust):

Hãy theo tôi!

(Kéo Faust ra, cùng biến mất)

TIẾNG GỌI (vang lên từ bên trong nhà giam):

4612 Heinrich! Heinrich! |

HẾT PHẦN MỘT

[217]